Birleşmiş Milletler (BM), zelzelenin etkilediği 11 vilayet ve 120 ilçede gerçekleştirdiği araştırmada bölgede çocuk evlilikler konusunda artış beklendiği tespiti yaptı. Meclis’e bilgi veren Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) Çocuk Müdafaa Uzmanı Pınar Öktem Arıkan, “erken ve zorla evliliklerin artacağına dair bir risk tespit edildi” ihtarında bulundu.
TBMM Çocuk İstismarının Araştırılması Komitesi UNICEF temsilcileri ile akademisyenleri dinledi.
UNICEF Çocuk Muhafaza Uzmanı Arıkan, çocuk yaşta erken ve zorla evliliklere dair tespitlerini paylaşarak, “Suriyeli sığınmacılar ortasında yüzde 44’lere kadar çıkan, Türkiye vatandaşları ortasında yüzde 14,7 olarak görülen bir yaygınlık söz konusu. Hem çocuğun mesken işlerinde ya da bakım hizmetlerinde ya da tarımda çalıştırılmak üzere evlendirilmesi hem namus algısı ya da yoksulluk münasebetiyle evlendirilmesi söz konusu lakin aileler çocuğu eğer konutta şiddet ortamı varsa ‘korumak’ için de evlendirdiklerini tabir edebiliyorlar” dedi.
11 VİLAYET İÇİN UYARDI
Tüm dünyada afet ve acil durumlar sonrasında cinsel istismar olaylarında artış olduğunu söyleyen Arıkan, “Dünyada, bizim de ülkemizde maalesef yaşamış̧ olduğumuz zelzeleye misal başka afetlerin, sarsıntıların yaşandığı Haiti 2021, Nepal 2015 ve 2022 sarsıntılarının akabinde yapılan araştırmalar bayana yönelik şiddetin ve cinsel şiddetin afetlerden sonra arttığını göstermekte” dedi.
Depremler sonrasında BM örgütlerinin 11 vilayette 120 ilçede 466 “kilit bilgi sağlayıcı” ile bir araştırma gerçekleştirdiğini kaydeden Arıkan, “Deprem bölgesinde çocuk yaşta evlilikler konusunda bölgede önemli bir artış beklendiği tespit edildi maalesef. 11 vilayette, etkilenen 11 vilayette gerçekleştirilen araştırmaya göre, bu mevzuda erken ve zorla evliliklerin artacağına dair bir risk tespit edildi. Afet ve acil durumlarda çok fazla konuşulmayan ancak tıpkı derecede risk taşıyan bir başka husus insani yardım koşullarında gerçekleşen cinsel istismar ve sömürü olayları” değerlendirmesi yaptı.
‘BİLİNÇLENDİRME ŞART’
Pınar Öktem Arıkan çocuk istismarı konusunun yalnızca “psikopatolojik bir davranış,” “alkol kullanımı,” “çocuğun savunmasız oluşu” üzere sebeplerle açıklanamayacağını vurgulayarak, “Daha kurumsal ve toplumsal normlar düzeyinde bir perspektifle mevzuya yaklaşmak isteriz. Tekil sebeple açıklamalar çok yardımcı olmuyor, tersine hususun art planındaki toplumsal normların konuşulmasını biraz engelliyor” dedi.
Aile içi şiddetin engellenmesi için çalışmalara vurgu yapan Arıkan, “UN Women’ın yaptırmış olduğu araştırma çok önemli sonuçlar veriyor. Araştırmaya katılan erkeklerin yüzde 25’i 15 yaşından sonra bir kız çocuğunun artık çocuk olarak değerlendirilmeyeceğini tabir etmiş, yüzde 10’u bir kız çocuğunun adet görmeye başladıktan sonra evliliğe hazır olduğunu değerlendirmiş, hasebiyle hem çocukluğun tarifi, çocuğun kim olduğu, çocuğun hakları ve bununla ilgili normlar konusunda bir genel bilgilendirme ve bilinç çalışması yapılması gerekliliği aşikârdır” dedi.
KOMİSYONA ÖNERİLER
Arıkan, acil acil çalışmayı da komiteye önererek, “Çocuk Müdafaa Kanunu’nun hem çocuk müdafaa hem de isimli alandaki tesirinin kapsamlı şekilde tahlil edilmesi gerekiyor. İkincisi, dünyadaki âlâ uygulamalar örneklerine uygun şekilde Çocuk Müdafaa Kanunu içerisinde tüm kurumların rol ve sorumluluklarının önleme, tespit, erişim, erken ikaz, yüksek fayda değerlendirmesi, yönlendirme, yönlendirmede kullanacak yollar, formlar dâhil olmak üzere ve hatta sivil toplum kuruluşlarının görev ve sorumlulukları da dâhil olmak üzere yetki alanları açıkça belirlenmesi gerekiyor” dedi.
‘DEVLET SORUMLUDUR’
TBMM’de kurula bilgi veren UNICEF Çocuk Müdafaa Uzmanı Ekin Bozkurt da, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarını hatırlatarak, “Kararda özel kişiler ortasında gerçekleşen hak ihlalleri eğer sistematik hâle geldiyse bundan devlet sorumludur yani sistematik gerçekleşen ihlallerden ve onların önlenmesinden devlet sorumludur. Önleme, müdafaa, soruşturma, kovuşturma, cezalandırma ve siyaset alanlarında devletin tüm kaynaklarıyla gerekeni yapması gerekir” değerlendirmesi yaptı.
‘YARDIMLAR ÇOCUĞA DEĞİL AİLEYE YAPILMALI’
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sıhhati anabilim kolu öğretim üyesi Prof. Dr. Betül Ulukol, zelzele ve afet bölgelerinde çocukların daha fazla istismar edilebileceğini söz ederek, “Şimdi, bu çocukların bir kısmı bir de anadan babadan uzaktalar artık. Evvelden meskeni vardı, odası vardı, kendi yatağı vardı, kapısını kapatabiliyordu. Şimdi artık ya çadırda kalıyor ya konteynerlerde kalıyorlar ve ortalıkta bile olmayabiliyorlar. Misal, birisi yardım için geldiğini söyledi, ‘telefonun yok, iletişim sorunun var, al sana bu telefon. Bak, bunu sana sırf yardım için veriyorum’ dediğinde benim içim kaynıyor yani böyle bir şey olamaz” dedi.
“Yardım etmek de istismar mı?” sorusu üzerine Ulukol, “Yardım vermenin maksadı eğer çocuğa yardım etmekse bu doğrudan çocuk üzerinden olmamalı; anasına, babasına, bulunduğu topluma verirsiniz, o da çocuğuna bunu verir. Fakat çocuğun eline verdiğiniz vakit onun o çocuktan bir beklentisi olacağını düşünmemiz lazım ve çocukları gözümüzün önünde çok tutmamız lazım” karşılığını verdi. (DW Türkçe)