İŞTE SARSINTININ AĞIR BİLANÇOSU KARŞISINDA UZMANLARIN YORUMLARI
TEK NEDEN ZELZELENİN BÜYÜKLÜĞÜ DEĞİL
– TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İdare Heyeti Lideri Taner Yüzgeç: 12-15 milyon insanı etkileyen çok büyük bir afet yaşadık. Fakat biz gerekli hazırlıkları yapsaydık yıkım bu oranda olmayabilirdi. Yaşananların tek nedeni zelzelenin büyüklüğü ve yıkıcılığı değil. Bir bina ayakta, yanındaki yıkılıyorsa buna mukadderat denilemez. İnşaatların projelendirilmesi ve üretim süreçlerinde meseleler var. Yeni binalar da yıkıldı. Bu yapılara iskân, yani kullanım müsaadesi verildi. Mahallî idare ya da ilgili kurum bu müsaadesi verirken der ki; “Ben tabandan inşasına, çatıdaki son kiremite kadar kefilim, oturabilirsin.” Şayet bu dokümandan sonra yurttaş kolon kesmediyse, uygunsuz tadilat yapmadıysa sorumluluk devletindir. Denetlemek de devletin vazifesidir. Bugüne kadar yapı inşa süreçleri müteahhit ve kâr odaklı ilerledi, yapı güvenliği ve kamu sıhhati ön planda olmadı. Bir örnek vermek gerekirse; bir şantiye şefi beş binadan sorumluydu, mevzuat buna müsaade verdi. Yürüyen bir inşaat düşünün, beş şantiye var lakin bir yetkili. Betonun, demirin uygunluğuna bakması mümkün değil. Kâğıt üzerinde sorumlu var mı var. Tıpkı durum yapı kontrol için de geçerli. Hatay ve Osmaniye’de yaptığım incelemelere nazaran yıkımın tek bir nedeni var diyemem. Tek başına materyal ya da firmanın sorumsuzluğu değil neden. Birçok sorunun bir ortaya geldiği ihmaller zinciri kelam konusu.
RİSKLİ YAPI NEREDE?
Gelelim eski yapılara… Ülke genelinde 6-6.5 milyon riskli yapı var deniliyor. Bunların nerede ve hangi şartta olduğunu bilmiyoruz. 2011-2012 yıllarında ulusal sarsıntı strateji aksiyon planı hazırlandı. 2023’te Türkiye’yi sarsıntıya hazır hale getirmek hedeflendi. Yıl 2023 ve görüntü karşımızda… Kaynak yetersiz olabilir, tüm binalar yenilenmemiş olabilir lakin biz riskli meskenlerin nerede ve hangi derece sıkıntılı olduğu biliyor olmalıydık. Maalesef bu yaşananlar tedbir alınmazsa, İstanbul zelzelesinde nelerle karşılaşacağımızı da gösteriyor.
MÜTEAHHİT BİNADAN SORUMLU
– TÜRKİYE Hazır Beton Birliği (THBB) Lideri Yavuz Işık: Deprem mukadderat değil, zelzele değil binalar insanları öldürüyor. 1999 yılında çıkan zelzele yönetmeliği ve yapı kontrol kanunu milat oldu. Sonrasında gerekli revizyonlar da yapıldı. 10 vilayetimizde yıkılan binaları yüzde 90-95’i 2000 yılı öncesinde inşa edilenler. Ancak yeni bina da var. Bir binada evvel yer etüdü ve raporu hazırlanır. Buna nazaran nasıl uygulama yapılacağı belirlenir, proje çizilir. İmar durumuna nazaran katı, tekniği tespit edilir. Daha sonra statik hesaplarla gereç cinsi seçilir. Daha sonra projenin gerçek uygulanıp uygulanmadığıdenetlenir, uygunsa yapı kullanım müsaadesi yani iskanı verilir. Yıkılan yeni binalar gösteriyor ki; tabanda badire olabilir, materyal yanlışlı olabilir ya da proje uygulaması kâğıt üzerinde kalmıştır. Yapılması gereken numune alarak incelemek. Hem inşaat, hem ruhsat hem de denetleyenler mercek altına alınacak.Müteahhit yaptığı binadan sorumludur. İhmali olanlar hukuk önünde hesap verecek.
80 BİN TABUT BİNA
Beklenen İstanbul ve Ege zelzelesi de unutulmamalı. Türkiye’nin elinde konut kalite envanteri yok. Bir an evvel bu çalışma yapılmalı. İstanbul’da 70-80 bin tabut bina var. Ayakta durması bile mucize bunların. Bu meskenler boşaltılmalı ve yenilenmeli.
YENİ BİNALAR DA ÇÖKTÜ
– SARSINTIDA yalnızca eski yapılar değil, yeni yapılar da yıkıldı. Hatay’da zelzele yönetmeliği sonrasında yapılan, 12 katlı 250 daireli dev bina ‘cennetten bir kare’ diye tanıtılmıştı, yerle bir oldu. Malatya’da ‘rezidans’ olarak pazarlanan, birkaç yıllık binalar çöktü. Şimdi bir yıllık Asur Sitesi’nin bir blokunda yıkım olması büyük reaksiyonlara yol açtı. Meskenin satış ilanında ve inşaat firmasının sitesinde ‘son sarsıntı yönetmeliğine uygun’ denilse de sonuç aksini gösterdi. Tenkitler üzerine İshak İnşaat isimli firma evvel internet sitesini kapattı, sonra sitesinden açıklama yaptı. 13 yılda 75 yapı inşa ettiğini belirten firma, öbür yapılarında yıkım olmadığını tez ederek kendini savundu. Firmanın sitesinde ‘kentsel dönüşüm’ ve ‘deprem gerçeği’ üzere başlıkların olması da dikkat çekti. Adana’da ise yeni bir binada oluşan hasarların sıva yapılarak gizlemeye çalışılması imgeleri ortaya çıktı. Toplumsal medyada paylaşılan imgeler bu kadarına pes dedirtti.
‘KOLONLAR KESİLMİŞ’
– İZMİR İktisat Üniversitesi Hoş Sanatlar ve Tasarım Fakültesi Mimarlık Kısmı Öğretim Vazifelisi ve inşaat mühendisi Gurur Alpago, binaların yıkılış konumlarını kıymetlendirdi. Alpago, “Binalar taban katta patlıyor, üstü dağılmadan tabana çöküyor. Bu durum binanın taban katı ile oynandığını gösteriyor. Konut olan taban katın ticarethaneye çevrildiğini ortaya koyuyor. Orada olması gereken taşıyıcılığa takviye olan duvarların kaldırıldığını anlıyoruz. Yeniden taban katlarda kolon kesildiğini de iddia ediyorum. zelzele, birinci geldiğinde bu yerde onu durduracak, yapı elemanı kalmıyor bu durumda. Birinci tip çöken yapılar böyle” dedi. İkinci tip yapıların ise devrilen binalar olduğunu belirten Alpago, “Bu ‘temel-zemin’ ilgisinin uygun çözülmediği ya da yeterli uygulanmadığını ortaya koyuyor, ya projede ya uygulamada sıkıntıdan kaynaklanıyor. 30 yıllık deneyimimle uygulama yanlışı olduğunu söyleyebilirim” diye konuştu.