Büyük sarsıntı felaketinden sonra inançlı yapılar için izolatörler gündeme geldi. Zelzelenin tesirini azaltan aygıtların konutlarda kullanımı tartışılırken, yerli bir marka kamunun da takviyesiyle üretime geçmek için kolları sıvadı. İnşaat Mühendisi Adnan Doğan’ın geliştirdiği ve Zelzele Fatihi ismini verdiği sismik izolatörlerin, zelzele bölgesinde kullanılması planlanıyor. İzolatör üretimi için Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’yla Kahramanmaraş sarsıntılarından evvel temasa geçtiğini belirten Doğan şunları söyledi: “Bakanlığımız tarafından stratejik önceliğe sahip yatırım teşviki alarak, ocak ayında Yozgat Boğazlıyan Fuat Oktay Organize Sanayi Bölgesi’nde 50 bin metrekarelik alan bizlere tahsis edildi. Şu anda proje çalışmalarını yapıyoruz. 1 aya kalmadan inşaatına başlayacağız. 3 aya kalmadan da üretime başlamayı hedefliyoruz. Fakat bizler bunu beklemeden, iş ortaklarımızın bulunduğu Konya, Kayseri ve Gebze organize sanayi bölgelerindeki fabrikalarda üretime 1 ay içinde başlayacağız.”
8 HUSUSTA MERAK EDİLENLER
FSM Doğan İdare Heyeti Lideri Adnan Doğan, izolatör konusunda bilinmesi gerekenleri 8 unsurda şöyle sıraladı:
1- İZOLATÖR NEDİR, NE İŞE FAYDA?
İzolatör yani sismik izolasyon dediğimiz sistem, yapının sarsıntılara karşı dayanım kapasitesinin artırılması ya da yapıya yerden aktarılan sismik kuvvetlerin azaltılması prensibine dayanan, zelzeleye karşı güçlü yapı tasarımı yaklaşımı. Sarsıntı Fatihi ise düşük sürtünme, yüksek sönümleme kapasitesiyle sismik hareket esnasında temel ile yapı ortasındaki yatay ilişkiyi keserek, yapıya aktarılan enerjiyi klasik prosedürlere nazaran daha yüksek formda kısıtlıyor. Yer hareketlerini, yer gücünü yapıya yansıtmayarak bypass eden Sarsıntı Fatihi, yükü temele eşit biçimde yaydığı için binanın üstünü koruduğu kadar altını, yani temeli de koruyor.
2- NE KADAR KOLLAYICI OLUR?
İzolatörler çeşitlerine nazaran farklı oranlarda sönümleme (deprem kuvvetini azaltma) özelliklere sahip. Kauçuk izolatörler ortalama yüzde 20, sarkaç izolatörler ortalama yüzde 30 oranında müdafaa sağlarken çelik asıllı üretilen Sarsıntı Fatihi, zelzelenin yapılara yaptığı kuvveti yüzde 99’un üzerinde azaltıyor.
Adnan Doğan
3- AYGITIN ÖMRÜ NE KADAR?
İzolatörler uzun ömürlü sistemler. Yüzde 100 çelik temelli ve sürtünmeye maruz kalmayan yeni eserin ömrü ise bina ömrünün en az iki katı kadar. Yüzlerce zelzelesi atlatabileceği belirtiliyor.
4- ÇELİK, KAUÇUK VE SARKAÇ İZOLATÖRLERİN FARKI NEDİR?
Kauçuk ve sarkaç izolatörler sürtünme temelli çalışıyor. Zelzele gücünü sürtünerek, yırtılarak, hasar görerek sönümlüyor. Teknolojisi bu formda işliyor. Bu da elbette izolatörün ömrünü kısaltan bir durum. Zelzele Fatihi, yüzde 100 çelik temelli materyallerden tasarlanıyor. Sürtünme gerçekleşmiyor ve gereçler hasar görmüyor. Sürtünme olmadığı için de sönümleme, yani muhafaza oranı yükseliyor.
5- TÜM YAPILAR İÇİN UYGUN MU?
İzolatörler başta konutlar olmak üzere pek çok yapıda kullanılabiliyor. Sarsıntı Fatihi’ni konutlar, kamu binaları, köprüler, hastaneler, viyadükler, okullar, müze ve kültür merkezleri, veri merkezleri, nükleer santraller, afet idare binaları, havalimanı terminal binaları, üretim ve depolama tesisleri üzere stratejik yapılar dahil çabucak hemen her türlü yapıda kullanmak mümkün.
BİTEN BİNADA DA KULLANILIYOR
6- KAT SINIRLAMASI VAR MI?
Mevcut izolatörlerde yaklaşık 9-10 kat sonu varken, Zelzele Fatihi’nde ise kat hududu yok. İki katlı binaya da 100 katlı binaya da kullanılabiliyor. Lakin tüm izolatörler projeye uygun üretiliyor. Bu konu gözden kaçırılmamalı.
7- İNŞAATIN DIŞINDA MEVCUT YAPILARA DA UYGULANABİLİR Mİ?
Tüm izolatör cinsleri mevcut yapılara da uygulanabilir. Zelzele Fatihi’ni de mevcut yapılara uygulayabilirsiniz lakin burada şöyle bir kriter var; izolatörün uygulanacağı mevcut yapının bitişik nizam olmaması gerekiyor. Şayet varsa da her iki yapıyı kapsayarak uygulama yapılabiliyor.
8- MALİYETİ NEDİR?
Deprem Fatihi her projeye uygun olarak farklı tasarlanıp üretiliyor. Kat yüksekliği, bina tartısı, öngörülen deplasman uzaklığı üzere farklı parametreler Zelzele Fatihi’nin maliyetini değiştirebilir. Yeni inşa edilen projelerde Zelzele Fatihi kullanıldığında, inşaatta kullanılan demir, beton, kalıp elemanlarından yaklaşık olarak yüzde 40 civarında tasarruf sağlanır. Örneğin: 9-10 katlı bir binada, 100 metrekare daireler olduğunu varsayarsak, metrekare başına düşen Zelzele Fatihi maliyeti yaklaşık olarak 1.200-1.300 lira civarında olacaktır. Lakin inşaatta yapılacak tasarrufla birlikte metrekare başına gerçek maliyet 600-800 lira civarında gerçekleşecektir. Mevcut yapılarda bu türlü bir tasarruf mümkün olmamakta, ek olarak montaj maliyeti olmaktadır. Lakin burada da avantaj da yıkıp yine bir bina inşaat etmekten çok daha düşük bir maliyettir.
EV İLANLARINDA DA YERİNİ ALDI
Deprem sonrasında satılık ve kiralık mesken ilanları da değişti. Konutun pozisyonu, görüntüsü yerine zelzeleye karşı ne kadar inançlı olduğu öne çıkmaya başladı. Son günlerde sitelere eklenen ilanlarda şu sözler yer alıyor: ‘Sismik izolatörlü ev’, ‘Zemin etüdü yapılan bina’, ‘Risk tespiti yapıldı’, ‘Deprem yönetmeliğine uygun.”
ULUSLARARASI PATENTLERE SAHİP
Adnan Doğan, 1999 Gölcük Sarsıntısı sonrası Türkiye’nin yine inşası için seçilen 500 inşaat mühendisinden biri olarak misyon aldı. O günden itibaren radikal bir değişikliğe giderek, tüm güçlendirme projelerinden çekildiğini anlatan Doğan, İzolatör sistemlerini yerli teknoloji ile üretmeye odaklandığını lisana getirdi. 20 yıllık AR-GE ve 4 yıldan fazla patent alma süreçlerinden sonra yüzde yüz yerli üretim olan zelzele Fatihi Sismik İzolatörü’nü hayata geçirdiğini belirten Doğan, “Uluslararası patent haklarına sahip olan Sarsıntı Fatihi Sismik İzolatör aygıtı, daha evvel yaşanmış sarsıntıların simüle edildiği sarsma testleri ve EN 15129 Avrupa standardına nazaran eksenel yük altında yapılan testleri muvaffakiyet ile geçti” dedi.