Lübnanlı siyasi partiler bir isim üzerinde uzlaşı sağlayamadıkları için cumhurbaşkanlığı koltuğundaki boşluk devam ediyor.
Lübnan milletvekilleri, ekim sonunda misyonunu tamamlayan Cumhurbaşkanı Mişel Avn’ın halefini seçmek için eylülden bu yana Mecliste beş oylama yaptı lakin hepsinde başarısız oldu. Ülkede cumhurbaşkanı koltuğunun birkaç ay daha boş kalacağı iddia ediliyor.
Lübnan’ın 1943’te bağımsızlığını kazanmasından bu yana geçen 79 yıl boyunca cumhurbaşkanlığı vazife değişimi ikisi dışında daima çok kuvvetli oldu. Bağımsızlıktan sonra ülkede 3 kere cumhurbaşkanlığı boşluğu yaşandı.
Yönetim krizi
Yeni cumhurbaşkanını seçemeyen Lübnan şu an sonlu yetkilere sahip Necib Mikati liderliğindeki süreksiz hükümet ve farklı taraflarca bölüşülmüş bir parlamento ile gibisi görülmemiş bir idare kriziyle karşı karşıya. Hiçbir tarafın anayasada belirtildiği üzere özgür seçimle bir cumhurbaşkanını dayatma yetkisi yok.
Lübnan Anayasası, cumhurbaşkanının Meclis’te bâtın oyla seçilmesini öngörüyor. Meclis, Müslüman ve Hristiyan mezhepler ortasında eşit olarak bölünmüş 128 sandalyeden oluşuyor ve cumhurbaşkanının Maruni Hristiyan, başbakanın Sünni ve meclis liderinin ise Şii olması gerekiyor.
Anayasa’nın 49. unsuruna nazaran, cumhurbaşkanı seçimi için Meclis’te yapılan birinci oylamada üçte ikilik oy çokluğu aranıyor. Birinci çeşitte bu çoğunluğun sağlanamaması halinde sonraki oylamalarda yüzde 50+1 çoğunluk kâfi lakin tüm oylamalara en az 86 milletvekilinin katılması mecburî.
Ülkedeki idare boşluğunu değerlendiren uzmanlar, iç krizlerinde uzun müddettir memleketler arası rekabetin kıymetli rol oynadığı Lübnan’da cumhurbaşkanını seçme konusunda dış etkenleri rol oynayabileceğini belirtiyor.
Siyasi ahlak sorunu
Siyasi analistler ve hukuk uzmanları, cumhurbaşkanı seçimi konusunda ortaya çıkan sorunun anayasadan değil yurt dışından yeşil ışık bekleyen siyasetçilerin anayasayı kendi çıkarları doğrultusunda kullanmasından kaynaklandığı konusunda hemfikir.
Uluslararası hukuk profesörü, Justicia İnsan Hakları Vakfı Lideri Dr. Paul Morcos, siyasalların cumhurbaşkanını seçme sürecinde açık anayasal metinleri işletemediğini söyledi.
Morcos, “Geliştirilmeye gereksinim olsa da Lübnan’daki sorun anayasal metinlerden değil siyasi ahlaktan kaynaklanıyor. Anayasal metinler gerçek demokratik uygulama yerine makûs niyetle kullanılıyor. Lübnan’daki birçok siyasetçi anayasayı nasıl dilek ederlerse o denli yorumlamaya cüret ediyor. Anayasayı uyguladıklarında ise cumhurbaşkanlığı seçimlerini aksatarak siyasi çıkarlarına hizmet etmek için uyguluyorlar.” dedi.
“Anayasa çıkarlara nazaran yorumlanıyor”
Aynı görüşü paylaşan siyasi analist Ali el-Emin de, “Ne kadar açık olursa olsun hiçbir anayasa, onu uygulayacak olanın niyeti makus ise, uygulanamaz ve hedefine ulaşamaz.” diye konuştu.
Lübnan’daki anayasanın bir bakış açısına dönüştüğünü ve uygulanmasının sistemi denetim eden güçlerin çıkarlarıyla çatıştığını söyleyen Emin, cumhurbaşkanı seçimini sekteye uğratan şeyin anayasanın ruhunu bozan yorumlar olduğuna inandığını söz etti.
“Çok karmaşık”
Başbakan Mikati’nin eski danışmanı Haldun eş-Şerif, ülkedekii cumhurbaşkanı seçim sürecini “çok karmaşık” biçiminde kıymetlendirdi.
Şerif, “Lübnan, yeni bir sisteme gereksinim duymuyor lakin daha fazla ülkenin gereksinimi olan şey anayasasını nasıl uygulayacağını bilmektir.” dedi.
Anayasanın uygulanması için Lübnan partileri ortasında diyaloğa gereksinim olduğunu vurgulayan Şerif, geçmişte de benzeri siyasi krizler yaşandığını hatırlattı.
Dışarıdan yeşil ışık bekleyenler var
Öte yandan milletlerarası hukuk profesörü Morcos, kimi siyasi partilerin cumhurbaşkanı seçimi konusunda dışarıdan yeşil ışık beklediğini söyledi.
Morcos, “Pek çok siyasetçi, cumhurbaşkanını seçmek için gerekli sinyali vermek üzere bölgesel ve memleketler arası şartlar olgunlaşana kadar seçimi engelleme ve ertelemeyle süreci ilerletmek için anayasa metinlerini bir araç olarak kullanıyor.” diye konuştu.
Şerif ise bağımsızlıktan bu yana Lübnanlı siyasetçilerin “tamamen demokratik bir seçim” yapılmadığını, her seçimin bölgesel ve memleketler arası seçeneklerle ilişkili olduğunu kabul ettiğini lisana getirdi.
(AA)