10 vilayette binlerce binanın yerle bir olduğu sarsıntıda, yıkılan binalar yüklü olarak 2000 yılı ve öncesinde yapılmış olsa da yeni yapıların göçtüğü dikkat çekti. Birtakım vilayetlerde yeni rezidanslar yıkıldı. 1999 Marmara Zelzelesi sonrasında uygulamaya alınan 4708 sayılı Yapı Kontrol Yönetmeliği ve Sarsıntı Yönetmeliği ‘milat’ kabul edilse de uzmanlara nazaran atılması gereken çok adım var.
İlk olarak Kahramanmaraş Pazarcık ve sonrasında Elbistan ilçelerinde meydana gelen 7.7 ve 7.6 şiddetindeki sarsıntıların yarattığı yıkım devam ediyor. 10 vilayette binlerce binanın yerle bir olduğu sarsıntıda, yıkılan binalar yüklü olarak 2000 yılı ve öncesinde yapılmış olsa da yeni yapıların da göçtüğü dikkat çekti. Bilhassa Malatya, Hatay üzere zelzelenin ağır hasar verdiği vilayetlerde yıkılan residans tipi yapılar olduğu görüldü. 1999 Marmara Zelzelesi sonrasında uygulamaya alınan 4708 sayılı Yapı Kontrol Yönetmeliği ve Zelzele Yönetmeliği Türkiye’deki yapılar için ‘milat’ kabul edilse de atılması gereken çok adım gerekiyor. Sarsıntı neslinde yer alan Türkiye’de can kaybını azaltma ve yıkımı en aza indirme noktasında nerede eksiklik yaşandığı sorusunu yönelttiğimiz yapı kesimi temsilcilerinin ortak karşılığı acil risk haritası çıkarılması gerekliliği. Karşılıklara nazaran öncelikle yapılması gereken 20 milyonluk mevcut yapı stokunun içinde kalite envanteri çıkarılması elzem bir husus. Dönüşüm içinse öncelikle mevzuat sıkıntısının aşılması gerekiyor.
“Kalite envanteri çıkarılsın”
‘Acil hareket planı’ davetinde bulunan Sarsıntı Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) Lideri Sinan Türkkan’a nazaran, zelzelenin ne vakit, nerede, kaç şiddetinde olacağının bir değeri yok; devletin belediyelerle işbirliği içerisinde zelzele yıkıcılığını ortadan kaldırmak için acil seferberlik ilan etmeli. Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB) Lideri Yavuz Işık da Türkiye’de yapıların yüzde 70’inin zelzele tehdidi altında olduğuna dikkat çekerek, 6.5 milyon konutun 2000 yılı öncesi yapıldığını söylüyor. Bu yapılarda materyal kalitesini “çok kötü” olarak nitelendiren Işık, yıkılan yeni binalar konusunda ise alanda tespitler yapacaklarını belirtti. Sarsıntı performans tahlilinde evvel taban etüdü, sonrasında proje ve materyal seçimi yapıldığını aktaran Işık, “Yıkılan yeni binalarda ya taban etüdü yanlışsız yapılmamış ya gereç uygulanırken kâfi kontrol olmamış ya da tüm projeden sapılmış” dedi. Işık, sarsıntı yönetmeliğine uygun yapılan binalarda zahmet olmadığına işaret etti.
“Beton C30 olmak zorunda”
Deprem yönetmeliğinin 2018 yılında revizyonuyla beton sınıfının C25’e çıkarıldığını kaydeden Işık, “Beton sınıfının C30’a çıkarılması gerekiyor. Bina ister 2 kat ister 10 kat olsun asgarî C30 uygulanmalı ki kusurlar minimize edilebilsin” diye konuştu. Bir yapının oluşturulmasında üretici, denetleyici ve müşteri olarak üç ayak bulunduğunu lisana getiren Işık, bu üç ayakta en kıymetli mekanizmayı kontrol tarafı olarak gösterdi. “Bu işin can simidi yapı denetimi” diyen Işık’a nazaran yapacak çok iş var, daha fazlası gerekiyor. Ege ve Marmara bölgelerinde beklenen sarsıntılara de dikkat çeken Yavuz Işık, şunları söyledi: “Kentsel dönüşüme girmesi gereken on binlerce tabut var. Semt bazında kentsel dönüşümler gerekiyor. Model ne olursa olsun dönüşüm koşul. Konut güvenliği ön planda olmalı.”
Depremin boyutu mu, yapının kalitesi mi?
Yıkılan yapılarda en çok gündeme gelen sorulardan biri de ‘Yeterli kontrol yapılmıyor mu?’ oldu. Bu noktada yapı kontrol firmaları gündeme gelirken Türkiye Yapı Kontrol Şirketleri Birliği Genel Lideri Tayfun Gücenmez, “Depremlere karşı tedbir alındı fakat kâfi olmadı” dedi. Kahramanmaraş Pazarcık ve Elbistan merkezli zelzelelerin boyutunun varsayım edilemediğini söyleyen Gücenmez, “Binaları tasarlarken, dayanımlarının üzerinde bir zelzeleyle karşı karşıya kaldık. Hesapladığımız ivmenin üzerinde bir güç açığa çıktı” diye konuştu. Alana inerek yıkılan binalar üzerinde çalışma yapacaklarını ileten Gücenmez, şunları söyledi: “Yapı kontrol sistemi gelişiyor ama hala sorgulanması gereken çok husus var. Yapı kontrolle ilgili düşünceleri tespit edip daha sesli anlatacağız. Mevcut vilayetlerde olması gerekenden daha fazla yapı kontrol firması açılması ile ilgili meşakkatleri anlatacağız.” Yapı kontrolü sırasında kimi şantiye şefleri ile alanda düşünce yaşadıklarını anlatan Gücenmez, “Yetkin olmayan ustalarla çalışmak, hakikat proje noktasında ısrar edince taarruza uğramak, materyal firmalarının baskılarına maruz kalmak, bir kısım yönetimin baskılarına maruz kalmak alanda yaşadığımız sıkıntılar” dedi. Gücenmez, kesimde de işini hakkıyla yapmayanlar olduğunu söyledi.
Deprem Güçlendirme Derneği Lideri Sinan Türkkan: Sarsıntının ne vakit, nerede olacağının bir ehemmiyeti yok. Devlet, belediyelerle birlikte zelzele yıkıcılığını ortadan kaldırmak için acil seferberlik ilan etmeli.
Türkiye Hazır Beton Birliği Lideri Yavuz Işık: Yıkılan yeni binalarda ya yer etüdü gerçek yapılmamış ya materyal uygulanırken kâfi kontrol olmamış ya da tüm projeden sapılmış.
Yapı Kontrol Şirketleri Birliği Lideri Tayfun Gücenmez: Yapı kontrol sistemi gelişiyor ancak hala sorgulanması gereken çok bahis var. Yapı kontrolle ilgili problemleri tespit edip daha sesli anlatacağız.
Kaynak: Dünya Gazetesi