Prof. Dr. Vedat Göral, çölyak hastalığıyla ilgili bilgiler verdi.
Prof. Dr. Göral, çölyak hastalığının otoimmün bir hastalık olduğuna işaret ederek, “Çölyak hastalığı ince bağırsağın, buğday ve kimi besinlerde bulunan, glüten isimli proteine karşı, ömür uzunluğu süren ve kronikleşen alerjisi ve hassasiyetidir. Buğday, arpa, çavdar ve yulaf üzere tahıllar yani ekmek, makarna, bisküvi ve öbür unlu mamuller glüten içerir. Glüten enteropatisi olarak da bilinen Çölyak hastalığı, sindirilmiş besinlerdeki besin unsurlarının bağırsaklardan emiliminin bozulmasına yol açar. Çölyak hastalığı olan beşerler; buğday, arpa, çavdar ve bir dereceye kadar da yulafta bulunan bir protein olan glütene karşı hassasiyet gösterirler. Oluşan hasarlanma sonrasında, beden için gerekli olan besin unsurlarının sindirimi ve emilimi bozulacağından, ishal ve vakitle bağırsaklardan emilemeyen hususların eksikliği başlar” diye konuştu.
“GLÜTEN 50 YIL EVVEL BESİN SANAYİSİNE GİRDİ”
Çölyak hastalığının dünyada en yaygın bilinen genetik bir hastalık olduğunu belirten Prof. Dr. Göral, şöyle devam etti:
“Türkiye’de hastalığın görülme sıklığı yüzde 1 civarındadır. Glüten son 50 yılda besin sanayisinde sık tüketilen ekmek, pasta, makarna, erişte, soslar, cipsler, soğuk etler, salam, sosis üzere yiyeceklerin yapısında kullanılmaya başlanmıştır. Çölyak hastalığı olan beşerler glütensiz diyetle beslendiklerinde, bağırsaklarında oluşan harabiyet düzelir lakin tekrar glütenli besinleri tüketmeye başlamaları halinde hastalığın bulguları tekrar ortaya çıkar. Çölyak hastalığının oluşmasında otoimmün, genetik, çevresel faktörler rol oynar. Hastaların yüzde 10 kadarında, ailede çölyak hastalığı olan diğer bireyler de bulunur. Bu da hastalığın genetik ile alakasını gösterir. Cerrahi teşebbüsler, hamilelik, doğum, kimi viral enfeksiyonlar ve şiddetli ruhi ezalar, hastalığın ortaya çıkmasına sebep olabilir. Her yaşta ortaya çıkabilmesine karşın, 8-12 aylık çocuklarda ve 30-40 yaş aralığında daha sık görülmektedir.”
“ANEMİ VE KEMİK ERİMESİ EN DEĞERLİ BELİRTİLERİNDENDİR”
Prof. Dr. Vedat Göral, hastalığın belirtilerini şu biçimde açıkladı:
“Çölyak hastalığı tedavi edilmediğinde, ince bağırsaklardaki emilim bozukluğu nedeniyle, vakitle bedende vitamin, mineral ve başka besin hususlarının eksikliği ortaya çıkar. Bilhassa demir, folik asit ve B12 vitamini eksikliği sonucunda değişik şiddetlerde olabilen kansızlık (anemi) en sık görülen bulgulardan biridir. D vitamini ve kalsiyum emilimi bozulur, kalsiyum düzeyinde azalma, kemik erimeleri ve kırılmalar oluşur. A vitamini eksikliğine bağlı görme bozuklukları, cilt sorunları görülebilir. B vitamini türevlerinin eksikliğine bağlı ise istikrar bozukluğu ve his kusurları üzere hudut sistemine ilişkin sorunlar ortaya çıkabilir. K vitamini eksikliğine bağlı pıhtılaşma bozuklukları ve kanamalar, sodyum, potasyum ve magnezyum üzere elektrolitlerin eksikliğine bağlı kas güçsüzlükleri, protein eksikliğine bağlı bacak ödemleri, bağışıklık sisteminde zayıflama, ortaya çıkabilecek başka bulgulardır.”
“GLÜTENSİZ DİYETTE KOZMETİK ESERLERE DE DİKKAT EDİLMELİ”
Çölyak hastalığında tedavinin temelini sıkı bir glütensiz diyet uygulanmasının oluşturduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Göral, “Bu gayeyle gluten içeren tahıl eserleri (buğday, arpa ve çavdar) kullanılarak yapılan besin unsurları muhakkak yenilmemelidir. Glütenle bulaşmamış yulaf tüketilebilir lakin ekseriyetle içinde buğday parçacıkları bulunabileceğinden, en azından hastalığın erken periyotlarında yulaf da yenmemelidir. Tüm zerzevat ve meyveler, bakliyatlar, katkısız katı ve sıvı yağlar, yumurta, bal, reçel, kolay toz şeker, zeytin, et, balık, tavuk, una batırılmamış konserve çeşitleri çölyak hastaları için inançlı yiyeceklerdir. Glütensiz diyette süt, et, balık, yumurta, zerzevat, kuru baklagil, pirinç, mısır, patates üzere eserlerde doğal besinlere ehemmiyet verilmelidir. Okul ve dışarıda yemek yerken dikkatli seçimler yapılmalıdır. Buğday unu, karışık mısır unu ve pirinç ununa dikkat edilmelidir. Buğday ekmeği yerine mısır ekmeği yenilebilir. 24 saatte alınabilecek glüten, 10 mgr’dan az olmalıdır. Etiketsiz besin tüketiminde çok dikkatli olunmalıdır. İlaçlar, kozmetik eserleri, şampuan, kremler üzere glüten içerikleri istikametinden dikkatli kullanılmalıdır. Pişirme ve hazırlık kademesinde inançlı besinlerin, glütenli besinlerle bulaş olmamasına dikkat edilmelidir. Bilhassa konutta glütenli ve glütensiz besinlerin, birbirinden farklı ve uzak saklanması önemlidir” tabirlerini kullandı.
“HASTALAR FIRININ ÖNÜNDEN DAHİ GEÇMEMELİ”
Prof. Dr. Vedat Göral, çölyak hastalarına karşı tavsiyelerini şu halde sürdürdü:
“Ağır çölyak hastalığı olanlar fırının önünden dahi geçmemelidir. Yemek hazırlığı sırasında glütenli besinlere değmiş yahut bulaşmış çatal, kaşık, süzgeç, tabak üzere gereçler katiyetle çölyaklı bireylerin besinlerine dokundurulmamalıdır. Mısır, pirinç, patates, nohut, mercimek, kestane, soya, fasulye, fındık üzere besinleri ve bu besinlerden elde edilen un ve nişastaları tercih etmek gerekmektedir. Ceviz, fındık üzere kuruyemişler ile incir ve kuru üzümü beslenme zincirinden eksik etmemek kıymetlidir. Hazır alınan mısır ekmeklerinin içine farklı unların karışabileceği ihtimaline karşı, mısır ekmeğini meskende yapmak daha sağlıklıdır. Glüten içermeyen bir diyetin uygulanması, olağan beslenmeye nazaran değerli, güç ve sıkıcı olduğundan kesin teşhis konulmadan, bu cins bir diyetin uygulanması tavsiye edilmemelidir. Günümüzde şimdi ilaç tedavisi yoktur. Lakin, ilaç ve aşı geliştirme çalışmaları devam etmektedir. Çölyak hastalığı olmayan bireylerin, glütensiz beslenmesi önerilmemektedir. Glüten bir proteindir, çölyak hastalığı yoksa glüten kesinlikle alınmalıdır.”