İZMİR – Dünyanın en çok Urartu yapıtını barındıran Van Müzesi’nde 7-9 Eylül 2022 tarihinde “Urartu ve ötesi: Demir Çağı yaylalarında gelişim ve etkileşim” isimli sempozyum gerçekleştirilecek. Sempozyum, Urartu’ya dair dataların ve görüşlerin bir ortaya getirilerek, yeni bakış açıları kazandırmasını amaçlıyor.
Ancak çok sayıda akademisyenin bulunduğu davetli listesinde, 27 yıldır bölgede etkin olarak Urartu çalışan Van Hafriyatı eski lideri Erkan Konyar ve takımındaki hiçbir hafriyat üyesinin ismi geçmedi. Ayrıyeten listede, Türkiye’nin çeşitli üniversitelerinde Urartu üzerine çalışan kimi akademisyenlerin de ismi yer almıyor.
Sempozyumu düzenleyen akademisyen ve bürokratlardan oluşan konsey, 2019 yılına kadar Urartu başşehrini kazan ve yakın vakitte “Urartu-Doğuda Değişim, Yüksek Yaylanın Başşehri: Van” ve “Urartu: Aşiretten Devlete” kitaplarını yazan Doç. Dr. Erkan Konyar ve beraberinde 10’un üzerinde akademisyeni sempozyuma davet etmedi. Sempozyuma davet edilmeyen bir akademisyenin aktardığına nazaran heyet üyeleri bununla da yetinmeyip çeşitli üniversitelerde Urartu üzerine çalışan birtakım akademisyenleri de sempozyumda istemedi. Sempozyum öncesi yapılan hazırlık toplantısında heyet üyelerinin bahsi geçen akademisyenlerin ismini tek tek zikrederek, “bu şahıslar kırmızı çizgilerimiz” dedikleri de tezler ortasında.
‘YILLARIN EMEĞİ BİR ÇIRPIDA YOK EDİLİYOR’
Konu ile ilgili görüşlerine başvurduğumuz Doç. Dr. Erkan Konyar, ötekileştirmenin 2019 yılında toplumsal medyadaki arkeolojik hafriyat paylaşımları münasebet gösterilerek, hafriyat ruhsatının iptal edilmesiyle başladığını söyledi. Bu yapılanların akademide biat kültürünün en temel yansıması olduğunu lisana getiren Konyar, hafriyat ruhsatının iptal edilmesi ile ilgili yasal süreci devam ettirmekte kararlı olduğunu tabir etti. Konyar, şöyle devam etti:
“Birdenbire birileri çıkıp sen buralarda çalışamazsın diyebiliyor, işinizi zorlaştırıyor, kota koyuyor. Yılların emeği, sizinle çalışan yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin tez ve proje çalışmaları bir çırpıda yok ediliyor. Benimle bilimsel çalışmalarını yürüten birçok genç bilim insanı da bu yaptırımlarla epeyce ziyan gördü. Van Müzesi benimle çalışan yüksek lisans öğrencilerinin, tezleri ile ilgili müzede çalışma taleplerini tekraren reddetti. Şahsen bizim hafriyatlarda ortaya çıkardığımız arkeolojik malzemeyi bile çalışmamıza müsaade vermediler”
‘BİZİ KRİMİNALİZE ETMEYE ÇALIŞIYORLAR’
Bölgede siyasi iklimin en sert olduğu periyotlarda de çalıştığını aktaran Konyar, “Böyle bir anlayışla açıkçası birinci kez karşılaşıyorum. Bilimsel olarak yok edemedikleri bir yapıyı bu formda kriminalize edip yok etmeye çalışıyorlar. Kendilerini yargının yerine koyuyorlar. Dehşetli bir durum bu… İşin bir öbür tuhaf tarafı sempozyum için konulan yasağın genel müdürlüğün isteği olduğunu söylemeleri. Şayet bu doğruysa, genel müdürlüğün bilimsel sempozyumlarda dahi bu türlü bir yönlendirmesinin bulunması ve bilim şuralarının bunu kabul etmesi başka bir handikap. Bu hususun da açıklığa kavuşturulması gerekir. Sanırım genel müdürlüğün bilgisi dışında ismi kullanılıyor. Natürel asıl ürkütücü olan bu yapı içinde bilim insanlarının bulunması, buna alet olmaları. Kaldı ki Sempozyum Düzenleme Kurulu’nun niteliği de tartışmalı. Çünkü ortalarında yalnızca bir kişi Urartu çalışmaları ile biliniyor. Başkalarının çalışma alanı Tunç Çağları” diye belirtti.
‘DOĞDUĞUMUZ TOPRAKLARDA BU MUAMELEYE MARUZ KALDIK’
Sempozyuma davet edilmeyen Urartu uzmanı bir öbür akademisyen, “Ne olup bittiği bilinmese de sempozyumun kendisine nasıl bir rol biçtiği ortadadır. Günümüz çekişmeli politik tartışmalarının ötesinde 2500 yıl evvel yaşamış, güçlü bir medeniyet kurmuş ve şu an için meyyit bir lisan olan ve temsilcisi olmayan bir etnik, kültürel, siyasi yapı üzerine yapılan bu sempozyum, nasıl oluyor da arkeolojide bir ötekileştirmeye, ayrımcılığa neden olabiliyor?” diye sordu.
“İsminden birinci bakışta ülkemiz ve bilhassa Doğu Anadolu Arkeolojisi için faydalı olduğu hissi uyandıran bu sempozyum, ülkemiz Urartu arkeolojisi için çalışan akademisyen ve uzmanları ortasında bir ayrışma olduğunu gösteriyor. Bu sempozyumu düzenleyen konsey üyeleri, yıllardan beri başşehir Tuşpa’yı kazan inceleyen, burası ile ilgili yayınlar düzenleyen ve daha düne kadar bu alanda çalışan takımdan hiç kimseyi sempozyuma çağırmadı. Bu bir akıl tutulmasıdır. Kürtleri, Alevileri, muhalifleri ve şahsî hasımlıkları olan herkesi dışladılar. Bunun en acı tarafı ise kendi doğduğumuz topraklarda bu muameleye maruz kalmak! Bu durumu sempozyuma çağırdıkları Urartu üzerine çalışan yabancı akademisyen ve araştırmacılara nasıl izah edecekler? Sanki düzenleme takımı üyeleri kaleyi gördüklerinde yıllarca bir arada akademik paylaşımlarda bulundukları, o dışladıkları arkadaşlarını hatırlayıp hiç mi utanmayacaklar?”
‘KARAR MERCİİ DÜZENLEME KURULU’NUN TA KENDİSİDİR’
“Bölgede uzun yıllardır etkin olarak Urartu çalışan uzmanların davetli listesinde neden olmadıkları” sorusunu yönelttiğimiz Düzenleme Şurası üyesi Erol Uslu, “Bilim Kurulu’nun aldığı bir karar var. İsimlerin oluşturulması konusu, büsbütün Bilim Kurulu’nun bizim önümüze bırakmış olduğu bir listedir. Bilim Kurulu’nun kriterlerini ben sorgulayamam.” cevabını verdi.
Telefonla ulaştığımız bir Bilim Konseyi üyesi ise, “Bu tip tertiplerde davetli listesine Sempozyum Düzenleme Heyeti karar verir. Biz yalnızca Düzenleme Kurulu’nun karar verdiği ve bize iletilen bildirileri yeterlilik açısından kıymetlendiririz. Kimi davet ettiler, kimi etmediler bizim rastgele bir bilgimiz olamaz. Bu hususta karar mercii, Düzenleme Kurulu’nun ta kendisidir “diye konuştu.
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nden ulaştığımız bir yetkili ise, “Biz hiçbir bilimsel sempozyuma müdahale etmeyiz. Genel müdürlüğün geleneğinde yoktur bu türlü bir şey. Bu bahiste ne bir isim danışılmış ne de şu olsun bu olsun denilmiştir. Ki denilse bile biz bir sempozyuma kimin gelip gelmeyeceği konusuna karışmayız” tabirlerini kullandı.