Anne ve babası 12 yaşında boşanan, 15 yaşındayken bir trafik kazası sonucu babasını kaybeden, 21 yaşında kör olacağını anlayan, 34 yaşına girdiği bu günlerde görme yetisinin yüzde doksanını kaybeden, kendisi için karanlığa giden yolu tıpkı bahtı yaşayan hastaları aydınlatmak için Biyoloji okuyan, doktora yapıp kendi hastalığı üzerinde uzmanlaşan, gerçekleştirdiği başarılı çalışmalar ile Dünya İlham veren Bilim Bayanları ortasına giren Biyolog Dr. Meltem Kutluer kıssasını Odatv’ye anlattı.
Dr. Meltem Kutluer – Deniz Gezginci
Deniz Gezginci: Sizin öykünüzü duyduğumda çok etkilendim. Bu kıssayı bir de sizin ağzından dinlemek istiyorum. Öncelikle kendinizden kısaca bahsedebilir misin?
Meltem Kutluer: 1988 yılında İzmir Bornova’da doğdum ve büyüdüm. Ailem aslen Kütahyalı. 6 yaşına kadar İzmir’de kaldıktan sonra Kütahya’ya gittim. Annemle babamın boşanmasından ötürü yaklaşık beş yıl kadar anneannem tarafından büyütüldüm. Daha sonra annem beni tekrardan İzmir’e aldı ve İzmir’de hayatıma devam ettim.
Deniz Gezginci: Nasıl bir çocukluk geçirdiniz?
Meltem Kutluer: Annem ve babam boşandığı için ebeveyn hasreti ile büyüdüm. Bir çocuk için bu durumu yaşamak çok güç. Daha sonra annem beni yanına aldığında hasretimin yarısı geçmişti fakat bu sefer babamdan başkaydım. Annemle babam ben 12 yaşındayken boşanmışlardı. 15 yaşında da babamı bir trafik kazası sonucu kaybettim. Maddi olarak çok sıkıntı günler yaşadık ancak annem bizi okutmak için elinden gelen her şeyi yaptı. O denli bir ortamda çok yapabileceğim bir şey yoktu ve yapabileceğim en güzel şey ders çalışmaktı.
Deniz Gezginci: Çocukluğunuzda hayalleriniz neydi, nasıl bir gelecek tasarlıyordunuz kendinize?
Meltem Kutluer: Her vakit biyolojiye çok fazla ilgim vardı zira benim babam laboranttı. Küçükken onun laboratuvarına giderdim. Mikroskoptan birinci sefer kendi kan hücrelerimi bana göstermişti. Küçük parmağıma bir delik açmıştı ve bu benim çok ilgimi çekmişti. Bu olay daha sonra üniversite hayatımdaki seçimlerimi etkiledi. Balıkesir Üniversitesi Biyoloji Öğretmenliği kısmını seçme nedenim babamdan kalmış olan bu biyoloji aşkıydı.
Deniz Gezginci: Müzik tutkunuz nasıl başladı?
Meltem Kutluer: Müzik tutkum lise yıllarında başladı. Abim üniversite tahsili için gittiğinde konutta gitarını bırakmıştı. Çok eski bir gitardı. İçinde de akorların yazılı olduğu bir sayfa çıkmıştı. Tek başına oradan akorlara bakarak gitar çalmaya başladım. Daha sonra üç ay kadar eğitim aldım. Artık kendim için müzikler çalabiliyorum.
Deniz Gezginci: Gözlerinizle ilgili sorununuzun olduğunu birinci ne vakit fark etmeye başladınız?
Meltem Kutluer: Çok fazla geriye döndüğümde 5-6 yaşlarımda ışık çakmaları meydana geliyordu. Bunu bir floresan ışığı üzere düşünün. Gözlerimde bir parlama oluyordu bunu doğal yalnızca ben görebiliyordum. Daha sonra ilerleyen periyotlarda ilkokul birinci sınıftan itibaren gözlük kullanmaya başladım. Az gördüğümü ilkokul öğretmenim fark etmişti. O vakitler miyop teşhisi konmuştu. Ortaokul vakitlerimde – ki o vakitler dışarıda top oynayabildiğimiz vakitler – akşamları daha az gördüğümü, topu göremediğimi fark ediyordum lakin ben bunu herkes bu türlü görüyor sanıyordum. Aslında hastalığım o vakitler başlamıştı ve yalnızca ben bilmiyordum zira herkesin bu türlü gördüğünü düşünüyordum. Ne zamanki akşamları daha az görmeye başladım -ki görme oranım yüzde elliye düşmüştü- bir şeylerin yolunda gitmediğini fark ettim.
Deniz Gezginci: Hastalığınızla birinci yüzleştiğinizde ne hissettin?
Meltem Kutluer: Üniversite imtihanına hazırlanırken siyah bir nokta görmeye başladım. Bu siyah nokta gözümde uçuşuyordu ve beni test çözerken rahatsız ediyordu. Bu durumla ilgili doktora gittim. Hekim bana bir retina hastalığımın olduğunu ve ilerlerse göremeyeceğimi söyledi. Bunu 18 yaşında üniversite imtihanına hazırlanan birine söylediğinizde çok ciddiye almıyor. Zira hala görmesi olağan, hayatın çok daha başında ve ilgilendiği farklı mevzular olduğu için hafife alıyor ve ben de hafife aldım. Üniversitenin ikinci ya da üçüncü sınıfında mikroskoba bakarken anladım ki sağ ve sol gözüm farklı görüyor ve ışık farklılıkları var. Bunun çok olağan olmadığını fark ettiğimde doktora gittim. Ve orada tekrar tıpkı yanıtı aldım. Halk ortasında gece körlüğü, sarı nokta denilen hastalık. Bunu öğrendiğimde hala yüzde elli görebiliyordum. Bende nasıl bu türlü bir şey olabilir diye kendime soruyordum. Yakın etrafımda bu hastalığa yakalanan yok, babam hayatta değil. Onun ne durumda olduğunu bilmiyorum. Bana kendi hastalığı hakkında hiçbir şey söylemedi. Hasebiyle hastalığa birinci başta inanamadım. Hastalığı araştırmaya başladığımda bu beni ürkütmeye başladı. Zira körlüğe giden bir hastalık ve tedavisi yok. Her yerde bu yazılı. Yavaş yavaş körlüğe masraf ve büsbütün ışığı kaybedersin. O ürkütücü bir şeydi. Birinci basamaklarda reddettim artık ise hususun uzmanı olarak kabul ediyorum. Bu biraz can acıtıcı ve çok sıkıntı bir durum.
Deniz Gezginci: O psikolojiyi atlatıp uzman olmaya nasıl karar verdiniz?
Meltem Kutluer: Bilgi her şeydir. Hali hazırda Biyoloji Öğretmenliği okuduğum için biyoloji temelim vardı. Lakin hastalığımı araştırdığımda Türkçe kaynak bulamadım. Bu mevzuyu daha fazla öğrenmek benim içimi rahatlatacaktı. Bunun için araştırmalar yaptım. Türkiye’de o yıllarda- 2008-2009 yıllarına tekabül ediyor- bununla ilgili bir kaynak bulamadım. Bu hastalıkla ilgili çalışan laboratuvar var mı diye baktım o da yoktu. Türkçe kaynak yok, laboratuvar yok, bilgi yok. Yalnızca çok yüzeysel bilgiler ve bu beni tatmin etmiyordu. Daha fazla bilmek istiyordum. Daha fazla bilmek sonunu görmeye benziyordu. Ne olacağımı bilmek en azından nasıl bir yol izleyeceğim konusunda bana yardımcı olacaktı. Bununla baş etme yolum daha fazla bilmekti. Bu yüzden de bu husus hakkında araştırma yapmaya karar verdim.
Deniz Gezginci: Bu türlü bir çabanın ortasında gençliğinizi yaşayabildiniz mi?
Meltem Kutluer: Gençliğimi katiyetle yaşadım. O vakitler hem müzik tutkum vardı hem gitar çalmayı seviyordum. Rock ve Blues şenliklerine çok giderdim. Üniversite yıllarımda arkadaşlarımla kurduğumuz bir rock kümemiz bile vardı. Yaşamaktan hiçbir vakit vazgeçmedim zira daima aklımın köşesinde şöyle bir soru vardı. Bir gün hiç göremediğin bir vakit geldiğinde yapmak istediğin her şeyi yapmış ol. Her şeyi gör, teşhis, tecrübeyle… O yüzden hala daha az bir görmem olmasına karşın gezmeyi çok seviyorum ve Avrupa’nın birçok yerini gezdim diyebilirim.
Deniz Gezginci: Hastalığınızın tam olarak ne olduğunu bir uzmanın ağzından dinleyebilir miyim?
Meltem Kutluer: Retinitis Pigmentosa genetik bir hastalık. Aileden kalıtsal olarak geçiyor. Beğenilen ışığı ve rengi algılayan hücrelerin ölmesi ile meydana geliyor. Genetik olarak çok fazla çeşitlilik gösteriyor. Araştırmalarımız sonucunda şu an bu hastalıkla ilgili üç yüze yakın gen bulduk. Bunların yaklaşık olarak yüzde ellisi testler sonucunda süratlice ortaya konulabiliyor. Hastalığın ilerleyişi mutasyonların çeşidine ve hangi gende olduğuna nazaran değişiyor. Fakat tipik olarak hastalık görme retinanın etrafından ya da ortasından başlayarak hücre vefatları ile devam ediyor ve yıllar içerisinde hücreler öldükçe görmeniz yavaş yavaş azalıyor.
Deniz Gezginci: Türkiye’ye gittiğinde yaşadığın zorluklarla Avrupa’da olduğun vakit yaşadığın zorluklar ortasında farklar var mı?
Meltem Kutluer: Bu kıyası yapması çok sıkıntı benim için. Şunu fark ediyorum ki Avrupa kentlerinde görme engelli olarak tek başına seyahat etmek çok daha kolay zira çok fazla asistan servisi var. Otobüs, tren, uçak ya da havalimanı üzere yerlerde kendinize fiyatsız asistan ayarlayabiliyorsunuz. Bunu Türkiye’deki havalimanlarında da yapabiliyorsunuz ancak tren ya da otobüs seyahatlerinde bunu şimdi deneyimlemedim. Lakin bu farkı en bariz yaşadığım örnek yolda ve bilhassa kaldırımda yürümek. Bunu Avrupa’da bir engelli olarak tek başına yapmak çok daha kolay. Türkiye’de tek başına sokakta yürürken, alışveriş yaparken zorlanıyorum fakat Avrupa’da zorlanmıyorum. Trafikten Avrupa’da korkmuyorum zira burada öncelik yayalara veriliyor ve siz adımınız yola attığınız an araçlar duruyor. Lakin Türkiye’de bu çok daha sıkıntı. Size benim canımı acıtan bir örnek vermek istiyorum. Türkiye’de Yüksek Lisansımı yaparken karşıdan karşıya geçemediğim için ve yaşadığım yerde kırmızı ışık olmadığı için sabahları servise binmek için karşıdan karşıya annem geçiriyordu. Düşünebiliyor musunuz bir üniversite öğrencisini karşıdan karşıya annesi geçiriyor. Bu çok üzücü ve kırıcı bir durumdu benim için. Avrupa’da ise yapayalnızım. Hiçbir arkadaşım yanımda yok, tek başınayım. Görmemi çok daha fazla kaybetmiş durumdayım ve yalnız yaşayabiliyorum.
Deniz Gezginci: Dünya’ya ilham veren bilim bayanları ortasına seçildiniz?
Meltem Kutluer: Evet bu benim için çok büyük bir mutluluktu. Retina International tarafından geçtiğimiz Şubat ayında dünya ilham veren bilim bayanları ortasında gösterildim. Üç tane aday vardı. Retina International ilham veren bilim bayanları olarak Amerika’da yayınlandık.
Deniz Gezginci: Bu soruyu biraz çekinerek soruyorum ancak hastalığınızda hiç tedavi bahtınız yok mu? Bundan sonra eskisi üzere göremeyecek misiniz?
Meltem Kutluer: Üzülerek söylüyorum ki şu anki kaidelerde eskisi üzere görme talihim yok. Fakat hiç ümit yok mu dersek tıp çok süratli ilerliyor. Şu an çok değerli olan bir tedavi yolu var aslında. Avrupa’da birtakım ülkeler bunu destekliyor, sıhhat sigortaları bunu ödüyorlar. Ülkemizdeki durumu şu an için bilmiyorum. Benim hastalığım çok süratli ilerliyor. Önümüzdeki yıllar içerisinde hücre tedavileri ya da genetik tedavilerin sonuca ulaşacağına inanıyorum. Ya da yapay göz tedavilerinin körlüğü ortadan kaldıracağına inanıyorum. Lakin ne kadar mühlet içerisinde olur onu bilemiyorum.
Deniz Gezginci: Bundan sonraki amaçlarınız neler, neler yapmak istiyorsunuz?
Meltem Kutluer: En büyük amaçlarımdan biri Türkiye’deki tüm görme engellilerin de Avrupa’da bulunan haklar üzere haklardan yararlanmasını sağlamak. Onları dünyaya ve Avrupa’ya entegre edebilmek. Zira buradaki görme engelliler tertipleri çok fazla etkinlikler, aktiviteler yapıyor. Bunun Türkiye ayağını gerçekleştirmek ve Türkiye’yi dünyaya entegre etmek asıl gayem. En büyük amaçlarımdan biri de benim durumumdaki hastaların görme pürüzleri şayet bir kalıtsal hastalıksa teşhisinin konulmasına yardımcı olmak. İleride herkesin yararlanabileceği, fiyatsız bir genetik danışmanlığı yapabilirim. Zira ne kadar çok benim üzere hastaya genetik olarak teşhis konulursa ulaşabilecekleri tedavi metotlarını bilmeleri çok daha kolay olacaktır.
Deniz Gezginci: Eklemek istediğiniz son bir şeyler var mı benim sormayı unuttuğum ya da akıl edemediğim.
Meltem Kutluer: Buradan Türkiye’deki bütün arkadaşlarıma sesleniyorum. Şayet körlük kalıtsal bir sebeptense lütfen hangi geninizde mutasyon olduğunu öğrenmeye çalışın. Zira bu hakikaten ileride işinize yarayabilir. Şu an sizler görme yetinizi kaybetmiş olsanız bile ilerleyen kuşaklarda bu çocuklarınızın işine yarayabilir. Lütfen genetik test yaptırın ya da yaptırması için hekiminize rica edin. Bu mevzuyla ilgili sorusu olan varsa toplumsal medyadan bana ulaşabilir. Elimden geldiğince size bu hastalıkla ilgili bilgi vermeye çalışırım.
Deniz Gezginci- Münih