Vikingler denilince akıllara iri yarı, savaşçı adamlardan oluşan bir topluluk geliyor. Fakat çağdaş bilimsel araştırmalar Vikingler hakkında sandığımızın çok daha ötesinde kanıtlar sunmaya devam ediyor. Vikingler, İskandinavya’dan uzak diyarları yağmalamak için seferlere çıkan savaşçı erkekler olarak tasvir edilse de deliller Viking bayanlarının da güçlü pozisyonlarda bulunduğunu gösteriyor. Öyle ki şimdiye kadar bulunan en büyük Viking mezarı bir erkeğe değil, Norveç’in Tonsberg bölgesi yakınlarındaki Oseberg çiftliğinde, biri yaklaşık 75 yaşında, oburu ise 50 yaşlarında olan iki bayana aitti. Haklarında gün geçtikçe daha ayrıntılı bilgilere sahip olduğumuz bu toplumun gömü adetleri, bayanlara bakış açısı ve kimi toplumsal özellikleri eski Türk kültürüyle çok emsal özellikler gösteriyor.
Tarih Araştırmacısı Doç. Dr. Selahattin Özkan, Vikinglerin yaşadığı devir ve coğrafya nedeniyle etkileşimli bir toplum olduklarını, bu sebeple birçok halktan ve kültürden kendi inanç ve kültürlerine ekleme yaptıklarını belirtti. Doç. Dr. Selahattin Özkan, “Bunun en besbelli olanını gömü adetlerinde görüyoruz. Arkeolojik manada geçmişte yaşamış bir topluluğu en âlâ biçimde gözlemleyebilmemizi onların bıraktığı ispatlar sağlıyor” tabirlerini kullandı. Bu sebeple Vikinglere ilişkin en sağlam delillerin mezar yerleri olduğuna dikkat çeken Özkan, gömü adetlerinin tek düze olmadığını da ekledi.
“Genellikle sinemalarda sıklıkla gördüğümüz geminin üzerine meyyit vücudun yerleştirilerek geminin açık denize salınması geleneği sinematografik açıdan görselliği epey yüksek bir ritüel olsa da çok sık karşılaşılan bir şey değil” diyen Doç. Dr. Özkan, Vikinglerin gömü ritüellerini şöyle aktardı:
“Viking toplumunda görülen bir ritüel gemiyle gömülmek. Bir kişinin gemisiyle gömülmesi yahut denize salınması için öncelikle gemi sahibi olması gerekiyor. Toplum açısından da bu çok lüks bir durum. Her Viking’in gemisi yoktu, gemisi olan şahıslar genelde soylu yahut asil kısımdan oluşuyor. Bu şahıslar gemileriyle birlikte gömülüyor. Ayrıyeten bu şahısların varlığı çok küçük bir yüzdede. Günümüzde gördüğümüz üzere toplumsal sınıf farkları gömü adetlerinde de gün yüzüne çıkıyor. En yaygın olanı yakılma, bir oburu kümbet içine, başkası de odacık halinde gömülmedir. Soylu ve varlıklı iseniz toprak yüzeyde gemi içine yerleştirip gömülebilirdiniz. Çok daha soylular yani dini, askeri ya da siyasi manada kutsal bir kişi iseniz lakin gemiye bırakılıp denize salınıyorsunuz.”
‘ATLARI, HAYVANLARI VE HİZMETÇİLERİ ÖLDÜRÜP GÖMÜLÜYORDU’
Aynı vakitte soylu bir kişinin öldüğü vakit savaş aletlerinin, atlarının ve hayvanlarının bütün mal varlığıyla birlikte gömüldüğünü belirten Selahattin Özkan, “Hizmetçileri, eşya bedelinde görülen köleleri ve bayanları da öldürülüp ölen bireyle birlikte kümbete yatırılıyordu” tabirlerini kullandı.
Öte yandan yapılan araştırmalarla Viking bayanlarının da savaşlarda yer alması, bulunan en güçlü mezar yapılarının da iki bayana ilişkin olması dikkatleri çekiyor.. Çoklukla güçlü erkeklerden oluştuğunu varsaydığımız Viking toplumu için bu çalışmaları nasıl yorumlamak gerektiğini Doç. Dr. Selahattin Özkan şöyle aktardı:
“19. yüzyılda Viking araştırmalarının yeni başladığı vakitlerde bu savaşçı topluluğun erkeksi olması daha akla yatkındı. Bunun sebebi ise 19. yüzyılın genel kültürel dünyasıyla ilgiliydi. Biz 20. yüzyılla bir arada artık bu cinsel kimliklere dair kalıpları temel alan anlayıştan sıyrıldık ve elimizdeki tarihî datalara daha objektif bakmaya başladık. Bizi besleyen temel bir nitelik daha var o da çok daha sağlam DNA araştırmalarının yapılabiliyor olması. Artık önyargılarımızdan sıyrılabileceğimiz DNA ile donanmış durumdayız. Mezarları, insanlardan kalan kemikleri ve ispatları varsayımsal olmaktan çıkarıp objektif bir biçimde belirleyebiliyoruz. Eskiden bir mızrak gördüğümüzde çabucak ‘Bu erkek bir savaşçı’ diye düşünüyorduk fakat artık bu türlü bir şey söylemek pek mümkün değil. Çağdaş bilimsel araştırmalar sayesinde eski varsayımlarımız çöpe gitti.”
‘TÜRKLER VE VİKİNGLER ÇOK BENZER’
Tek ilahlı inançlardan evvel yaşayan toplumların tek ilahlı inanca sahip halklardan daha farklı yaşadığını belirten Doç. Dr. Selahattin Özkan bu topluluklara Slavları, Vikingleri ve Türkleri örnek verebileceğimizi belirtti. Viking ve Türk toplum yapısının misal özellikler gösterdiğine dikkat çeken Selahattin Özkan, bu tavrın da doğal olarak inançlarının ve kültürlerinin kadın-erkek eşitliğine daha yatkın olmasını doğurduğunu söyledi. Özkan, “Bu toplumlar için savaş meydanında bir arada savaşacağı askeri güç daha kıymetliydi. Savaş meydanında ve göçerlik yaparken, koloni kurarken iş gücünüzün yarısını yalnızca cinsel kimliği sebebiyle konuta hapsederseniz, var olan gücünüzün de yüzde 50’sini kaybetmiş olursunuz ki bu bir toplum için kabul edilebilir bir şey değil” dedi.
Bilimsel bilgilerin bize bu bilgileri sağladığını lakin 21. yüzyılın vermiş olduğu algıları da Orta Çağ’a tümüyle yansıtmamak gerektiğini belirten Doç. Dr. Özkan, “Çünkü hâlâ o toplumlardaki sınıfsal yapı kendisini koruyor. Bayanlar bağlı bulundukları sınıfsal aidiyetlerden tümüyle ayrılabilmiş değil. Örneğin bayan soylu bir ailede yaşıyorsa daha çok hakka sahip fakat alt sınıflarda yaşayan bir bayan daha az haklara sahip oluyordu. Her şey sizin bağlı bulunduğunuz dinî, sınıfsal ve toplumsal sınıfınıza geliyor en nihayetinde. Kaçınılmaz olarak cinsel ya da ferdi kimliğinizden bağımsız olarak Orta Çağ’da toplum içindeki yerinizi, ilişkin olduğunuz sınıf belirliyor. Bireysel olarak özgürlük hak ve adaletten elbette ki bahsedemiyoruz. Şayet soyluysanız bir soylu üzere mal edinip ticaret yapmakta, mülk edinmekte özgürsünüz. Gücünüze bağlı olarak sınırsız haklarınız var lakin alt bölümlerde yaşayan biri iseniz toprak sahibi olmanız, hak ileri sürmeniz, ticarette hisse edinebilmeniz mümkün değil” açıklamasını yaptı.