İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk, “Ürik asit yüksekliği; karaciğer yağlanması ve hipertansiyona yol açtığı üzere kalp damar hastalıkları riskini de arttırmaktadır” dedi ve dikkat edilmesi gerekenleri sıraladı.
Kanda ürik asit fazlalığı (hiperürisemi) ya fazla ürik asit üretimi ya ürik asidin bedenden atılmasında azalma ya da bu iki sistemin bir ortada işlemesi sonucu ortaya çıkar. Yani ürik asit imali artmıştır ve/veya atılımı azalmıştır. Ürik asidin büyük bir kısmı böbrekler tarafından, daha az bir kısmı ise bağırsaklar yolu ile elimine edilmektedir. Şeker hastalığı, hipertansiyon ve ürik asit yüksekliği kardeş hastalıklardır. Biri ortaya çıktığı vakit başkasının de ortaya çıkma ihtimali yüksektir. Ürik asit yüksekliği birebir vakitte metabolik sendrom olarak tabir edilen bir hastalık durumunun da ögelerinden biridir. Metabolik sendromda abdominal obezite (bel kalınlığı), şeker hastalığı, hipertansiyon, kanda HDL’nin düşüklüğü ve trigliseridlerin yüksekliği bir ortada görülmektedir. Bu tablo içinde ürik asit yüksekliği; karaciğer yağlanması ve hipertansiyona yol açtığı üzere, kalp damar hastalıkları riskini de arttırmaktadır. Proteinli besinlerin bedende insülin artışına neden olduğu bilinmektedir.
Prof. Dr. Osman Erk
Fruktoz ürik asidi yükseltir
Fazla ölçüde fruktoz tıpkı vakitte karaciğer yağlanması ve insülin direncine neden olur ve ürik asit yükselir. Bu nedenle günlük fruktoz alımını 50 gram ile sınırlamak ve mümkünse bunu gün uzunluğuna yaymak uygun olacaktır. Günde 50 gramdan fazla fruktoz alımının karaciğere toksik olduğu; karaciğeri yağlandırdığı; ürik asit artışına neden olduğu; metabolik sendrom riskini, diyabet ve kalp damar hastalıkları riskini arttırdığı anlaşılmıştır. Meyvelerde bulunan C vitamini, folik asit ve antioksidanlar ürik asidin böbrekler yolu ile atılımını hızlandırarak ürik asit yüksekliğini sonlandırmaktadır. İçinde C vitamini, folik asit, lif bulunmayan meyve suları ve gazlı içeceklerin ürik asidi yükseltme potansiyelleri hayli fazladır.
Meyveler ve bal
Meyve ve balda fruktoz ölçüsü fazladır, bu nedenle ürik asit oluşumu artar. Ama meyve ve balda bulunan C vitamini, öbür vitaminler ve antioksidanlar, oluşan ürik asidin böbrekler yoluyla atılmasını arttırarak dengeyi sağlarlar. Bilhassa C vitamini ürik asit atılımını teşvik eden kıymetli bir antioksidan vitamindir. Meyve sularında C vitamini ölçüsü çok düşük olduğu için ve lif içermedikleri için ürik asit yükselebilir. Hayvansal yüklü beslenenlerde hem ürik asit oluşumu arttığı için, hem de C vitamini olmadığından ötürü ürik asit atılımı azaldığı için gut krizleri artabilir.
Tansiyon ilaçları
Hipertansiyon epey sık bir hastalıktır. Tüm dünyada bir milyardan fazla hipertansiyon hastası vardır ve bizim toplumumuzda da hipertansiyon sıklığı %30-35 seviyesindedir. Hipertansiyon tedavisinde sık olarak kullanılan tiazid kümesi idrar söktürücüler şeker seviyesini olumsuz etkilerler ve ürik asit seviyesini yükseltirler. Yalnızca bu nedenle bireyde metabolik sendrom ortaya çıkabilir. Metabolik sendromda tansiyonun daha da yükseldiği bilinmektedir. Bu çeşit ilaçlar hipertansiyon tedavisinde mümkün olduğu kadar az kullanılmalıdır. Yeniden gündelik hayatta sık olarak kullanılan aspirin, ürik asidin böbreklerle atılımını zorlaştırarak ürik asit seviyesini yükselte biliyor.
Gut nasıl ortaya çıkar? Belirtileri nelerdir?
Gut, sodyum ürat kristallerinin eklemlerde birikmesine ve çökmesine bağlı olarak ortaya çıkan bir eklem yangısı durumudur. Çoklukla fazla protein ve alkol içeren bir yemek sonrası, gece sabaha karşı ortaya çıkar. Erkeklerde sıktır. Gutun birinci ve en kıymetli belirtisi çok ağrılı, akut başlangıçlı bir eklem krizidir. En sık ayak başparmağında ortaya çıkar. Ayak başparmağı son derece ağrılı, şiş ve kızarıktır; elle dokunulduğunda bile harikulade ağrı vardır. Ayak başparmağı dışında ayağın öbür eklemleri, diz, el bileği, el parmak eklemleri ve dizlerde akut atak ortaya çıkabilir. Ataklar; evvelce tek bir eklemde ortaya çıkarken, ilerleyen vakitlerde birden fazla eklemi tutma mümkünlüğü artar. Her ürik asit yükseldiğinde gut atağı ortaya çıkmaz ama gut hastalığı ekseriyetle ürik asit yüksekliğinden sonra ortaya çıkar.
Gut hastalığı risk faktörleri
■ Diyet
■Hareketsiz yaşam
■ Şişmanlık ve metabolik sendrom
■ Hipertansiyon
■ Diyabet
■ Kalp yetersizliği
■ Kronik böbrek yetersizliği
■ İdrar söktürücü ve aspirin kullanımı
■ Kanser
Alkol gut krizini kolaylaştırır
Alkol, hem ürik asit imalini arttırarak hem de ürik asit atılımını azaltarak ürik asit yüksekliğine yol açar. Bira fazla ölçüde pürin içermektedir ve risklidir. Alkolün cinsinden çok ölçüsü değerlidir. Günde 15 gramdan fazla alkol (şarap, bira ve diğerleri) hiperürisemi riskini yüzde 90 arttırır.
Nelere dikkat edilmeli?
■ Ürik asit yüksekliği metabolik bir hastalık olarak kabul edilmeli, kalori kısıtlanması yapılmalıdır.
■ Şok diyet, süratli kilo verme ve çok idmandan kaçınılmalıdır.
■ Çok hayvansal proteinden uzak durulmalıdır.
■ Alkol tüketilmemelidir (haftada 3 gün bir kadeh şarap yeterlidir).
■ Bol sıvı tüketilmelidir.
■ Aspirin ve idrar söktürücü içeren tansiyon ilaçlarından uzak durulmalıdır.
■ Zerzevat ve meyve tüketimi arttırılmalıdır (pürinden yoksul olanlar).
■ Sakatat, çok kırmızı et, balık ve deniz eserleri, bezelye, mercimek, fasulye, ıspanak, mantar ve kuşkonmazdan uzak durulması tavsiye edilir.