Dünyanın gözü kulağı 24 Şubat’tan beri Ukrayna’dan gelen haberlerde. Rusya Devlet Lideri Putin’in buyruğu ile başlayan savaşta rüzgar Ukrayna’dan yana dönerken Rusya’nın Herson’u kaybetmeye verdiği cevap bir epey ağır oldu.
Dün Ukrayna genelinde ağır bir füze saldırısına imza atan Moskova, başta başşehir Kiev olmak üzere pek çok bölgeyi vurdu.
Bu taarruz esnasında Polonya’nın Ukrayna hududunda bir patlama meydana geldi.
ZELENSKİ AÇIKLADI: RUSYA POLONYA’YI VURDU
2 kişinin vefatına neden olan olayın Rus füzeleri nedeniyle meydana geldiği tezi üzerine dünyayı alarma geçiren açıklama Ukrayna Devlet Lideri Zelenski’den geldi.
Zelenski, Rus füzelerinin Polonya’yı vurduğunu açıkladı. Ukrayna başkanı bu gelişmeyi ‘çatışmanın değerli ölçüde tırmanması’ formunda yorumladı. ABD’den ise füzenin Ukrayna’ya ilişkin olabileceği açıklaması geldi.
Kısa müddette dünyanın bir numaralı ortak gündemi haline gelen bu gelişme sonrası NATO üyesi Polonya’nın nasıl bir reaksiyon vereceği merakla bekleniyor.
NATO’NUN 4. HUSUSU DEVREDE
İki Avrupalı diplomatın Polonya’nın 4. unsur uyarınca müttefikler ortasında istişareler için NATO toplantısı talep ettiğini açıklaması krizin büyüyeceğine işaret ediyor.
Polonya’nın NATO’nun 5. hususunun uygulanmasını talep etmesi ise en makûs senaryo olarak gösteriliyor.
NATO 4. HUSUSU NEDİR? İttifak üyesi ülkelerin imzalanan mukavelenin 4. unsur içeriğinde ‘Taraflardan rastgele biri, taraflardan birinin toprak bütünlüğü, siyasi bağımsızlığı ya da güvenliğinin tehdit edildiğini düşündüğü vakit, tüm taraflar birlikte müracaatlarda bulunacaklardır’ tabirine yer veriliyor
NATO’NUN 5. HUSUSU NE DİYOR?
NATO’nun 5. hususuna nazaran, bir müttefike yapılan taarruz, tüm müttefiklere yapılmış sayılıyor.
İttifak üyesi ülkeye bir hücum olması durumunda 5. unsur uyarında öbür NATO üyeleri o ülkeye dayanak vermek ile yükümlüler.
Başka bir deyişle 5. husus bir üyeye yönelik hücumun tüm üyelere yapılmış sayılması manasına gelen toplu savunma unsurudur.
Ukrayna’nın Lviv kentine yakın Polonya’nın kırsal bölgesindeki Przewodów köyünde bir traktörün yakınına düşen Rus füzeleri, 2 sivilin vefatına yol açtı…
SÜREÇ NASIL İŞLİYOR?
5. unsurun devreye girmesi için evvel 4. hususun aktive edilmesi gerekiyor. Geçtiğimiz saatlerde Polonya bu adımı atarak acil NATO toplantısı talep etti.
NATO’nun bu çerçevede toplanan ispatları incelemesi ve bir soruşturma yürütmesi bekleniyor.
Ancak 4. hususun aktive edilmesi NATO’nun çatışmaya gireceği manasına gelmiyor. Bu 5. unsurun aktive edilmesi öncesi istişarelerin yapılması manasına geliyor.
NATO, RUSYA’YA SAVAŞ AÇABİLİR Mİ?
Başka bir deyişle bu basamakta bunun kasıtlı bir taarruz olup olmadığı araştırılacak. NATO’nun eski siyaset planlama yöneticisi Fabrice Pothier’a nazaran sonuç ne olursa olsun masadaki en muhtemel seçenek Rusya’ya bir akından fazla ittifakın Polonya’nın hava savunma sistemlerine dayanak göndermesi.
4. HUSUS DAHA EVVEL KULLANILDI MI?
4. hususa daha evvel 7 kere başvuruldu. En son 24 Şubat 2022’de Bulgaristan, Çekya, Estonya, Letonya, Litvanya, Polonya, Romanya ve Slovakya, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin akabinde 4. unsur kapsamında istişare talebinde bulundu.
Bu maddeyi aktive eden ülkeler ortasında Türkiye de bulunuyor. 10 Şubat 2002’de Türkiye, komşusu Irak’taki silahlı çatışmanın bir sonucu olarak bu hususa başvurdu ve NATO bir savunma tedbirleri paketi üzerinde anlaştı.
2012’de bu unsura iki sefer başvuran Türkiye son olarak 26 Temmuz 2015’te Türkiye, terör atakları sonrasında tıpkı talebi yaptı ve aldığı tedbirleri müttefiklerine bildirdi.