Konut kiraları dar ve sabit gelirlileri zorlamaya devam ediyor. Kamu vazifelileri büyük kentlerden bir ölçü daha ucuza ev bulabildikleri küçük kentlere tayin istemeye başladı. Kira artış oranlarına süreksiz olarak yüzde 25 tavan uygulaması getirildi lakin bu durum ne mesken sahiplerini ne de kiracıları keyifli etti…
Kamera: Ali Selim YAMANLI
TÜİK’e nazaran haziranda enflasyon yıllık yüzde 78,62, aylık yüzde 4,95 arttı. ENAG’a nazaran ise enflasyon yıllık 175,55 olarak gerçekleşti.
Enflasyondaki artışla ve yabancılara konut satışıyla birlikte son devirde konut kiraları ve satın alma bedelleri de rekor düzeylere ulaştı.
İktidar, halktan gelen ağır reaksiyon karşısında kira artış oranlarına süreksiz olarak yüzde 25 artırım sınırlaması getirdi.
Ancak bu sınırlama ne kiracıları ne de konut sahiplerini memnun etti. Ayrıyeten bu düzenleme, kira bedellerinin daha da yükselmesine neden oldu…
İstanbul Bakırköy Meydanı’nda konut sahibi ve kiracılara mikrofon uzattık, “Yüzde 25 sınırlaması kiracı ve mesken sahiplerinin kederine deva oldu mu?” diye sorduk.
Verilen karşılıklar şöyle oldu:
“MÜLTECİ ÜZERE 10 KİŞİ TIPKI KONUTTA YAŞIYORUZ”
Kiracı Vedat Kutluay: “Şu an 5 bin lira kira veriyorum, 1 ay sonra kontratım bittiğinde kiram 7 bin liraya çıkacak… Kira artırım oranını indirip diğer bir şeye artırım yapınca bize bir yararı olmuyor ki… Her şeyde indirim olsa o vakit bize faydası olur. Şu an 4 bin lira maaşla çalışıyorum, taban fiyata bile değil… Müsaadem yok, sigortam yok… (Kirayı nasıl ödüyorsunuz?) Ortaklaşa… Konutta 10 kişi yaşıyoruz. Konut 3 artı 1. (Nasıl yaşıyorsunuz o kadar fazla kişi?) Mecburiyetten. Şu an ülkemde mültecilerle kendimi muadil görüyorum. Hiçbir farkımız yok. Baştakiler kendilerini bizim yerimize koysun. Bizi anladıkları vakit onlar esasen bir düzenleme yapacak… 40 bin TL, 100 bin TL maaş al, ondan sonra ‘ben minimum fiyata artırım yaptım…’ Senin verdiğin taban fiyat benim konutumun kirası… Ben 10-15 kişi mülteci üzere yaşayacağım ki kiramı ödeyebileyim.”
“ENFLASYON ORANININ ALTINDA”
Ev sahibi Sinan Kitapçı: “Olmadı. Biz her yılın birinci ayında enflasyon oranında kirayı yükseltiyorduk. Artık maalesef enflasyon oranının altında kaldı. Lakin yapacak da bir şey yok… İnsanların gelir düzeyine de bakmak lazım. İnsanları ezmemek lazım.”
“KİRA ÖDEMEK İÇİN EŞTEN DOSTTAN BORÇ ALIYORUZ”
Kiracı Müslüm Kesici: “Hayır olmadı. Kira kontratım, yüzde 25 sınırlamasından evvel yenilendi, yaklaşık yüzde 50 arttı. Yüzde 25 sonu gelmesine karşın, yüzde 50 artışı beğenmiyorlar… ‘Oğlum gelecek, kızım oturacak’ üzere binbir türlü mazeretle bizi meskenden çıkartmaya çalışıyorlar. Ödediğim kira 4100 lira. Artık mahkemelik olduk… (Kirayı ödemekte zorlanıyor musunuz?) Hem de harikulade biçimde zorlanıyoruz… Kiramızı ödemek için eşten dosttan borç alıyoruz. Borç harçla kira yatırıyoruz.”
“‘ENFLASYON YÜZDE 80’ DİYORSUNUZ; KONUT SAHİBİNE ‘YÜZDE 25 ARTIRIM YAP’ DİYORSUNUZ”
Ev sahibi Necmettin Dönmez: “Kanuna uyduk lakin enflasyona nazaran çok düşük. ‘Enflasyon yüzde 80’ diyorsunuz; konut sahibine ‘yüzde 25 yap’ diyorsunuz. Birden teğe her şeyin fiyatı uçtu. Biz diğer türlü ‘uçmayı’ bekliyorduk, tam bilakis ‘uçtuk’ Allah halkın yardımcısı olsun.”
“TÜRKİYE’NİN DURUMU HİÇ İÇ AÇICI DEĞİL”
Kiracı Nazım Aslan: “Hayır olmadı. Bağcılar’da 2 bin lira kira ödüyorum… (Bütçenizi zorluyor mu?) Emekli adamım ben, öbür gelirim yok ki… Türkiye’nin durumu hiç iç açıcı değil. (Kiralara nasıl bir düzenleme getirilmeli ki rahat edebilin?) İmkanı yok onun. Ben o denli bir rahatlama olacağını sanmıyorum. Hayat çok değerli.”
“MEMLEKET BİTMİŞ!”
Ev sahibi Akın İşer: “Bizim kederimize ne deva olacak? Memleket bitmiş! Bizim vaktimizde düzgündü. Artık vatandaşın ayakta kalması bile çok güç.”
AVUKAT KABAOĞLU KİRA SINIRLAMASINI DEĞERLENDİRDİ
Konunun hukuksal boyutunu ise Avukat Tuğçe Kabaoğlu, SÖZCÜ’ye kıymetlendirdi. Kabaoğlu’nun sorularımıza verdiği cevaplar şu formda:
“KORUYUCU OLMADI”
1) Yüzde 25 sınırlaması kiracı ve mesken sahiplerinin kederine deva oldu mu?
Maalesef her iki taraf açısından gözetici olamamıştır. Geçimini kiradan karşılayan mülk sahipleri enflasyon ve ekonomik kriz karşısında mağdur olabilmektedir. Acil muhtaçlığı olmayan mülk sahipleri ise beklemeye geçerek kira kontratlarını askıya almaktadır.
“KİRA BEDELLERİNİN YÜKSELMESİNE NEDEN OLDU”
Düzenleme mevcut kiracılar için geçerli olduğundan meskenini yeni kiraya verecekler, düzenleme öncesi belirlediği sayısı artırmışlardır. Enflasyon ve ekonomik krizle birlikte bu düzenleme kira bedellerinin epey yükselmesine neden olmuştur. Kimi mülk sahipleri artırım sonuna yakalanmamak için kontrat tarihini 1 Temmuz 2023 tarihi sonrası yaparak mukavelelerini artırım sınırlaması kapsamından çıkarmaktadır.
“ARKASINDAN DOLANIYORLAR”
Mülk sahipleri kiracılara, meskeni satacağını, bu nedenle tahliye etmesini belirtmektedir. Birtakım durumlarda mülk sahipleri yüksek bedelle kiralayabilmek ya da mevcut kiracıyla yüksek artırımlı kontrat yapabilmek için danışıklı satış yapmaktadır. Böylelikle danışıklı satış sonrası kira kontratlarını yenileyip, yüzde 25 artırım hududunun gerisinden dolanmaktadırlar.
“DAVA SAYILARINDA SON YILLARIN EN BÜYÜK ARTIŞI YAŞANIYOR”
2) Yüzde 25 sınırlamasının akabinde kiracı ve mesken sahibi ortasındaki uyuşmazlıklar arttı mı? Açılan dava sayısında bir artış oldu mu?
Kiracı ve mesken sahibi ortasındaki tahliye davalarında/kira tespit davalarında ya da arabuluculuk görüşmelerinde, son yıllardaki en büyük artışın yaşandığını görmekteyiz. Hukuk davalarının yanısıra ceza belgelerinde da artışın yansımalarını görmekteyiz. Çünkü ülkenin mevcut durumu ile birlikte getirilen bu düzenleme, konut sahibi ile kiracı kavgalarını hatta cinayetlerini artırdığına şahit olmaktayız.
“MAHKEME REDDEDEBİLECEK”
3) Taraflar yüzde 25’te anlaşamadığı vakit ne olacak?
Mal sahibi geçimini kiradan karşıladığını ispat etse dahi 1 Temmuz 2023 tarihine kadar yenilenen mukavelelerde yüzde 25’in üzerinde artırım yapamayacaklarından, mal sahibi,
‘anlaşamadıkları’ gerekçesiyle kiracıyı çıkaramayacaktır. Konut sahibinin dava açma hakkı elbette ki var fakat yasa kararı mahkemeyi de bağladığı için mahkemeler, yüzde 25’i şayet kiracı vermeyi kabul etmiş yahut vermiş ise açılan tahliye/kira tespit davalarını reddedebilecektir.
“ANAYASA MAHKEMESİ’NE BAŞVURABİLİR”
4) Kiraya yüzde 25’in üzerinde bir artış yapmak kanunen mümkün mü?
Yeni düzenleme, 5 yılı dolduran kiracılar açısından bakıldığında; mal sahipleri kira tespit davası açıp yüzde 25 limiti olmaksızın kira artışı yapabileceklerdir. Mülk sahipleri 10 yılını dolduran kiracılar için de tahliye davaları açabilmektedir. Mahkemeler yasal düzenleme karşısında kira artışını/tahliye talebini kabul etmeyebilir. Fakat genel ve özel sınırlamaların Anayasa’nın kelamına ve ruhuna uygun olması gerekmektedir. Bu nedenle, mülk sahibi Anayasa’da muhafaza altına alınmış olan ‘mülkiyet hakkının’ ölçüsüz bir biçimde ihlali nedeniyle Anayasa’ya terslikten Anayasa Mahkemesi’ne başvurabilir.