Ülkemizde ortalama hayat müddetinin 75 yaşı geçmesi ve 85 yaş üzerindeki nüfusun en süratli artan dilimi oluşturması, kaliteli bir yaşlılığın ehemmiyetini ortaya koyuyor. Sağlıklı yaşlanmak, ileri yaşlarda kimseye bağımlı olmamak, fizikî ve ruhsal olarak zinde hissetmek kuşkusuz çok daha fazla kıymet taşıyor.
Yaşam kalitesi artırılıyor
Yaşlı bireyin mevcut sıhhat durumu ne olursa olsun öncelikli yaklaşım hayat kalitesini artırmaktır. 65 yaş ve üzeri olmak “yaşlılık” olarak tanımlansa da kıymetli olan kişinin biyolojik yaşıdır. Dinç kümede sıhhat taramaları ve aşılama üzere gözetici tıp uygulamaları büyük ehemmiyet arz ederken yatağa bağımlı kümede hayat kalitesini bozan ağrı, basınç ülserleri, zihin karışıklığı, uyku sorunları üzere durumların tedavisi ön plana çıkar.
Geriatrik tıp yaşlı bireylerde sıkça görülen “geriatrik sendromlar”ı tanıyıp, hipertansiyon, diyabet üzere sık görülen kronik hastalıkların optimal seviyede ve şahsa mahsus tedavisini sağlayıp, çok sayıda karmaşık hastalıkları ve ilaç kullanımı olan yaşlı bireylerin de tedavilerini üstlenerek, ileri yaştaki bu bireylerde bağımlılığı azaltmayı, hastanın ve ailesinin hayat kalitesini yükseltmeyi, sonuç olarak da yıllara hayat katmayı maksatlar.
Geriatrik sendrom nedir?
Yaşlılıkta sık karşılaşılan ve kişinin hayat kalitesini, fiziki ve ruhsal sıhhatini olumsuz tarafta etkileyen durumlardır. Geriatrik sendromların başında beslenme yetersizliği (malnütrisyon), kas kuvvetinde azalma (sarkopeni), düşmeler, unutkanlık, uyku sorunları, kabızlık ve idrar kaçırma gelir. Bu sıkıntılara yaşlı bireylerin birçoğunda rastlanır lakin birden fazla vakit yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak görüldüğünden tabibe bildirilmez. Örneğin kilo kaybı, iştah kaybı, yemek ölçüsü ve öğün sıklığının azalması, kas kütlesindeki kayıplar malnütrisyonun belirtileridir. Malnütrisyon halsizlik, yorgunluk başta olmak üzere bağışıklık sisteminin baskılanması, hastalıklara yatkınlık ve güzelleşme müddetlerinin uzaması, dengesizlik, düşmeler ve kemik kırıklıkları, sarkopeni ile yakından bağlıdır. Malnütrisyon üzere öteki geriatrik sendromlar da tedavi edilebilir ve kişinin genel sıhhat durumu ile hayat kalitesi yükselir.
Yaşlılıkta aşı uygulamaları nelerdir?
65 yaş ve üzerindekilerde aşılardan korkmamak ve sistemli olarak bu bahiste takipte olmak gerekir. Her yıl grip aşısı ve 65 yaşın üzerinde yalnızca bir yahut iki defa uygulanması kâfi olan zatürre aşıları ile bir kez zona aşısı yaptırılmalıdır. Tetanoz ve difteri için de 10 yılda bir kere olmak üzere aşı uygulanması önerilir. Pandemi müddetince yaşlı bireylerde de Kovid-19 aşısı yapılmalı.
Hangi taramalar yapılmalı?
– Hipertansiyon, diyabet ve hiperkolesterolemi açısından tarama ve denetim, unutkanlığı olanlarda demans taraması, tüm yaşlı bireylerde depresyon sorgulaması, görme ve işitme muayeneleri yapılmalı.
– Kemik erimesi olarak bilinen osteoporoz 65 yaşın üzerindeki bütün bayanlarda ve erkeklerde taranmalı.
– Kolon kanseri, bayanlarda göğüs ve rahim ağzı kanserleri için hiçbir şikayet olmasa dahi tarama yapılmalı. Erkeklerde prostat kanserinin evvelce rutin olarak taranması önerilirken günümüzde belli kümelerde taranması öneriliyor.
– Muhakkak ölçünün üzerinde sigara içenlerde akciğer kanseri ve aort genişlemesi (abdominal aort anevrizması) taraması yapılmalı.