Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Uygar Hukuk Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Serkan Ayan, olağan şartlarda bina yıkıldıktan sonra Cumhuriyet savcılıklarının olaya el koyduğunu, eksper vasıtasıyla numuneleri alıp denetimleri yaptığını belirtti.
Binanın neden yıkıldığının teknik olarak tespit edilmesinin akabinde yargılama sürecinin başladığına dikkat çeken Prof. Dr. Ayan, “Yaşadığımız olay o kadar büyük ki; yıkılan bölgede adliyelerin ziyan görmesi, hakim, savcı ve uzmanların hayatlarını kaybetmesi nedeniyle teknik olarak buna yetişmek imkansız hale geldi. Bu büyük insan kaynağının kaybedilmesi nedeniyle, bu tespitlerin yapılabilmesi için Adalet Bakanlığı çok sayıda savcı görevlendirdi. Barolar Birliği’nin mimar, mühendis odalarının tertipleri var. Etraf vilayetlerden eksperler oraya gidip tespit yapıyorlar. Bir avukat ve inşaat mühendisinden takviye alınarak numune alınması ve bunun hangi taşınmazdan alındığının belgelenmesi gerekir” dedi.
‘BİNALARIN KORUMA EDİLİP, MÜHÜRLENMESİ GEREKİR’
Yargılamada kanıtın çok değerli olduğunun altını çizen Ayan, öncelikle binalardan gerekli örneklerin alınarak ilerideki yargısal süreç için kanıtlar toplanması gerektiğini hatırlattı. Yurttaşların can güvenliği sağlandıktan sonra, binaların neden yıkıldığına ait kanıtların toplandığını vurgulayan Prof. Dr. Ayan, şöyle devam etti:
“Binaların demirlerinden, birleşim noktalarından beton kesitlerin alınarak koruma edilmesi, poşetlenmesi, mühürlenmesi gerekir. Numune gerçek alındıktan sonra ileride tahlil edilecek lakin laboratuvarlar da ziyan gördüğü için bu numuneler muhtemelen öteki kentlere gönderilecek. Benim teklifim barolar ve mimar mühendis odaları ile irtibata geçilmesidir. Etraf şehircilik müdürlükleri ve belediyelerle bağlantı kurularak enkaz kaldırılmadan evvel bu tespitlerin yapılması lazım. Şayet hiçbir imkan yoksa o binayla ilgili televizyonda çıkan kamera manzaraları ya da fotoğraflar dahi dava konusu olduğunda kanıt bedeli taşıyabilir.”
‘BELEDİYELERDEKİ PROJELER KORUMA EDİLSİN’
Bazı yerlerde müteahhitlerin kanıtları karartmaya çalıştığı tarafında duyumlar aldıklarını belirten Prof. Dr. Serkan Ayan, “Vatandaşlar enkazdan çıkarıldıktan sonra molozu alıp atanlar oluyor. Buna kesinlikle mahzur olmak lazım. Aksi takdirde ilerideki yargılamalarda çok önemli ispat sorunu ortaya çıkabilir. Mevzu yargı organlarının önüne geldiğinde kanıtların yöntemine uygun toplanıp, toplanmadığıyla ilgili bir kıymetlendirme yapılacak” dedi.
Delil tespiti konusunda uzman dayanağı alamayan vatandaşların kendilerinin de bir tutanak tutabileceğini anlatan Ayan, şu tekliflerde bulundu:
“Bazı örnekler alıp poşete koyabilirler. Müteahhit yıkıntıyı alıp atmaya çalışıyorsa ve o evrede savcılık, polis ya da jandarmayı arayarak tahlil üretemediyseniz yıkıntılardan fotoğraflar alabilirsiniz. Bu kolay fotoğraflar dahi kanıt olabilir. Yıkılan binaların enkazlarında beton modüllerinin un üzere dağıldığını görüyoruz. İçinde kağıt, çuval kesimleri ya da deniz kabukları var. Bu başlı başına bina yapma tekniğine uygun davranılmadığını gösteriyor. En azından o binayı yapan müteahhidin sorumlu olduğunu kanıtlamak için bu bile tek başına kâfi. Bu kanıtların tahlil edilmesi noktasında projelerin de dikkate alınması lazım. Projeler belediyelerde bulunur. Bu binaların da yıkıldığını düşünürsek, projelere erişememek üzere bir sorun var. Kamu binalarındaki projelerin de koruma altına alınması lazım.”
‘ZAMAN AŞIMI PROBLEMİYLE KARŞILAŞILMAYACAK’
Deprem nedeniyle ziyan gören bireylerin uğradıkları maddi ve manevi ziyanlar için tazminat davaları açabileceğini lisana getiren Prof. Dr. Serkan Ayan, Yargıtay’ın davaların açılmasının müddetiyle ilgili 1999 zelzelesinden sonra ortaya koyduğu birtakım unsur kararları bulunduğunu hatırlatarak vakit aşımı müddetinin sarsıntı tarihinden itibaren başladığını belirtti.
Vatandaşların davayı geç açmaları nedeniyle vakit aşımı meselesiyle karşılaşmayacağını söyleyen Ayan, “Örneğin 2023 yılında sarsıntı oldu. 2000 yılında yapılan bir binada teknik kurallara uyulmadığında, zelzelenin meydana geldiği tarihten itibaren 10 yıllık mühlet içinde vatandaşlar müteahhitlere dava açabilirler. İnşaat yapılması teknik olarak mümkün olmayan bir yere ruhsat verildiyse onayı veren belediyenin idari hukuk manasında, bu olaydan ziyan gören vatandaşlarımıza karşı bir tazminat mecburiliği olur” dedi.