Dünya Doğayı Müdafaa Birliği’nin (IUCN) kuşağı tehlike altındaki çeşitler ortasında ‘kırmızı liste’de gösterilen caretta caretta tipi deniz kaplumbağalarının Akdeniz’deki en kıymetli yuvalama alanları, Türkiye’de bulunuyor.
Deniz kaplumbağaları, mayıs ayında yumurtalarını kumsallarda oluşturdukları yuvalara bırakıyor. Yavrular, temmuz ayı ile birlikte yuvalarından çıkıyor. Yuvalardan çıkış dönemi ise ekimin birinci haftasına kadar sürüyor.
YAVRU ÇIKIŞ SÜRECİNİN EN AĞIR DÖNEMİ
Dalyan-İztuzu, Fethiye, Sarıgerme, Patara, Kumluca, Çıralı-Olimpos, Kundu-Belek-Denizkent, Kızılot üzere Muğla, Antalya, Mersin, Adana ve Hatay kıyılarında her yıl on binlerce yavru deniz kaplumbağası, birçok üniversiteden gelen akademisyen, öğrenci ve istekli aracılığıyla denizle buluşuyor.
Bugünlerde yuvalama kumsallarının tamamında ağır yavru çıkışı yaşanıyor.
Bilimsel araştırmalara nazaran, 1000 yavrudan yalnızca 2’si ya da 3’ü canlı kalarak, yetişkin birey haline gelebiliyor. Deniz kaplumbağaları, bilhassa insan kaynaklı nedenlerle ölüyor. Tatilciler, Akdeniz kıyılarında bilhassa ağustos ve eylül aylarında yoğunluk oluştururken, öteki tarafta yuvalarından çıkıp, denize ulaşmaya çalışan on binlerce caretta caretta yavrusu bulunuyor.
‘YAVRULARI GÖRÜRSENİZ TEMAS ETMEYİN’
Patara Deniz Kaplumbağaları Yuvalama Kumsalı’nda çalışmalar yapan Pamukkale Üniversitesi’nden Prof. Dr. Eyüp Başkale, tatilcilerin yavru çıkış periyotlarında mutlaka kumsala çöp atmamaları gerektiğini söyledi.
Yuvadan çıkış yaparak denize ulaşmaya çalışan yavruların bazen çöplere sıkışıp, kaldığından bahseden Başkale, ayrıyeten kumsala araçla girilmemesi, ışık yakılmaması üzere ihtarlarda bulundu.
Yuvadan çıkan yavrunun kendi eforuyla denize ulaşması ve dokunulmaması gerektiğini kaydeden Prof. Dr. Başkale, “Çünkü hem kaslarının açılması hem de göbek bağı kokusunun giderilmesi için kumsalda yürümesi kural. Bu sayede hem denizde daha rahat yüzebiliyor hem de koku giderildiği için öbür balıkların yemi olmaktan kurtuluyor. Bu husus bilhassa şu açıdan değerli; kaplumbağalar doğdukları kıyıya geri döndüğünden, her yürüme hareketiyle kumsalı hafızalarına kaydediyor. Her bir ilerlemeden sonra kaydettikleri bilgiler, 20 yıl sonra tıpkı kumsala geri dönmelerini sağlıyor. Şayet beşerler müdahale ederse; bu hafıza kaydı eksik kalıyor. Bu nedenle tıpkı kumsala gelmelerini de kısmen etkilemiş oluyoruz. Göbek bağı ise göbek ucunda çok küçük bir kesim kalıyor; o da yürürken düşüyor” diye konuştu.
MANYETİK HAFIZA KAYDI
Dalyan-İztuzu Plajı’ndaki Deniz Kaplumbağaları Araştırma Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezi (DEKAMER) Lideri Prof. Dr. Yakup Kaska ise dikkat edilmesi gereken bahislerle ilgili hem tatilcilere hem işletmelere şu ikazlarda bulundu:
“Yuvalarından çıkmalarına yardım etmek için kumsalı kazmayın ve elle tutup, denize götürmeye çalışmayın. Yardımcı olmanın tersine ziyan verirsiniz. Yavru kaplumbağalar, denize yanlışsız hareket ederken bulundukları yeri manyetik olarak hafızalarına kazır. Bu yavrular yaşama bahtına sahip olduklarında, 25 yıl sonra anne olduğunda, yumurtlamak için doğdukları kumsalı bulacak. İnsanlarda göbek bağı olduğu üzere kaplumbağalar da yumurta sarısından göbek bağıyla besleniyor. Bu göbek bağının da temizlenmesi gerekiyor. Kaplumbağa yumurtadan çıktığı vakit üzerinde hem kan kokusu hem besin kokusu kalıyor.
Kumsalda sürünerek, bu kokulardan temizlenmezse denizde balıklara yem olurlar. Bizler nasıl spor yapmadan evvel kaslarımızı çalıştırıyorsak yavrular da hayatlarının tamamında denizde yüzecekleri için yüzmeden evvel kaslarını hareket ettirmeli. Kıyıdaki işletmelerin ışıklarını mümkünse kapatmaları gerekiyor yahut kırmızı ışığa dönüştürülmesi lazım. Kırmızı ışık kaplumbağaların yanlış istikamete gitmesine yol açmıyor lakin başka renkleri güneş ışığı zanneden yavruların deniz yerine karaya yönelmesi ve vefatına sebep olabiliyor.”