İktidarın kamuoyunda “üç harfli marketler” olarak anılan ucuzluk marketlerine 2017 yılında başlayan “enflasyonla mücadelede” kendilerine köstek oldukları argümanı, Besin Perakendecileri Derneği (GPD) Lideri Galip Aykaç’ın çıkışı ile boyut değiştirdi.
Aykaç’ın MHP Genel Lideri Devlet Bahçeli’nin “FETÖ ile bağlantıları araştırılsın” kelamına “Bre ahlaksızlar” tonunda cevap vermesi, istifa etmesiyle sonuçlandı.
Hepsi bu kadar değil.
MHP topluluğundan küfürdü, tehditti gırla gitti.
Can mı, canan mı noktasına gelen Aykaç’ın önünde çok fazla seçenek kalmadı; GPD İdare Kurulu’ndan istifa etti.
Aykaç’ıın sözlerinin, iktidar ortağı MHP takımlarından sokağa taşması ortasında büyük bir aralık olmadı.
Aykaç’ın 25 yıldır idaresinde olduğu BİM Marketleri fiziki akınların gayesi haline geldi.
Son bir haftadır gündemin üst sıralarından inmeyen “market savaşı” tarafları itibariyle irdelenmeyi hak ediyor.
Önceki yazımda da belirttiğim üzere BİM, AKP’nin kuruluş ve birinci yıllarında iş dünyasından en büyük takviyesini aldığı fındık tüccarı ve “Patronlar Kulübü” TÜSİAD üyesi Cüneyt Zapsu ve MÜSİAD üyesi ağabeyi Aziz Zapsu’nun teşebbüsleri ile Türkiye’nin “ilk ucuzluk marketi” olarak 1996’da kuruldu.
Sayıları 10 bini geçen BİM’ler operasyonel maliyetleri düşürerek ulusal market zincirleri ile rekabet etme seyahatine çıktı.
Raflardaki eser çeşitliliğini kısıtlayan BİM, Türkiye’yi “alkollü içki satmayan market” olgusu ile tanıştırdı.
Zapsu ailesi BİM’deki paylarını, kurucu ortaklarından ve Türkiye’nin birinci (1984) faizsiz bankası Albaraka Türk Katılım’ın hissedarı, Bahariye Mensucat’ın sahibi Mustafa Latif Topbaş’a devretmesiyle birlikte ikinci bir markaya gerçek yol aldı.
Zapsu kardeşler 2008 yılında kurdukları ikinci “ucuzluk marketi” A101’in paylarını 2 yıl sonra Memorial Sıhhat Kümesi ve Aydın Örme’nin Turgut Aydın’a devretti.
Yine Türkiye’nin birinci (1954) organize ticaret markası Migros, 1975 yılından 2008 yılına kadar Koç Holding bünyesindeydi.
BİM’in karşısındaki en büyük rakip 1995 yılında Koç Holding’in kurduğu ŞOK Market’ti. ŞOK 2011 yılında Ülker Grubu’nun yatırım şirketi Yıldız Holding şirketlerinden Beğenilen Girişim’e geçti.
2005 yılında İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından kurulan Ege’nin market zinciri Tansaş’ı da satın alan Migros, 2008 yılında İngiltere merkezli Moonlight Capital SA fonuna devredildi.
Migros 2015 yılında da Anadolu Grubu’na geçti.
Anadolu Kümesi zincir marketler ağını, Tesco Kipa ve Ahenk Market şubelerini de bünyesine katarak büyüttü. Hayvancılık ve tarıma yatırım yaptı.
Anadolu Kümesi İdare Konseyi Lideri Tuncay Özilhan, tıpkı vakitte TÜSİAD Yüksek İstişare Kurulu Lideri olması nedeniyle Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın şimşeklerini üzerine çeken bir patrondu.
Son olarak BİM başta olmak üzere “üç harfli marketlerle” iktidar ortasında yaşanan “zam” gerginliğinin AKP mahallesinin yüksek katlarında oturan işverenlerin düzeyine çıkması siyaset iklimi açısından yeni bir kırılma noktası…
BİM’in sahibi ve Erdoğan’ın “aile dostu” Topbaş’ın bu hengamede alacağı hal merak ediliyordu ki sustu, Ülker’in market zinciri ve GPD üyesi ŞOK konuştu.
Ocak ayında yapılacak GPD genel konseyi beklenmedi; ŞOK’un istifa daveti üzerine derneğin en büyük üyesi BİM’i temsilen GPD Başkanlığını sürdüren Aykaç geçtiğimiz gün bu vazifesinden istifa ettiğini açıkladı.
Son hafta namlunun ucuna konan ucuzluk marketlerinin “babası” Cüneyt Zapsu’dan bir ses çıktı mı?
Rus nükleer güç şirketi Rosatom’un temsilcisi olarak Akkuyu Nükleer Güç (ANG) Santralı şirketinin idare konseyinden “Türkiye’nin güvenlik stratejisi açısından Akkuyu’ya kurulacak radar sistemine itirazı olduğu” gerekçesiyle geçtiğimiz ay istifa eden Cüneyt Zapsu, toplumsal medyasında yayımlanan görüntüleriyle kendisine global kanaat başkanı rolü biçmeyi seçti.
Zapsu çabucak hemen her gün yayımladığı vidolarında şöyle konuşmalar yapıyor:
“Bir beşerden mı, yoksa milyon denetimden geçen robotlardan mı daha fazla korkmanız lazım. İnsan çok çok vahim bir varlık. Yok şu parti, bu parti; yok bu spor kulübü, yok bu spor kulübü, yok şu savaş, bu savaş. Niçin robottan korkayım? Şu odanın içinde bile herkes birbirini yiyor. Ben robottan korkmam beşerden korkarım; zira insan ne veriyorsa robot onu yapıyor.”
İktidarın “enflasyon suçlusu” ilan ettiği üç harfli marketler savaşında, İdare Heyeti Başkanlığını eski Ziraat Bankası Genel Müdürü Hüseyin Aydın’ın yaptığı Tarım Kredi Kooperatif Merkez Birliği şimdi son kelamını söylemedi.
Bu ortada Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı misyonundan 4 Mart 2022 tarihli Cumhurbaşkanlığı Kararı ile alınan Bekir Pakdemirli de Tarım Kredi Kooperatifi idare heyetine girdi.
Ulusal market zincirlerinden devam edelim…
2005 yılında Gima ve Endi market zincirini bünyesine katarak büyüme stratejisini seçen Sabancı Holding’in 2013 yılından itibaren hakim ortak olduğu Carrefoursa; Migros’a ya da üç harfli marketlere yapılan savrulan yumruklardan muaf tutuluyor.
Migros da son arbedenin tarafları ortasında yer almadı…
Nedenini yaş meyve ve zerzevat halcilerinden dinledim. İktidar market zincirlerine zerzevat ve meyve alımlarını hal yerine, Tarım Kredi Kooperatifleri üzerinden almaları konusunda baskı yapıyormuş.
Sektörün ileri gelenleri ile görüştüm.
Marketlerin paklık materyalleri ve kuru besin cirosunun toplam cirolarının yüzde 60’ı civarında olduğunu söylüyorlar. Paklık gereçlerini de içine alan bu kümede en büyük üretici Procter and Gamble ve Unilever başta olmak üzere yabancı yatırımcılar.
Perakendeciler, Tarım Kredi’nin market ağını genişletmesiyle enflasyonu düşürmenin mümkün olmayacağını vurguluyorlar.
O da olursa…
Amaç perakendeye akan nakdin Tarım Kredi Kooperatiflerine çekilmesinden ibaret değilse…
Zapsu görüntüsünde ne diyordu “Herkes birbirini yiyor”…
Pekadende ve hal yasası çıkınca neler olacak, asıl gürültü o vakit çıkacak.