İkisi de sinemalarını Fransa’da gerçekleştirmişler. İki sinemanın lisanı de Fransızca. Biri, şiirsel, edebi 19. Yüzyıl Rusca’sından çeviri ; başkası, Paris banliyölerinde yaşayan, çoğunluğu üçüncü jenerasyon Afrika kökenli göçmen çocukların sert ve kaba lisanı…
Her ikisi de içinde yaşadıkları dünyanın genel ya da mahallî, tarihi ya da aktüel problemlerine ilgi duyan ve bir noktada dünü anlatırken bugünü aydınlatan, günümüzün sıcak mevzularını işlerken yarını düşünen, sözcüğün en asil manasıyla angaje sinemalar…
Bir yanda, Wieseman’ın, bu sefer bir belgesel olmayan, lakin evraklara dayanan, Rus edebiyatının büyük isimlerinden Tolstoy’un karısı Sonya’nın güncelerinden yola çıkan “Un Couple”ta (Bir Çift) sergilediği, yavaş yavaş soluk alan, dupduru, şiirsel, hassas sinema lisanı. Öte yanda, Gavras’ın hareketli kamerası, süratli kurgusu, gürültülü sıcak çatışma sahneleri… Bilhassa gençlerin bugün çok beğendikleri cinsten ritmi yüksek anlatım lisanıyla kotarılmış “Athena”…
ABD’de, Yale’de hukuk eğitimi alan, fakat Boston ve Harvard üniversitelerinde akademik mesleğe başladıktan sonra, bu alanın kendisine uygun olmadığına karar veren Wiseman, birinci belgeseli “Titicut Follies”i, 1967’de gerçekleştirir. Akabinde, okullar, karakollar, hastaneler üzere kamu kurumlarında verilen hizmetin ne kadar yetersiz olduğunu vurgulayan sinemaları ile giderek saygın bir yer kazanır. Bir metronom düzgünlüğü içinde her yıl bir sinema gerçekleştirerek, kendine has yeni bir belgesel ekolü oluşturur. Hem klasik röportaj ve televizyon belgesellerinden, hem de Fransa’da ortaya çıkan gerçeğin sineması akımından farklı, özgün bir lisan geliştirmiştir. İhtimamlı, uzun montaj basamağı, Wiseman biçemin anahtarıdır.
Elinde bulunan saatlerce çekim materyalinin, ortalama yüzde doksanı çöpe atar…
Frederick Wiseman, üniversitelerin sosyoloji kısımlarında sinemaları örnek alınan, anfilerde izlenip üzerinde tartışılan bir belgesel sinema direktördür artık. 2017’de Onur Oscar’ı, akabinde da, New York Kütüphanesi ile ilgili belgeseliyle, Venedik’te FİPRESCİ mükafatı almıştır…
Bu defa güncelu bırakıp, geçmişe eğilen Wiseman, tek oyuncunun tabiat içinde çekilmiş imgelerinden oluşan 64 dakikalık yeni bir denemeyle önümüze geliyor.
Ünlü muharrir Tolstoy’un eşi sonya’nın günlüklerinden yola çıkarak özgürce oluşturulan metin, Fransız tiyatro ve sinemasının yetenekli oyuncularından, lakin daha çok yardımcı karakterleri yorumladığı için geniş kitlelerin pek tanımadığı Nathalie Boutefeu tarafından son derece hassas, tesirli, inandırıcı bir yorumla canlandırıyor. 18 yaşındayken evlendiği Leon Tolstoy’u çok seven ve bu sevginin gerçek bir karşılık da bulduğunu yaşayan, lakin vakit içinde giderek düşkırıklığına uğrayan, 36 yıl boyunca birlikte yaşayıp 13 çocuk babası yaptığı kıskanç Tolstoy’un hırçın yansılarını anlamakta zahmet çeken, yıpranan, ezilen Sophia’nın yaşadığı tüm doyumsuzlukları, çaresizliği ve başkaldırıyı 64 dakika içine sığdıran “Bir Çift” geleceğin klasik sinemalarından biri olmaya aday…
Doğanın ortasında, göllerin kenarında, deniz kıyısında kurbağa ve kuş seslerinin ya da dalgaların sesler müziği eşliğinde ya da deniz kıyısında dalgaların mırıltısı içinde niyetlerini, telaşlarını lisana getiren Sophia’yı dinlerken, bayanların hâlâ maruz kaldıkları baskının, itelenmişliğin, aşağılanmanın, yalnızlığın ve şiddetin vakit ötesi izini sürmek mümkün…
“Athena” bir başkaldırının, iç savaşa dek gidebilecek kadar önemli bir çatışmanın hikayesi. Romain Gavras, hem bugünün vurdulu kırdılı aksiyon sinemalarının lisanını kullanıyor, hem de müziğin de yardımıyla destansı bir anlatım deniyor. Direktörün, vayrica, kıymetli bir iletisi var : Irkçılığın, yabancı düşmanlığının, radikal İslam kaygısının yaygınlaştığı bu devirde, gerçek zorlukları siyasetlerine alet eden çok sağ partilerin sorumluluğunu unutmayın ; bu kışkırtıcı halin içerdiği önemli tehlikelere dikkat edin!…
“Athena”da bir iç savaşa dönüşen başkaldırı, bir provokasyon sonucunda alevlenmi?tir. Polis üniforması giyen çok sağcı militanlar, Cezayir kökenli Fransız çocuğu, şuurlu bir hareketle, olay çıkarmak emeliyle katletmişlerdir…