Getty ImagesZeytinyağı bilinen en eski besin kaynaklarından biri. Yararlarından ötürü antik çağlardan beri sıvı altın ve sıvı güneş diye anılıyor.
Peki zeytinyağının sıhhat açısından en fazla öne çıkan özellikleri neler? Zeytinyağı kullanmanın sakıncalı olduğu durumlar olabilir mi? Beslenme uzmanı Nicola Shubrook, BBC Good Food için kıymetlendirdi.
BBCZeytinyağı, zeytinlerin bütün olarak sıkılmasıyla elde ediliyor. Zeytin ağacı, Akdeniz’e has. Zeytinin lezzeti, yetiştiği ülkeye nazaran değişebiliyor: Kimileri hafif, kimilerinin tadı acımtrak olabiliyor.
İşleme teknikleri, zeytinyağının rafine olan yahut olmayan diye iki kümeye ayrılmasına neden oluyor.
Rafine edilmemiş yağlar, saf ve aşikâr bir süreçten geçmemiş, sıkım sırasında ısıya yahut kimyasal unsurlara maruz bırakılmamış yağlar. Bu nedenle daha saf, tadı da daha keskin.
Rafine yağlar ise olabilecek kusurları gidermek için süreçten geçirilmiş, genelde rengi daha açık, tadı da daha yumuşak olan yağlar.
Sızma zeytinyağı, birinci sıkımdan elde edilen rafine edilmemiş zeytinyağı. Yağ çıkarılırken ısıtılmadığı için polifenol denilen yararlı bitki bileşikleri korunuyor.
En güzel kalite zeytinyağı, sızma zeytinyağları. Bunlar genelde daha değerli. Tadı daha bariz, rengi de daha koyu.
Sızma olmayan ya da hafif diye satılan zeytinyağlarının birçok soğuk sıkım ve rafine yağların karışımından oluşuyor.
Zeytinyağının besin değerleri
Bir çorba kaşığı (11 mililitre) zeytinyağının besin kıymetleri şöyle:
99 kilokalori (kcals) / 407 kilojul (kJ)
11 gram yağ
6 gram doymuş yağ
0 gram tekli doymamış yağ
9 gram çoklu doymamış yağ
56 miligram E vitamini
Sağlık açısından en kıymetli 5 faydası
Getty Images1. Kalp sıhhatine uygun gelebilir
Zeytinyağı Akdeniz diyetindeki en değerli besinlerden biri.
Özellikle de sızma zeytinyağının kalp sıhhatine yararlı olduğunu gösteren birçok araştırma var.
Bunun nedeni, tansiyonu düşürmesi ve kolesterol seviyesini ayarlaması.
Yapılan bilimsel araştırmalar, zeytinyağının hem felç hem de kalp hastalığını azaltan tek “tekli doymamış yağ” kaynağı olduğunu gösteriyor.
2. İltihaplanmayı azaltabilir
Birçok kronik sıhhat sıkıntısının nedenleri ortasında iltihaplanma da bulunuyor.
Bunlara Alzheimer ve Tip 2 diyabet hastalığı da dahil.
Zeytinyağındaki oleik asit üzere antioksidanlar ve iltihaplanmaya karşı oynadıkları rol üzerine yapılan araştırmalar, bunların iltihaplanmayı ve iltihap derecesini gösteren C-Reaktif Proteininin seviyesini azalttığını gösterdi.
Sızma zeytinyağı, polifenoller açısından varlıklı. Zeytinyağındaki bu bitki bileşiklerinden biri de oleocanthal.
Oleocanthal’ın ibuprofen ilacıyla tıpkı farmolojik özelliklere sahip, iltihaplanmayı önleyen doğal bir husus olduğu söyleniyor.
Bu özelliğiyle, eklem iltihabı olarak tanımlanabilecek romatoid artrite de güzel gelebiliyor.
3. Ruh halini düzeltebilir
Sağlıklı beslenmek için bol zerzevat, meyve, kepekli tahıllar, yağlı balıklar ve zeytinyağı tüketilmesi öneriliyor.
Zeytinyağı bu türlü bir beslenmenin kesimi olarak depresyonu azaltmakta da rol oynuyor.
4. Beyin işlevini geliştirebilir
2015’te yapılan bir araştırmada, ileri yaş kümesinde zeytinyağı yahut fındık-ceviz üzere kuruyemişlerle desteklenen Akdeniz diyetinin beynin kognitif, ya da bilişsel işlevini geliştirmeye yardımcı olduğu belirlendi.
Bu nedenle, Alzheimer hastalığı riskini azaltabilir.
5. Kronik hastalıklara karşı korunma sağlayabilir
Bazı araştırmalar, zeytinyağının ve yüksek polifenol içeriğinin Tip 2 diyabet ve kimi kanser tiplerine karşı gözetici bir tesire sahip olabileceğini gösteriyor.
Ancak kesin sonuçlar için daha fazla araştırma gerekiyor.
Herkes zeytinyağı kullanabilir mi?
Dünyanın en sağlıklı beslenen insanlarının yaşadıkları ülkelerde sofralardan eksik olmayan zeytinyağı, genelde herkes için faydalı.
Ancak nadiren de olsa, zeytinyağından çok, zeytin ağacının polenlerinin neden olduğu alerji hadiseleri görülebiliyor.
Kalorisi fazla olduğu için zeytinyağını ölçülü tüketmek gerekiyor.