Türk mutfağının komşularla olan münakaşası malum. Osmanlı mutfağından kalan miras sayesinde Balkanlardan Orta Doğu’ya yayılan mutfak kültürünün sonuçlarını daha çözemeden bir de şimdi göçmen Türklerin Avrupa’ya tanıttığı yiyeceklerin gelecekte sorun oluşturma ihtimali çıktı.
Arnavutluk’tan Ermenistan’a, Yunanistan’dan Suriye’ye geniş bir coğrafyada ünlü yemeklerin hep benzer olduğunu biliyoruz.
Lahmacun, kebap, yaprak sarması, börek, kahve… Tüm bunlar ve daha fazlasını pek çok ülkenin paylaşamadığı ortada. Herkes bu yemeklerin kendi ülkesine ve kültürüne ait olduğuna inanıyor. Bu durumun sebebinin yüzlerce yıl Osmanlı İmparatorluğu çatısı altında yaşamış olmamız olduğunu biliyoruz. Yakın coğrafyalarda aynı yemeklerin olması normal, ancak bu kadar uzak bölgelerde aynı yemeklerin olması elbette tarihi bir kökene dayanıyor.
Günümüzde yemeğin kime ait olduğundan çok, kimin daha iyi pazarladığı önemli. Adı bile Türkçe olan yoğurdun Yunan icadı olarak bilinmesi gibi.
Yoğurt, döner, baklava, sarma gibi yiyeceklerimiz Amerika’da eski ve yoğun nüfusa sahip olan Yunanlar tarafından pazarlandığı için Amerika’da Yunan yemeği olarak biliniyor.
Bu konuda bizim de çok dikkatli olduğumuz söylenemez.
Birkaç yıl önce ülkemizde patlayan lokmades çılgınlığı buna bir örnekti. Yunan lokması denen lokmadesi Yunanistan’a tatile giden kişiler keşfetmiş ve ülkemize getirmişti. Amerika’da artık Yunan olarak tanındığı için pek çok Türk kahveci adını Yunan yapmayı tercih ediyor. Türk restoranlarına genellikle ‘Turkish cuisine’ (Türk mutfağı) yerine ‘Mediterranean cuisine’ (Akdeniz mutfağı) yazılarak genel bir tabir kullanmak tercih ediliyor.
Amerika’nın ünlü yoğurt markası Chobani’nin kurucusu Hamdi Ulukaya, bu yoğurt Amerikan pazarında Yunan yoğurdu olarak bilindiği için bu ibareyi kullandığını söylemişti.
Atı alan Üsküdar’ı geçtikten sonra atılacak adımlar çok da yeterli olmayabiliyor. Aynı şekilde ülkemizde de kendisi Türk şirketi olarak tanıtan yabancı şirketler, yabancı olarak pazarlayan yerli şirketler var. Bu ticaretin bir parçası.
Şimdi işin daha çok başında olan yeni bir konu var. Alman döner kebabı dünyaya açılıyor.
Türkiye’den giden Avrupa’ya giden göçmenlerin yıllar içinde en popüler hale getirdiği yiyecek kuşkusuz döner oldu. Ancak nasılsa herkes biliyor diye Türk döneri vurgusu yapılmadı. Almanya’da dönere soslar ve sebzelerle yapılan yenilik çok sevilince bu Alman usulü döner pek çok ülkeye yayılmaya başladı.
Normalde bu elbette güzel bir şey. Ancak döner dünyada “Alman döneri” olarak pazarlanıyor ve herkes dönerin tarihini bilmek zorunda değil.
Latin Amerika’da mutfağı çok meşhur olan Peru’da çok fazla Çinli göçmen var ve ünlü Peru yemeklerinin çoğu aslında Çin yemeği. Ancak bu ülkeye uzak olan bizler bunu bilmek zorunda değiliz. İşte şimdi Amerika’da giderek yayılan Alman dönerinde de benzer bir durum var. Her yerde Alman yazınca kişiler gerisine bakmayacaktır.
Sadece dünyada değil, ülkemizde de “Alman” dönercileri açılıyor ve insanlar tanıtırken özellikle Alman vurgusu yapıyor.
Biz dönerin bizden çıktığını bildiğimiz için sorun yok.
En ünlüsü Almanya usülü döner olsa da, diğer yemeklerde de benzer bir durum var.
Pilav, patates ve dönerin üstünde peynirle servis edildiği Kapsalon elbette bir Türk dönercinin 2000’lerdeki icadı. Ancak bugün Vikipedi de, biz de Hollanda yemeği olarak kabul ediyoruz.
“Bunda ne var?” diyebilirsiniz. Ancak bu durumda 10-20 yıl sonra “bu yemekler aslında bizimdi” diyerek şikayet etmememiz gerekiyor.
İsveç kebaplı pizzası, Hollanda kapsalonu, Alman döneri… Göçmenler gittikleri yerlerde kendi yemek kültürlerini yayar. Ancak bunu Yunanlar gibi tanıtım yaparak yaymakla, bizim gibi tamamen akışına bırakmak arasında fark var.
Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz?
