İnanç Özgürlüğü Teşebbüsü, din derslerinde düzenlemeye gidilmesi için kampanya başlattı. Mahkemelerin ihlâl kararları doğrultusunda ders içeriğinin değişmesi gerektiği savunuluyor.
Türkiye’de niyet, din ve inanç özgürlüğü hakkının korunması hedefiyle faaliyet gösteren İnanç Özgürlüğü Teşebbüsü, zarurî Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersine yönelik “Dersimiz Din Değil, Dinler ve İnançlar” etiketiyle bir toplumsal medya kampanyası başlattı. Kampanya, “Şu anki müfredata göre dersler kapsayıcı olmaktan uzak bir şekilde, yalnızca Sünni İslam perspektifi ile işleniyor. Hiçbir öğrencinin ‘dışarıda bırakılarak’ ayrımcılığa uğramadığı, kapsayıcı bir eğitimin mümkün olduğunu biliyoruz” kelamlarıyla duyuruldu.
İnanç Özgürlüğü Girişimi’nden Mine Yıldırım, kampanya ile ebeveynlerden çok, çocukların niyet, vicdan ve din özgürlüğü hakkını öne çıkarmak istediklerini belirterek “Çocukların bu derslerde hem kendi fikir, vicdan ve din özgürlüğü haklarına müdahaleler hem de ayrımcılık yer alıyor” diyor.
“Müfredat herkesin emsal inançtan olduğunu varsayıyor”
Zorunlu din derslerinde Aleviliğin hudutlu bir formda yer aldığı, Yahudilik ve Hristiyanlıkla ilgili bilgilerin İslam doktrinine gönderme yapılarak verildiği, ateizm ve deizm üzere yaklaşımların ise tarafsız sunulmadığı ve çocukların “doğru” davranış olarak aşikâr davranışlara yönlendirildiği savunuluyor.
Sünni İslam doktrini ve pratiklerinin ders müfredatına hakim olduğunu lisana getiren Eğitim Islahatı Girişimi’nden Işık Tüzün, “‘Dinimiz’, ‘Peygamberimiz’, ‘Kutsal kitabımız’ üzere sözler geçmişe nazaran daha az olmakla birlikte hâlâ ders kitaplarında yer alıyor. Bu münasebetiyle herkesin benzeri bir inançtan olduğu varsayımını beraberinde getiriyor” diyor.
Uzmanlara nazaran, tarafsız ve objektif olmayan müfredat çocukların ayrımcılık, kimliğine hürmet duyulmadığını hissetme, dayatma ve damgalanma üzere sıkıntılar yaşamasına neden oluyor. Tüzün, derslerde anlatılan öteki inanç ve dinlerin yeniden Sünni İslam perspektifinden ele alınması nedeniyle gereğince çoğulcu ve objektif olmadığını söylüyor. Tüzün, müfredatın yanı sıra öğretmenlerin dersi nasıl işlediğinin de epey kıymetli olduğunun altını çiziyor:
“Öğretmenlerin ne kadar kapsayıcı tavırlara sahip olduğu ve dersi nasıl işlediği çok değerli. Hususun tek boyutu ders kitapları ve öğretim programları değil, dikkat edilmesi gereken kıymetli bir alan da bu.”
AİHM ve AYM kararlarına karşın düzenleme yapılmıyor
Zorunlu din dersi hakkında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ile Anayasa Mahkemesi’nin verdiği ihlâl kararları bulunuyor. Son olarak veli Hüseyin El’in yaptığı Anayasa Mahkemesi başvurusu gündeme gelmişti.
Hüseyin El, dördüncü sınıfta okuyan kızının din dersinden muaf tutulmasını istedi. Talebi Ulusal Eğitim Bakanlığı tarafından reddedildi. Ret münasebetinde, yalnızca Hristiyan ve Musevi olan öğrencilerin din dersine girmelerinin zarurî olmadığı hatırlatıldı. Bunun üzerine El, kendisi ve kızının nüfus cüzdanındaki “İslam” ibaresini kaldırttı ve muafiyet için mahkemeye müracaatta bulundu. Lakin Danıştay, dini inancı olmadığından bahisle çocuğun zarurî din dersinden muaf tutulması isteminin reddinde karşıtlık görmedi. Hüseyin El böylelikle Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Anayasa Mahkemesi, Temmuz ayında oy çokluğu ile verdiği kararda, Anayasa’nın 24. hususu ile garanti altına alınan “ebeveynlerin eğitim ve öğretimde dini ve felsefi inançlarına hürmet gösterilmesini isteme hakkının ihlal edildiğine” hükmetti. Kararda, “2018-2019 eğitim ve öğretim yılına kadar olan devirdeki Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi müfredatı, dinler hakkında yansız ve tanıtıcı bilgiler vermek maksadıyla mecburî olması öngörülen din kültürü öğretimi kapsamında değil, din kültürü öğretimini aşan, İslam dininin ve onun belli bir yorumunun eğitim ve öğretimi kapsamında değerlendirilmiştir” denildi.
Ancak ihlal kararlarına karşın din derslerinde yapılması gereken düzenlemeler hayata geçirilmiş değil. Işık Tüzün, dersin içeriğinin hâlâ insan hakları standartlarıyla uyumlu bir formda objektif ve çoğulcu olmadığını vurguluyor.
“Muafiyet hakkı tüm inançları kapsamalı”
Avrupa Kurulu Bakanları Komitesi, Türkiye’den Mart 2023’e kadar Alevi kararlarını hayata geçirmesi için adımlar atmasını bekliyor. Mecburî din dersi nedeniyle sorun yaşayan kesitlerden biri, Aleviler. DW Türkçe’ye konuşan Alevi Dernekleri Federasyonu Genel Lideri Celal Fırat, Aleviler olarak mecburî din dersinin kaldırılmasını talep ettiklerini lisana getiriyor. “İnsanlık cürmü bizce. ‘Dinde zorlama yoktur’ deniliyor lakin maalesef din dersi 80 darbesinden sonra mecburî hale getirildi. Fakat yalnızca Alevilerin değil, mecburî din dersi farklı inançların da problemi. Tekçi yaklaşım karşısında durmaya devam edeceğiz” diyor.
Velilerin çocuklarının din dersinden muaf tutulması için için okul yönetimine dilekçe sunması gerekiyor. Lakin bu hakkı yalnızca Hristiyan ve Yahudi öğrenciler kullanabiliyor. Muafiyet hakkını kullanmak isteyen velilere dayanak veren kurumlardan biri, Ateizm Derneği. Çocuklarının zarurî din dersinden muaf olmasını isteyenler, derneğe telefon ve e-posta aracılığyla ulaşarak takviye talep ediyor. Derneğin internet sitesinde, mecburî din dersinden muafiyet için okula ve bakanlığa verilecek dilekçe örnekleri ile dava dilekçesi örneği bulunuyor.
Mine Yıldırım, muafiyet hakkının tüm inançları kapsaması gerektiğini lisana getirerek İnanç Özgürlüğü Teşebbüsü olarak Ulusal Eğitim Bakanlığı’ndan tüm dinlere, inançlara ve inançsızlığa objektif yaklaşan, ayrımcılığı engelleyecek bir müfredat talep ettiklerini söylüyor.
Burcu Karakaş