Fark çok az, lakin olsun. Luiz Inacio Lula da Silva, çok sağcı Jair Bolsonaro’yu ikinci çeşitte geçerek Latin Amerika’nın en büyük iktisadına sahip ülkesi Brezilya’yı üçüncü kere yönetme bahtına kavuştu.
“Küllerinden doğdu” denmesinde haklılık hissesi var. Hem zahmetlerden yılmamasının hem de taraftarlarının ona yönelik bitmeyen dayanağının kazandığı zaferde hissesi büyük. Fakat ona seçim kazandıran diğer etkenler de var. Birincisi herhalde, rakibi Bolsonaro’nun tam 700 bin Brezilyalı’nın vefatına yol açan salgını yönetmedeki beceriksizliğidir. Bulunduğu pozisyona aldırmadan aşı zıtlığı yapması, salgınlardaki en kolay tedbirlerden biri olan karantina uygulamalarına açıktan tutum alması, (bölgelerinde karantina uygulayan çok valiyi misyondan uzaklaştırmıştır) seçmen tarafından unutulmadı demek ki.
Sağla uzlaştı
Lula’nın evvelkilerden farklı olarak bu yaşamsal değerdeki seçimlerde merkez solun yanı sıra Bolsonaro tersi sağ partilerle ittifak yapması da sonuçta tesirli oldu. Evet, Lula 2006 başkanlık seçimlerinde yenmeyi başardığı rakibi merkez sağın başkanı Geraldo Alckmin’le de müttefik olarak girdi bu seçime. Manası şu; kendisine asla oy vermeyeceği bilinen ölçülü sağcıların da dayanağını aldı Lula.
Hiçbir parti önderi ya da genel lideri “doğal seçmenine” “çantada keklik” gözüyle bakmamalı. Lula kendisine oy vereceği garanti olan ülkenin en fakir bölgesi – dokuz eyaletten oluşur, ırksal çeşitliliği de vardır – kuzeydoğudan aldı oylarının birçoklarını. Fakat bölgeye evvelki başkanlıklarında toplumsal yardımlar yağdırmasına karşın, seçim kampanyasına başlamadan evvel de, güya hiç yapmamış üzere birebir yardımlar için kelam verdi. Bu tavrı ülkenin kuzeyindeki fakir seçmen üzerinde yalnızca seçim vakti anımsanmadıkları hissini pekiştirdi.
Demokrasi için
Lula’nın tahminen de en büyük başarısı seçim kampanyasını yoksullukla çaba üzerine kurduğu kadar demokrasi vurgusunu da ihmal etmemesi oldu. Böylece, seçimin kendisiyle ilgili değil demokrasinin savunulmasıyla ilgili olduğunu anlatmayı başardı seçmenlere. Bolsonaro’nun diktatörce tavrının da bunda tesiri var natürel. Sağcı siyasetçi bu hususta o kadar ileri gitti ki, yeterli makus demokrasiye alışmış Brezilya’da daha evvel olmadığı kadar, eski/emekli askerleri kilit makamlara atadı. Bu tavırdan ürken seçmenin kaygısını Lula demokrasi vaadiyle kendisine takviyeye çevirebildi. Diktatörce tavırlar, “tek adamlık” isteği hiç bir yerde sanıldığı kadar dayanak getirmez heveslilerine. Brezilya seçimleri bunu gösterdi. Aklı olan ders alır.
Hristiyanlara söz
Brezilya nüfusunun üçte biri yani 65 milyondan fazla insan kendini Evanjelik Hristiyan olarak tanımlıyor. Birinci cinste Bolsonaro’ya bunlardan yüzde 70 oranında oy gitti. Lakin Lula, seslendiği seçmen kitlesini bu topluluklara da açılarak genişletti. Onlara garantiler sundu. Hatta, “bu hususta Kongre karar verir” diyerek ölçülü davransa da kürtaja karşı olduğunu bile söyledi. “Hristiyanlara Mektup” başlıklı bildirilerinde iktidarında onların hassasiyetlerine dikkat edeceğini vaat etti. Bunlar Evanjelik Hristiyanları iknaya yetti. Lula bu kısımlardan azımsanmayacak oy aldı. (Yüzde 2’lik bir farkla Bolsonaro’yu geçtiğini görünce, bunları da yapmasaydı Lula kazanamazdı tahminen de diye düşünüyor insan)
Bolsonaro bildiğiniz faşist. Kendisini halkın “doğal efendisi” üzere görüyordu adeta. Taraftarları ya da partidaşları da ona benziyor. Geçen Pazar günü kendisini tutuklamaya gelen polislerin üzerine el bombası atan eski kongre üyesi Roberto Jefferson, bu cesareti/cüreti Bolsonaro’nun yakın arkadaşı olmasından da almıştı. Jefferson antidemokratik ne kadar araç gereç varsa seçimi almak için kullanmak gerektiğini savunan biri. Bolsonaro, polislere akın olayından sonra istediği kadar ondan “gangster” diye kelam ederek, rezaletten sıyrılmaya çalışmak istese de inandırıcı olamadı. Seçmenler, Bolsonaro’nun tekrar seçilmesi durumunda kabinesinde çok sayıda Jefferson olabileceğini görebildi.
Lula için zorluk
Her şeyden evvel sağcı partilerin hakim olduğu bir kongre ile çalışmak zorunda kalacak. Bolsonaro’nun, Liberal Partisi’nin 99 sandalyesi var bir kez. Lula bunu evvelce kestirebildiğini gösterdi aslında. Seçim kampanyası sırasında uzlaşmacı bir manzara verdi. Bu tavrını kongre karşısında sergileyecek üzere görünüyor.
Bakalım ne yapacak? Muhafazakar Hristiyanlarla flörtü sürecek mi? Yoksa onlara verdiği bu küçük taviz kar topundan kendisini de sürükleyip götürecek bir çığa mı dönüşecek?
Göreceğiz.