Birgün gazetesi müellifi Aziz Çelik bugünkü köşesine sarsıntının akabinde kamuculuğa sarılmak gerektiğini tabir ederek sarsıntıyla birlikte çöken şeyleri sıraladı.
Aziz Çelik’in yazısı şöyle:
“İnsan ne müellif artık, on binlerce önlenebilir mevtin akabinde?
Yaşama hakkı da gömülme hakkı da yok edilen on binlerin akabinde insan ne muharrir artık?
Annesiz babasız kalan çocuklar için, çocukları akabinde ağlayan anne babalar için insan ne müellif artık? En insani muhtaçlıklarını karşılayamayan milyonlarca evsiz için, salgınla, hastalıkla, yoksullukla yüz yüze milyonlar için insan ne muharrir artık?
Toplu mezara dönüşen kentlerde, enkaz başında çaresizce yakınlarını bekleyenlere toplu konut müjdelenirken insan ne müellif artık?
Yas bile tutamayan, acılarını yaşamaları bile mümkün olmayanlar için insan ne muharrir artık?
Sadece binalar çökmedi,
Devlet çöktü,
Piyasacılık çöktü!
Arsızlık, hırsızlık, bencillik tertibi çöktü.
Kibir çöktü,
“Ben bilirim” çöktü,
Çok bilmişlik çöktü,
Tek adam rejimi çöktü,
Kamuculuğun yerini piyasacılık aldığı için,
Bilimin yerini kadercilik aldığı için,
Devletin yerini şirket aldığı için,
Planın yerini idareyi maslahat aldığı için,
Liyakatin yerini kayırmacılık aldığı için,
Dayanışmanın yerini bencillik aldığı için,
Erdemin yerini kurnazlık aldığı için,
Nezaketin yerini nobranlık alığı için,
İyiliğin yerini kötülük aldığı için yaşadığımız bu büyük felaket!
Bu cehennemi felaket, bu pespaye nizamın, bu pespaye rejimin sonucu.
Deprem değil lakin bu büyük felaket hem siyasal hem de sonuna kadar sınıfsal!
BİLİM VE PLANLAMA OLMAYINCA
Cumhuriyet tarihinin en ölümcül doğal felaketiyle yüz yüzeyiz. 2023 büyük felaketinin, yaklaşık 33 bin can kaybına yol açan 1939 Erzincan sarsıntısından bile daha büyük bir can kaybına yol açması çok beklenen. Fakat onlar tıpkı 2014 yılında Türkiye’nin en büyük maden faciası sonrasında olduğu üzere “kader planı” demeye devam diyorlar.
Şairin dediği üzere palavrayla besliyorlar sizi! “Kaderin planı yok.”
“Bu dünya öküzün boynuzunda değil, bu dünya ellerinizin üstünde duruyor.”
Öncesinde sizi korumadılar, sonrasında sizi kurtarmadılar!
Biliyoruz ki bilimin kılavuzluğunda ve kamucu bir yaklaşımla aktif tedbirler alınsaydı bu iki sarsıntı küçük hasarlarla, çok az can kaybıyla atlatılabilirdi. Zelzelenin 7’inci günü bile kurtarılan canlar gösteriyor ki faal ve vaktinde yapılacak bir müdahale, arama-kurtarma çalışmasıyla can kaybını önemli olarak azaltabilirdi.
Deprem bir tabiat gerçeği, tabiat olayı ve doğal bir risk. Yerkürenin üzerindeki plakalar hareket ediyor, yer kırıkları sarsıntı üretiyor. Zelzele bir felaket değil önemli riskler taşıyan ve bir insani felakete ve yıkıma dönüşebilecek bir tabiat olayı. Bilinen en büyük doğal risklerden biri.
Geçmişte kıyamet olarak isimlendirilen ve sebebi bilinmeyen bu sarsıntıların sebebini biliyoruz, nerelerde oluşabileceğini biliyoruz, sonuçlarını, tesirlerini biliyoruz. Dahası nasıl korunacağımızı biliyoruz. Bilim bize ne vakit olacağı dışında zelzele gerçeği ile ilgili devasa bir bilgi sağlıyor. Size yazgı diyorlar, palavrayla besliyorlar sizi!
Bilim bize zelzelenin bir felakete dönüşmemesi için yapılması gerekenleri söylüyor. Bilim bize zelzele sonrasında ne yapmamız gerektiğini de söylüyor. Zelzeleye karşı bilgisiz ve çaresiz değiliz. Tabiatın bir işleyişi var. Bu işleyiş zelzele üretiyor. Zelzele gerçek, zelzele risk fakat sarsıntının yıkıcı sonuçları önlenebilir ve zelzeleyle birlikte yaşanabilir. Sorun ne yapacağınız!
Böyle bir vakitte yazıyı istatistiklere boğmak istemiyorum. Yıkıcı zelzelelerin Japonya ve Kuzey Amerika ülkelerinde ya hiç mevte yol açmadığını yahut ölümlerin çok sonlu kaldığını biliyoruz. Sarsıntının fakir ülkelerde yıkım yaratmasının mukadderatın planı ile ilgisi olabilir mi? Elbette hayır!
“Kaderin planı” boş laf! Aslolan zelzeleye karşı kollayıcı imar planınız var mı? Zelzelenin akabinde arama kurtarma planınız var mı? Sarsıntının yaralarını sarma planınız var mı?
Deprem en büyük doğal risklerden biri. Tıpkı başka doğal, fizyolojik ve toplumsal riskler üzere tedbir alınması gereken bir risk. Tahribat gücünün büyüklüğü nedeniyle rastgele bir doğal ve toplumsal riskten çok daha büyük bir hazırlık gerektiriyor. Bu hazırlığa plan diyoruz.
Devasa bir riskle karşı karşıya iseniz ve riskin ne vakit oluşacağını bilemiyorsanız her an olacak üzere hazırlık yapacaksınız, plan yapacaksınız. Bilimle birlikte planlamanın ipine sıkı sıkıya sarılmalıyız. Zelzeleye güçlü konutlar yapmak, konut siyaseti, konut planlaması, yerleşim planlaması, kent planlaması yapmak. Tedbirleri planlayacaksınız. Üstelik her an olacak üzere.
Depremin tahribatını önlemek kamusal bir sorumluluk ve düzenleme gerektirir. Sarsıntıya ait bilimsel bilgi, zelzeleye karşı tedbirlerin alınması piyasaya bırakılamaz. Büyük kamusal kararlar ve büyük kamusal kaynaklar gerekir.
KAMUCULUK VE TOPLUMSAL SİYASET ZAMANI
Deprem öncesi ve zelzele sonrası için devletin faal siyasetler, düzenekler oluşturması ve kaynaklar ayırması gerekir. Sarsıntı şirket yönetir üzere ele alınamaz. Piyasa olsa olsa zelzele sonrası konut üretimiyle ilgilenir. Piyasa olsa olsa -geçen hafta gördüğümüz gibi- zelzele sonrası borsada çimento ve demir şirketlerinin paylarıyla ilgilenir. Sarsıntıya karşı tedbir, sarsıntının sonuçlarıyla çaba kamuculuk problemidir.
Devlet aktif kamusal siyasetlerle konut ve yerleşim sıkıntısını düzenleyecek. Zelzeleye sağlam konut inşasını ve sarsıntıya uygun yerleşim siyasetlerini kamucu bir yaklaşımla yapacak. Hırsıza, arsıza, konut diye mezar yapanlara müsaade vermeyecek.
Bilim, kamuculuk ve planlama olmazsa zelzele bir tabiat olayı olmaktan çıkar bir kıyamete ve felakete dönüşür.
Bilim, kamuculuk ve toplumsal devlet terk edildiği için yaşadığımız bu büyük felaketin acılarını sarmak ve tekrarını önlemek için bilime, kamuculuğa ve toplumsal devlete dönme vaktidir.
Bu büyük felaketin yaralarını sarmak için, felaketin akabinde bekleyen toplumsal insani tehlikeleri önlemek için, salgınla, yoksullukla gayret etmek için, barınma, geçinme meselesini çözmek için yeni bir nizama, yeni bir zihniyete muhtaçlık var.
Sosyal siyaset toplumu, güçsüzleri, çaresizleri korumak için vardır. Toplumsal siyaset piyasanın yapamadığını yapmak için vardır.
Sosyal siyasetin en kıymetli aracı toplumsal devlettir. Toplumsal devlet kaynak ayıran devlettir, kamu faydasını önceleyen devlettir. Hukuku adaleti önceleyen devlettir. Toplumsal devlet bilimin kılavuzluğunda tedbirleri alan devlettir.
Depremin akabinde acil bir toplumsal siyaset tedbirler paketine gereksinim var. İşçiyi, fakiri, sarsıntıdan ziyan göreni koruyacak toplumsal siyaset atılımına gereksinim var.
Sosyal siyaset için toplumsal örgütler ve dayanışma büyük bir güçtür. Zelzele büyük bir dayanışma ruhu yarattı. Toplum kaynaklarını seferber etti. Bu dayanışma ruhu büyük bir umuttur, bunu sürdürmek lazım.
Irkçılığa karşı memleketler arası dayanışma yükseldi. Lisanını bilmediği insanları kurtarmak için insan üstü çabayla çalıştı dünyanın dört bir yanından gelenler.
Şimdi gerçek sorumluların, gerçek sebeplerin üzerini örtmek için ırkçı kışkırtmalar alana sürülüyor. Dayanışmanın afetlerin panzehiri olduğu görüldü.
Bu büyük felaket bize toplumsal bir devlet, demokratik ve laik bir cumhuriyet olmazsa bu acıları yaşamaya devam edeceğimizi gösteriyor.
Mustafa Kemal Atatürk’ün bugüne kadar gerçekleşmeyen ve şayet gerçekleşmezse bu topraklarda büyük acılar yaşamaya devam edeceğimiz iki şiarıyla bitirelim: “Hayatta en gerçek mürşit ilimdir” ve “Cumhuriyet kimsesizlerin kimsesidir.”