Faruk Önalan’ın Star Açık Görüş için kaleme aldığı “Ukrayna Savaşı’nın kâr edeni kim?” başlıklı yazısı şu halde;
Mevcut koşullarda savaşın uzaması en fazla Beyaz Saray’ın işine gelmektedir. ABD, Rusya-Ukrayna krizini daha da derinleştirecek atılımlar yapmış ve şu ana kadar Ukrayna’ya 15,2 milyar dolarlık silah tedariki gerçekleştirilmiştir.
Ancak stoklarda büyük oranda azalma olduğu için yardım uzun bir vakit diliminde sürdürülebilir değildir.
Kuzey güç sınırındaki sabotaj savlarından sonra akıllara Ukrayna işgalinden iki hafta evvel Almanya Şansölyesi Olaf Scholz ile basın toplantısı yapan Lider Biden’ın kelamları geldi:
“Rusya, Ukrayna’yı işgal ederse, yani askerler ve tanklar Ukrayna hududunu geçerse Kuzey Akım 2 artık ortada kalmaz, sonunu getiririz. Size kelam veriyorum, bunu becereceğiz.” Türkiye izlediği istikrarlı dış siyasetle ön plana çıkmaktadır. Kırım’ın ilhakına karşı durduğu üzere Herson, Zaporijya, Luhansk ve Donetsk’in de ilhak edilmesine en üst seviyede karşı çıkmaktadır. Bunun yanında iki ülke ile sağlam bir diplomasi yürüten tek merkez Ankara’dır.
Rusya Federasyonu Devlet Lideri Vladimir Putin, “Yeni Rusya” (Novorossiya) ideali doğrultusunda hareket etmeye devam etmektedir. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) dağılmasıyla bağımsızlıklarını ilan eden birtakım ülkelerin topraklarını, Rusya’ya katma yolunda adımlar atmaktadır. Gürcistan’a bağlı Güney Osetya ve Abhazya, Moldova’ya bağlı Transdinyester tek taraflı olarak bağımsızlıklarını ilan etmiştir. Rusya da bu kelamda devletlerin bağımsızlıklarını kısa müddette tanımıştır. Ukrayna toprağı olan Kırım, 2014 yılında göstermelik bir referandum sonrası ilhak edilmiştir. Birebir yıl, Donbass bölgesinde (Donetsk ve Luhansk) Rus takviyeli ayrılıkçıların başlattığı iç savaş sekiz yıldır devam etmektedir.
RUSYA’NIN PLANI AYKIRI TEPTİ
24 Şubat’ta Rus askerlerinin Ukrayna topraklarına girmesi dünyayı yeni bir krizin içine sokmuştur. Kremlin’in birinci gayesi, Kiev’i kısa müddet içinde ele geçirmek ve Rusya’ya bağımlı bir idaresi iş başına getirmekti. Fakat Ukrayna’nın direnişi, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin dayanağıyla Rusya’nın planı başarısızlığa uğramıştır.
Strateji değişikliğine gitmek zorunda kalan Rusya tüm gücünü Ukrayna’nın güney ve doğu bölgelerinde ağırlaştırmıştır. 23-27 Eylül’de gerçekleştirilen kelamda referandumdan evvel Putin “kısmi seferberlik” kararı almak zorunda kalmıştır. Milletlerarası hukuka nazaran bir mana tabir etmeyen sonuçlara dayanarak Donetsk, Luhansk, Zaporijya ve Herson, -Kırım’da uygulanan stratejiye misal şekilde- ilhak edilmiştir.
Ruslar öncelikli olarak bu bölgelerdeki egemenliklerini sağlam ve kalıcı hale getirmek istemektedir. “Kısmi Seferberlik” kararının en değerli sebeplerinden biri de budur. Şayet bunu başarırlarsa öncelikli olarak, hudut çizgisindeki Harkov, daha iç kısımda yer alan Dinipro, Kirovograd ve son olarak liman kentleri Mikolayiv ve Odessa’yı ilhak etmeye çalışacaktır. Ruslar, Donetsk, Zaporijya ve Herson’u alarak (Kırım dahil) Ukrayna’nın Azak denizine olan irtibatını kesmiştir. Şayet Mikolayiv ve Odessa da kaybedilirse Karadeniz’e olan irtibat da kopacak ve ülke bir kara devleti haline gelecektir.
RUSYA’NIN KAYIPLARI “TAKTİK” DEĞİL BİR GERÇEK
Putin’in dört bölgeye yönelik “ilhak” açıklamasından sonra Ukrayna güçleri karşı atağa geçti. Rus kuvvetlerinin doğu lojistik merkezi pozisyonunda olan Donetsk bölgesine bağlı Liman kasabasının alınması Ukrayna açısından epeyce stratejik bir kazanımdır. Kimi analistler geri çekilmenin bir Rus taktiği olabileceğini ileri sürmektedirler. Bunun bir “taktik” değil bilakis değerli bir “kayıp” olduğu gerçeği, Putin’in “Korgeneral” rütbesi verdiği Çeçen başkan Ramazan Kadirov’un sert kelamlarında anlamak mümkündür. “Her vakit söylerim, gerçekler acı da olsa lisana getirilmelidir. Bu nedenle Liman’da yaşananlara sessiz kalamam. Bu kısmın savunması Merkez Askeri Bölge Kumandanı General Alexander Lapin’in sorumluluğundaydı. İki hafta evvel Ahmet Özel Kuvvetleri (babasının ismine kurulan birlik) Kumandanı, sevgili kardeşim Tümgeneral Alaudinov savaşçılarımızın kolay amaç olacağını bana bildirmişti. Genelkurmay Lideri Gerasimov’u bilgilendirdim. Lakin o General Lapin’in yeteneklerine dair hiçbir kuşkusu olmadığını, Liman’dan geri çekilmenin mümkün olmadığına dair beni temin etti. Bir hafta sonra Generalin yüzünden büyük bir toprak kesimini kaybettik. Elimde olsa Lapin’in rütbesini söküp er yapar, ödüllerinden yoksun bırakır ve elinde bir tüfek ile utanç içinde cepheye yollardım.” Kadirov ayrıyeten sıkıyönetim ve düşük verimli nükleer silah kullanılmasını talep etmiştir. Putin bu çıkışı Liman’ın kaybedilmesinin verdiği duygusal bir ana bağladı. Ayrıyeten Kremlin sözcüsü Peskov, “Ülkemizde nükleer silah kullanımı fakat ilgili doktrinde belirtilenler temelinde gerçekleşir” kelamlarıyla Kadirov’a karşılık vermiştir.
Mevcut durumda Ukrayna ordusu başta Herson olmak üzere birçok bölgede kayda kıymet ilerlemeler kaydetti. Putin’in “İlhak Anlaşması” imzaladığı Herson kelamda Bölge Lideri da son durumu teyit etti. “Ukrayna kuvvetleri Güney Herson bölgesinde kimi ilerlemeler kaydetti ve birtakım yerleşim yerlerinin denetimini ele geçirdi.” Ukrayna ordusu Herson’u yılsonuna kadar kurtarmak istiyor. ABD’li güvenlik yetkilileri de, Ukrayna’nın 2022’nin sonuna kadar Herson’u geri alma amacının savlı lakin Ukrayna’nın mevcut operasyonlarında ilerleme kaydetmeye devam ederse mümkün olacağını belirtmektedirler. Bu ortada ilhak edilen bölgelerinin hiçbiri Rusya’nın tam denetiminde değildir. Seferberlik kararının alınması, Rusya için alanda işlerin güzel gitmediğinin bir göstergesi olarak karşımıza çıkmaktadır. On binlerce Rus vatandaşı diğer ülkelere kaçmak zorunda kalmıştır. Ülke içinde sonlu da olsa protesto şovları devam etmektedir. Moskova Savcılığı, internet üzerinden protestolara katılma daveti yapan şahıslara ve protestolara katılanlara; silahlı kuvvetlerin prestijini zedeleme, Rus ordusu hakkında “yalan haber” yayma yahut çocukları protestoya teşvik etme cürümlerinden 15 yıla kadar mahpus cezası ile karşı karşıya kalınabileceği ihtarında bulunmuştur. Dezenformasyona karşı alınan sert önlemler karşısında protesto şovları sonlu kalmıştır. Putin 21 Eylül’de “kısmi seferberlik” açıklamasını yaptıktan sonra Ulusal Güvenlik Şurası’nda yaptığı konuşmada “hatalarımızı bir an evvel düzeltmeli ve tekrarlamamalıyız” çıkışında bulunmuştur. İngiliz Savunma Bakanlığı İstihbarat Servisi de bu açıklamadan yola çıkarak; Putin’in olağandışı derecede süratlice sıkıntıları kabul etmesinin, şimdi birinci haftasında seferberliğin işlevsizliğini vurguladığını belirtmektedir. Kanunun tam kapsamı ve yasal münasebeti meçhuldür. Ayrıyeten eğitim verecek, yeni üniteleri yönetecek subayları bulmakta zorlanıldığı söz edilmektedir.
BORU ÇİZGİSİNE SABOTAJ MUAMMASI
İlhak kararı sonrasında, Avrupa Birliği, ABD ile birlikte yaptırımlara devam edeceğini açıklarken bir yandan da yaklaşan kış aylarını ve güç krizine nasıl tahlil bulunabileceğine dair alternatif tahliller aramaktadır. Lakin kısa vadede sorun çözüleceğe benzemiyor. Tüm bunların üstüne Danimarka ve İsveç açıklarında Rusya’ya ilişkin Kuzey Akım 1 ve Kuzey Akım 2 boru çizgilerinde patlama sonrası sızıntılar meydana gelmiştir. Kiev idaresi birinci anda, patlamadan Kremlin’i sorumlu tutmuştur. Oysa bu türlü bir sorunun oluşması Moskova’dan fazla Washington’un daha fazla çıkarınadır. Elbette Beyaz Saray patlamanın kaynağının kendileri olduğu tezlerini kabul etmemektedir. Ayrıyeten bu sızıntılara neyin sebep olduğunun öğrenilmesinin uzun vakit alacağını açıklamışlardır.
İsveç İstihbarat Servisi olay ile ilgili soruşturma açmıştır. Bu ortada Rus güç şirketi Gazprom, Kuzey Akım 1 ve Kuzey Akım 2 boru çizgilerinde basıncın olağana döndüğünü ve sızıntıların sona erdiğini duyurmuştur.
ABD Lideri Biden, hadiseyi “kasıtlı bir sabotaj eylemi” olarak yorumlarken, “müttefiklerimizin bu kritik altyapının korunmasını geliştirmesine yardımcı olmaya başladık” açıklamasında bulunmuştur. Bu noktada akıllara Ukrayna işgalinden iki hafta evvel Almanya Şansölyesi Olaf Scholz ile basın toplantısı yapan Lider Biden’ın kelamları gelmektedir: “Rusya, Ukrayna’yı işgal ederse, yani askerler ve tanklar Ukrayna sonunu geçerse Kuzey Akım 2 artık ortada kalmaz, sonunu getiririz. Size kelam veriyorum, bunu becereceğiz.”
Ukrayna savaşı ile ortaya çıkan büyük güç krizi Avrupalı üreticileri mecburen ABD’ye hakikat itmektedir. Amerikan WSJ de bu mevzuyu manşetine taşımıştır: “Avrupa’daki güç krizinin en büyük kazananı ABD iktisadı. Süratle yükselen gaz fiyatlarıyla hırpalanan Avrupa’da çelik, gübre ve öbür hammaddelerini üreten şirketler, daha istikrarlı güç fiyatları ve güçlü hükümet takviyesiyle faaliyetlerini ABD’ye kaydırıyor.” Beyaz Saray’ın üretim ve yeşil güç alanlarında hazırladığı teşvik paketinin en değerli hedeflerinden biri de budur. Mevcut kurallarda savaşın uzaması en fazla Beyaz Saray’ın işine gelmektedir.
ABD’DEN UKRAYNA’YA 15,2 MİLYAR DOLARLIK SİLAH TEDARİKİ
Şu ana kadar Ukrayna’ya 15,2 milyar dolarlık silah tedariki gerçekleştirilmiştir. Fakat stoklarda büyük oranda azalma olduğu için yardım -uzun bir vakit diliminde- sürdürülebilir değildir. Birebir durum Avrupa için de geçerlidir. AB Yüksek Temsilcisi Josep Borrell de bu sorunu açıkça lisana getirmiştir: “Avrupa’daki NATO üyesi ülkelerin birçoklarının askeri stokları tükenmiş diyemem lakin büyük oranda tükendi, zira Ukraynalılara çok fazla kapasite sağladık.”
ABD, Rusya-Ukrayna krizini daha da derinleştirecek atılımlar yaparken Türkiye izlediği istikrarlı dış siyasetiyle ön plana çıkmaktadır. Kırım’ın ilhakına karşı durduğu üzere Herson, Zaporijya, Luhansk ve Donetsk’in de ilhak edilmesine en üst seviyede karşı çıkmaktadır. Bunun yanında iki ülke ile sağlam bir diplomasi yürüten tek merkez Ankara’dır. Antalya diplomasi forumunda Dışişleri Bakanlarını bir ortaya getiren, İstanbul’daki ateşkes müzakerelerine mesken sahipliği yapan, tekrar İstanbul’da “tahıl koridoru” mutabakatını Birleşmiş Milletler nezaretinde imzalanmasını sağlayan ve son olarak esir takası mutabakatını başaran Cumhurbaşkanı Erdoğan liderliğindeki Türkiye olmuştur. Rusya’dan kaçarken ABD’ye tutulan ve büyük bir güç krizi girdabına giren Avrupa için tahlile giden yolun kalbinde Ankara vardır.
Türkiye aldığı önlemlerle kışa rahat girecek. 3,2 milyar metreküpten, 4,6 milyar metreküpe genişletme çalışmasında sona gelinen Silivri yer altı gaz deposu ve 1,2 milyar metreküplük Tuz Gölü depolama alanı tam olarak dolu durumdadır. Hakikat dış siyaset anlayışı sebebiyle Türkiye’nin güç tedariki konusunda rastgele bir badire bulunmamaktadır.