Dünya Adalet Projesi (WJP), 2022 Hukukun Üstünlüğü Endeksi’ni yayımladı. Ülkelerin hukukun üstünlüğüne bağlılıklarının ölçüldüğü raporda Türkiye, 140 ülke ortasında 116’ncı, kendi bölgesinde ise en son sırada yer aldı.
Bugün açıklanan raporda, dünya genelinde hukukun üstünlüğünün tehlikede olduğuna, şiddet, yolsuzluk ve cezasızlığın global çapta milyonlarca insanı etkilediğine vurgu yapıldı.
“Kurumsal yapılar zayıflıyor”
Giderek artan sayıda hükümetin otoriter eğilimler benimsediğine işaret edilen raporda, şu tespit aktarıldı:
“Hesap verilebilirliği, kanunların adil bir formda uygulanması ve insan haklarının müdafaası için gereken kurumsal sistemler zayıflıyor.”
Son bir yılda ülkelerin yüzde 61’inde hukukun üstünlüğüne bağlılığın azaldığını gözler önüne seren raporda, “Dünya genelinde hukukun üstünlüğünün güçlendirilmesi ve gücün keyfi kullanımının önlenmesi için yapılması gereken daha çok iş var” tabirlerine yer verildi.
İlk sırada Danimarka, son sırada Venezuela yer aldı
Açıklanan rapora nazaran hukukun üstünlüğüne en çok uyan ülke Danimarka. Bu ülkeyi Norveç, Finlandiya, İsveç, Hollanda ve Almanya izliyor.
ABD 26’ncı sırada yer bulurken, listenin sonunda, Afganistan ve Kamboçya’dan sonra, Venezuela yer aldı.
WJP: Türkiye de gerilemenin olduğu ülkelerden
140 ülkenin hukukun üstünlüğüne ahengini yansıtan endekse göre Türkiye bu yıl 116’ncı sırada yer aldı.
WJP’nin basın açıklamasında, hukukun üstünlüğünün gerilediği ülkeler ortasında Türkiye’nin de bulunduğuna, puanlarında gerileme olduğuna dikkat çekildi.
WJP Yöneticisi Elizabeth Andersen, hukukun üstünlüğünün adalet, hesap verilebilirlik, eşit haklar ve herkese adalet ile ilintili olduğuna vurgu yaparken, “Pandemiden çıkıyoruz, fakat global çapta hukukun üstünlüğündeki gerileme devam ediyor” dedi.
WJP Yöneticisi Elizabeth Andersen
Türkiye bölgesinde son sırada
Türkiye, hukukun üstünlüğü bakımından yalnızca AB ülkeleri, İngiltere, ABD, Japonya ve Kanada üzere ülkelerin gerisinde değil, Uruguay, Birleşik Arap Emirlikleri, Ruanda, Namibya, Botsvana, Malezya, Senegal, Gana, Moğalistan, Burkino Faso, Trinidad ve Tobago’nun da çok gerisinde yer aldı.
Raporda ayrıyeten ülkeler, bulundukları bölgelere nazaran de değerlendirildi. Türkiye’ye, Güney Avrupa ve Orta Asya bölgesinde yer verildi.
Bu kümede, hukukun üstünlüğü sıralamasında Gürcistan birinci sırayı aldı. Onu Kosova, Kuzey Makedonya, Kazakistan, Moldova, Bosna-Hersek ve Rusya işgalinin sürdüğü Ukrayna izledi. Türkiye ise, Sırbistan, Arnavutluk, Belarus, Kırgızistan ve Rusya’dan sonra, en son sırada yer buldu.
Hükümetlerin hukuka bağlılık sıralaması
Araştırma kapsamında, hükümetlerin, ülkeyi yönetenlerin, hukuka bağlılıkları da mercek altına alındı.
Bu kapsamda yapılan değerlendirmeye nazaran Türkiye yeniden listenin son sıralarında, 140 ülke ortasında 135’inci sırada yer aldı.
Buradaki sıralamada, hükümetlerin ne ölçüde hukuka bağlı oldukları belirleyici oldu. Ayrıyeten değerlendirmelerin, hükümetlerin yasalar uyarınca ne ölçüde denetlenebilir olduklarına, özgür ve bağımsız medya üzere hükümet dışı kontrol süreçlerinin olup olmadığına bakılarak yapıldığı vurgulanıyor.
Temel haklarda da Türkiye geride
Türkiye, temel haklar bağlamındaki sıralamada da sonlarda, 134’üncü sırada yer alıyor.
Bununla birlikte, Türkiye’nin daha üst sıralamada yer aldığı başlıklar da var. Örneğin kamu tertibi ve güvenlik sıralamasında 67’inci sırada yer alan Türkiye, “yolsuzluğun yokluğu” sıralamasında 70’inci, şeffaf hükümet başlığında ise 105’inci oldu.
Dünya genelinde gerilemenin nedenleri
WJP’nin basın açıklamasında, bu sene dünya genelinde hukuk devletine bağlılıkta yaşanan gerilemede, artan otoriterleşme ve hukukun üstünlüğünde uzun periyotlu erozyonun tesirli olduğu belirtiliyor.
Ayrıca bu yıl, ülkelerin üçte ikisinde temel haklara hürmet alanında gerileme olduğunun altı çiziliyor.
Yine ülkelerin yüzde 58’inde, hükümetlerin yargı, özgür ve bağımsız basın yoluyla denetlenmesi konusunda da, gerileme olduğu aktarılıyor.