Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Lideri Şemsi Bayraktar, süt kesiminde yaşanan meselelere ait bir basın açıklaması yaptı.
“Süt paritesi sürdürülebilir değil”
Ulusal Süt Konseyi’nin (USK), 15 Mayıs 2022 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere soğutulmuş çiğ süt tavsiye satış fiyatını litrede brüt 7,50 lira olarak belirlediğini hatırlatan Bayraktar, açıklamasını şöyle sürdürdü:
“Konsey yaptığı açıklamada; ‘çiğ süt üretim maliyetinde değerli bir değişiklik olduğunda önümüzdeki süreçte piyasa kurallarına nazaran tekrar kıymetlendirme yapılacaktır’ dedi. Bugün prestijiyle üreticilerimizin eline kesintiler çıktıktan sonra ortalama 7 lira geçiyor. Kimi yerlerde ise bu fiyatın da altında çiğ süt satılıyor.
Üretici örgütleriyle birlikte yaptığımız açıklamalarla ‘üretim maliyetlerinde kıymetli artışlar olduğunu’ kamuoyuna duyurduk ve süt fiyatlarının revize edilmesinin ehemmiyetine dikkat çektik.
Bugün parite, beklentimiz olan 1,5 düzeylerinden çok uzakta, 1 civarındadır. Üreticimiz bir kilogram süt satarak fakat bir kilogram yem alabilmektedir. Bu durum sürdürülebilir değildir.
“Üreticilerimiz önünü göremiyor”
Yeni dönemde yonca ve mısır silajı üzere kaba yem maliyetleri de yükseldi. Öte yandan üreticilerimizin tek maliyeti yem de değildir. Son günlerde bir ölçü düşüş yaşansa da mazota, elektriğe, personele, nakliyeye, ilaca artırım geliyor.
Üreticilerimiz artık ne önünü görebiliyor ne de geleceğini planlayabiliyor. Yetkililerin ‘süt fiyatları artırıldığında yem fiyatları da artıyor, bu yüzden süt fiyatlarında artışa gitmeyeceğiz’ biçiminde telaffuzları bulunuyor. Bu münasebetle nereye kadar süt fiyatları artırılmayacaktır? Krize giren süt işletmeleri nasıl ayağa kaldırılacaktır? Azalan üretim nasıl artırılacaktır?
Sektörde işlerin yeterli gitmediğini yalnızca biz söylemiyoruz. TÜİK bilgileri de bizi destekliyor. TÜİK’e nazaran son beş ayda geçen yılın tıpkı periyoduna göre toplanan inek sütü miktarı yüzde 2,8, içme sütü üretimi yüzde 6,5, peynir üretimi ise yüzde 5,2 oranında azaldı.
Sanayici süt bulamıyor, marketler eser satamıyor!
Sanayiciler çiğ süt bulmakta, marketler ise süt ve süt eserlerini satmakta zahmet yaşıyor. Hem üretim hem de talep ayağındaki daralma, daldaki önemli sorunu gözler önüne seriyor. Asıl sorun talep ayağındaki daralma ortadan kalkınca yaşanacaktır. İşte o vakit artan talebi karşılayacak kâfi eser bulunamayacak, tüketiciler çok yüksek fiyatlardan süt ve süt eserleri tüketmek zorunda kalacaktır. Buna yönelik hazırlıklı olmak zorundayız.”
Sütün üretimden pazarlamasına kadar ki tüm sürecin, direkt döviz kuruyla bağlantılı olduğuna dikkat çeken Bayraktar, şöyle devam etti:
Damızlık hayvanlar kısma gönderiliyor
“Dövizdeki üst taraflı en ufak bir hareketlenmede zincirin her halkası önemli maliyet artışlarıyla karşılaşıyor. Bu artışların üretime ve tüketime muhtemel yıkıcı tesirlerini azaltmaya yönelik her türlü önlem hayata geçirilmelidir. Son devirde yem fiyatları o kadar arttı ki, üreticilerimiz damızlıklarını kestirip elden çıkarmaya, genç dişi hayvanları (düve) ise damızlığa çekmek yerine besleyip bölüme göndermeye başladı. Alanda damızlık hayvan kesitlerinin hala devam ettiğini artık kabul etmemiz gerekiyor.
Üreticilerimiz, ellerinde tuttukları hayvanlarına ise ‘daha az yem, daha az süt’ diyerek verdikleri fabrika yemini azalttılar, hayvanlarını istikrarlı beslemekten vazgeçtiler. Asıl tehlike de işte burada başladı. İstikrarsız beslenmeye bağlı olarak damızlık hayvanlarda besleme hastalıkları ve üremeye yönelik meseleler artmaya başladı. Yani damızlıklar bir bir elden gidiyor, elde kalanlar ise damızlık vasfını kaybediyor.
Özetle kesimin üretim ayağında çok önemli kayıplar yaşanmaya başladı. İstikrarsız besleme sonucu damızlık hayvanları erken elden çıkarma, buzağı alamama üzere durumlar hem süt hem de et bölümünün geleceğini tehdit ediyor. İlerleyen vakitlerde üreticinin damızlık hayvan muhtaçlığı ülke içerisinden kâfi hayvan bulunamadığı ve yurt dışından ise çok kıymetli olduğu için karşılanamayabilir. Maalesef yılların emeği olan damızlık hayvanları elde tutup, geliştirme noktasından kopma noktasına geldik.
“Sorun bir anda çözülemez”
Kamuoyunun şunu çok âlâ bilmesini istiyoruz. Şayet ilerleyen vakitlerde ‘et ve süt eserlerinde fahiş fiyatlar’ tartışılırsa bilin ki bu bir anda gelişmiş bir sorun olmadığı üzere bir anda da giderilebilmesi mümkün bir sorun değildir. Biz uzun müddettir bu mevzuyu lisana getiriyoruz lakin maalesef siyasetler yalnızca süreksiz oluyor.
Artık üreticilerimiz, ‘sürdürülemez çiğ süt fiyatları ve artan maliyetler nedeniyle daima fiyat talep eden’ pozisyonda olmaktan yoruldu. Yüksek süt fiyatlarına ulaşmakta zorlanan, sağlıklı ve istikrarlı beslenememe riskiyle karşı karşıya kalan tüketicilerimiz de durumlarından mutlu değildir.
Neler yapılmalı?
Sonuç prestijiyle;
Önceliğimiz damızlık hayvan kesitlerinin durdurulması, yem başta olmak üzere girdilerdeki fiyat artışlarına yönelik tesirli önlemlerin hayata geçirilmesi, üreticilere sürdürülebilir gelir sağlanması, tüketiciye ise ulaşılabilir fiyattan besin sağlayacak siyasetleri hayata geçirmek olmalıdır.
Üretimin devam etmesi için ya çiğ süt fiyatları artırılmalı ya da yem fiyatlarını düşürmeye ve denetim etmeye yönelik önlemler alınmalıdır. Üreticilerin elindeki sağmal hayvan sayısı da, üreticinin ne kadar süt ürettiği de, hayvan başına tüketilen kesif yem ölçüsü da aşikardır. Hasebiyle bu bilgiler ışığında çapraz denetimler de yapılarak üreticiye yem dayanağı verilebilir ve mümkün suistimaller önlenebilir.
Burada değerli iki nokta vardır; Birincisi dayanağın üreticiyi tatmin edecek ölçüde verilmesi, ikincisi ödemelerin her ayın sonunda üreticinin hesabına geçmesidir. Verilecek bu dayanakla süt/yem paritesinin ülkü parite olan 1,5 düzeylerinde olması sağlanmalıdır.”
“Süt üretiminde kimse mucize beklemesin”
Süt teşvik prim ödemelerinin 4 ay geriden geldiğini belirten TZOB Lideri Bayraktar, üreticilerin en son Mart ayına ilişkin takviyesi aldığını açıkladı. Bayraktar, şunları kaydetti:
“Böylesi çok geriden gelen bir dayanağın tesiri de hudutlu olacaktır. Kaldı ki 20 kuruşluk takviye ne üreticiyi teşvik etmekte ne de dalı kayıt altına almakta tesirli olmaktadır. Dayanak artırılmalı, ödemeler erkene çekilmelidir.
Çiftçiler eserlerini maliyetlerinin üzerinde satamadıkları takdirde, piyasa istikrarından ve üretimde sürdürülebilirlikten bahsedemeyiz.
Süt üretiminde hiç kimse bir mucize beklemesin. Türkiye’de sütün büyük bir kısmı, çiftçilerimizi kırsalda tutan, küçük aile işletmeleri tarafından üretilmektedir. Bu dalı ayakta tutan aile işletmeleridir. Üreticilerimiz para kazanamadıkları anda üretimi bırakıp kentlere göç ediyor, geri dönüşleri de mümkün olmuyor. En büyük kayıp da işi bilen nitelikli elemanların kaybedilmesi oluyor. Ülke tarımının geleceği aile işletmelerinin ayakta kalmasına bağlıdır. Bunu unutmayalım.
Gıda enflasyonu ile uğraşta üretim artışına daha fazla değer vermek gerekiyor. Süt fiyatlarını baskılayarak enflasyonu önlemeye çalışmak üretimin azalmasıyla birlikte daha yüksek enflasyon olarak bize geri dönecektir.
İthalatla ülkeyi doyurma imkanı yoktur. Bunu görmezden gelemeyiz. Tarım kesimi dünyada en stratejik kesim haline geldi. Elimizde ne var ne yoksa vererek üreticiyi desteklemekten, üretimi artırmaktan öbür deva yoktur. Bunu başaramazsak gıdayı tüketicilerimize ulaştıramayacağız.”