Yemeğin tuzu eksik kalmışsa çabucak tadımız kaçar. Evet, tahminen birden fazla ziyan, azı karar lakin soframızın rahmeti, hayatın tadı olduğu da aşikâr. Üstelik tuzun sıhhatimiz üzerindeki olumlu tesirleri biliniyor ve bu özel unsur sıhhat, dokumacılık, besin üzere birçok bölümde kullanılıyor. Örneğin Bambi Yatak’ın hayata geçirdiği projeyse epeyce farklı. Gaziantep Üniversitesi Dokuma Mühendisliği Bölümü’yle çalışarak Çankırı doğal kaya tuzunu ‘Biosalt Yatak’ ismini verdikleri eserin kumaşına entegre etmişler.
‘Alerjilere karşı etkili’
Bambi Yatak İdare Şurası Lider Yardımcısı Adem Çetmen, Gaziantep Üniversitesi’nin kayatuzuyla ilgili yaptığı araştırmaların sonuçlarını paylaştı. Buna nazaran kayatuzu uyku anında daha rahat nefes almaya ve bedendeki elektrolit istikrarını sağlamaya yardımcı oluyor. Teknolojik aletlerin yaydığı olumlu iyonları negatif iyonlarla nötralize ediyor. Havadaki nemi çekme özelliğiyle toz, kil ve polenlerin oluşturduğu alerjilere karşı tesirli. Üstelik antibakteriyel de. Eserin tanıtımını Çankırı Belediyesi’nin ‘Yeraltı Tuz Şehri’ olarak isimlendirdiği Çankırı Tuz Mağarası’nda yapacaklarını öğrendim. Alışılmış ‘mağara’ lafını duyunca biraz gerildim. ‘Havasız mıdır, dar mıdır’ üzere aklımdan bir sürü soru geçti. Sonunda merakım galip geldi, düştüm yola.
Onların davetiyle evvel İstanbul’dan Ankara’ya uçtuk ve akabinde Çankırı’ya gerçek kısa bir otobüs seyahati yaptık. Bu mevsimde hava daha soğuk olur diye düşünmüştüm ancak o denli olmadı. Zati mağaranın içi yazkış 12 derece civarındaymış. Geldik en heyecanlı ana… Mağaranın girişinden şöyle bir baktım ve ne göreyim; içeriye kamyon bile girer. Belediyenin koyduğu isim yerinde olmuş, karşınıza kocaman bir yeraltı kenti çıkıyor nitekim. İç kısımlara hakikat yürümeye başladık. İlerledikçe alan genişledi ve galerilere ayrıldı. Ben de ambiyansın tadını çıkarmaya başladım… Mağaranın havası nitekim insanın ciğerlerini açıyor. İyot kokusunu tatlı tatlı içime çekerken mağaranın Hititlere kadar giden kıssasını düşünüyorum… Milyonlarca yıl evvel içdenizin kenarı olan Çankırı bölgesinde suların çekilmesiyle oluşan kayatuzu en sağlıklı tuz olarak insanlığın hizmetinde. Üstelik hayvanlar için de en kritik besin unsuru. Çankırı Belediye Kültür Müdürü Ethem Yenigürbüz’ün söylediğine nazaran madenin geçmişi tam olarak bilinmese de mağaranın yakınında yapılan arkeolojik kazılara nazaran en az 5 bin yıllık olduğu düşünülüyor. Yenigürbüz “Geçmişte tuzun elde edildiği bölgeler stratejik olduğundan Çankırı’nın jeopolitik değeri o devirde doruktaymış. Tuz yüzünden savaşların yapıldığı ve tuzun ticarette para üzere kullanıldığı biliniyor. Daha evvel hayvanlarla tuz nakliyeciliği yapılırken teknolojinin gelişmesiyle dinamitle patlatma usulünü ve maden içi raylı sistemleri görüyoruz” diyor.
Tuz madeni Osmanlıların son periyotlarında, kapitülasyonlar çerçevesinde Fransızlar tarafından işletilmiş. Cumhuriyet’le birlikte TEKEL’e devredilmiş. 2003’te özelleştirilerek ÇANKAYA A.Ş. tarafından üretime devam edilmiş. 2013’te Maden İşleri Genel Müdürlüğü tarafından madenin tuzu alınmış galerilerinden 18 bin metrekarelik kısmı Çankırı Valiliği’ne devredilmiş. 2017’de de valilikle belediye ortasında imzalanan protokolden sonra bugün Yeraltı Tuz Şehri’nde halkın büyük ilgi gösterdiği etkinlikler ve şenlikler düzenleniyor.
8 milyon yıl evvel bölgede yaşayan hayvanların tuzdan heykelleri.
Yörede keşfedilen 8 milyon yıllık hayvan fosillerinin sanatkarlar tarafından yapılan ve mağarada sergilenen tuzdan heykelleri çok büyüleyici. İçerde gerçek hayvan fosilleri de var. Bunlardan biri yaklaşık 300 yıl evvel tuz taşırken ölen ve tuz sayesinde bozulmadan günümüze kadar gelen eşek. Öteki hayvanlarsa ormanda doğal yollarla ölmüş ve Ulusal Parklar Müdürlüğü tarafından tahnit edilmiş.
Mağaranın içindeki küçük gölet büyük ilgi görüyor.
Yerin 150 metre altındaki tuz galerilerinde dünyanın en saf tuzu var. Çankırı Karatekin Üniversitesi öğretim vazifelisi Doç. Dr. Hüdayi Ercoşkun’un çalışmalarının yanında milletlerarası alanda yapılan araştırmalara nazaran Çankırı tuzu insan bedeninin muhtaçlığı olan 92 elementten 84’ünü istikrarlı bir halde içeriyor. Dış etkenlere maruz kalmadan doğal haliyle tabiattan elde edildiği için de çok özel. Hatta Himalaya tuzundan daha saf olduğu belirtiliyor. Yöre halkı da bu tuzun bir şifa kaynağı olduğuna inanıyor. Mağaranın içindeki küçük gölet bu yüzden büyük ilgi görüyor. Tuzun cilt ve ayak mantarlarına; madenin içindeki havanın da astım ve üst teneffüs yolu hastalıklarına güzel geldiği söyleniyor.
Etkinlikte konuşma yapan Çankırı Belediye Lideri İsmail Hakkı Esen de Yeraltı Tuz Şehri’nde sıhhat turizmi açısından yeni projeleri olduğunu anlattı. Polonya, Romanya, Nahçıvan üzere ülkelerdeki tuz madenlerinin astım tedavisinde kullanıldığı düşünülürse önümüzdeki yıllarda ülkemizde de bu alanda gelişmeler görebiliriz.