Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Lideri Orhan Turan, “Yüksek güç fiyatları, Türkiye iktisadının rekabet gücünü de olumsuz etkiliyor. Güç maliyetindeki artış, TL’deki bedel kaybı ile birleştiğinde iktisada yük bindiriyor. TL’deki paha kaybı, makroekonomik istikrarları sarsarken ihracatın rekabet gücüne sanıldığı üzere bir katkı da sunmuyor. Bu yüzden güç ağır birçok bölümümüz halihazırda rekabet etmekte zorlanmaya başladı. Türkiye’nin rekabetçiliği, zihniyet dönüşümünden geçecek. Güç denkleminde hem maliyet hem de arz güvenliği açısından önemli bir darboğaz yaşanmaması için tüm sistemi bütün bileşenleri ile birlikte gözden geçirmek ve yine kurgulamak gerekiyor” dedi.
TÜSİAD Lideri Orhan Turan, 12. Türkiye Güç Zirvesi’nin dün yapılan TÜSİAD özel oturumunda, arz güvenliğinden sürdürülebilirlik finansmanına ve yenilenebilir dönüşüme kadar güç kesimine ait mevzuları değerlendirildi. Turan, şu bildirileri verdi:
- Bugün dünya iktisadına baktığımızda, epey dertli bir devirden geçmekte olduğumuzu görüyoruz. Yüzyılın başında geleceğe umut ve inançla bakıyorduk. Bugün ise güce ve besine erişim sıkıntıları en öncelikli konularımız ortasına girmiş durumda.
- Bildiğimiz dünya süratle geride kalıyor. Milletlerarası münasebetlerde ekonomik iş birliğinin kıymetinin belirleyici olduğu, ülkeler ortasında ticaret ve yatırım münasebetlerinin ağır ve daima genişlemekte olduğu, global likidite bolluğunun görüldüğü, faiz ve enflasyon oranlarının düşük olduğu, geleceğin geçmiş eğilimlere bakılarak öngörülebilir olduğu dünyamız, yerini alışkın olmadığımız bir öbür dünyaya bırakıyor. Bu, ülkelerin dış siyasetlerini yükselen jeostratejik tehditlere nazaran belirlediği, ticaret ve yatırım münasebetlerinde dost ve müttefik ülke kavramının değer kazandığı bir dünya.
- Küresel likidite azalıyor ve gelişmiş batı ülkelerine geri dönüyor. Enflasyon yükseliyor, yüksek enflasyonla gayret için faiz oranları da yükseliyor. Süratli ekonomik gelişme, yerini sakinliğe ve hatta ekonomik faaliyette gerilemeye bırakıyor.
- Ortalama sıcaklıklar yükseliyor, olağandışı hava olaylarının ve çok iklim olaylarının şiddeti ve sıklığı artıyor; global ısınma birçok yerleşim yerini tehdit ediyor. Su kıtlığından güç kıtlığına, besin kıtlığından değerli ham unsurların kıtlığına, maddi eserler dünyasında bolluk toplumu yerini kıtlık toplumuna bırakıyor.
- Öte yandan, maddi olmayan eserler dünyasında yeni teknolojiler, tam bilakis neredeyse sonsuz ölçüde üretimin önünü açıyor. Dijital dönüşüm sayesinde yeni iş alanları ve yeni meslekler ortaya çıkarken bir kısmı da ortadan kalkıyor. Yeni virüsler ortaya çıkıyor, yeni salgınlar insan hayatını tehdit ediyor ve toplumsal hayatı felç ediyor. Bu kadar kırılganlık, risk, tehdit, belirsizlik ve fırsat karşısında izlenmesi gereken siyasetlerin ne olduğu, çok çetin bir soru olarak önümüzde duruyor.
- Birçok ülke iktisadı, güç arz güvenliğinde az sayıda ülkeye bağlı. Ayrıyeten global ısınma tehdidi hiç olmadığı kadar vahim ve yakın. Bu, güç siyasetlerinde beraberce ele alınması gereken üçlü bir yapı ortaya çıkartıyor: Ülkeler ekonomilerini döndürebilmek için problemsiz temin edebileceklerine güvendikleri güç kaynaklarına erişebilir olmalılar. Ekonomilerinin rekabet gücü ve halkın satın alım gücü dikkate alındığında, bu enerjiyi makul fiyatlarla temin etmeliler. Ve nihayetinde güç kaynakları, sürdürülebilirlik ve global ısınma tasaları açısından sorun teşkil etmemeli.
- Enerji arz güvenliği, maliyet ve sürdürülebilirlik ortasındaki bu son derece kompleks üçlü istikrarın kurulması ve korunmasında çeşitli zorluklar yaşanıyordu. Ukrayna krizi ister istemez bu süreci hızlandırmış oldu. Birçok ülkede iktisat, güç ve dış siyaset, pak ve emniyetli güce geçiş üzerinden birbirine bağlandı.
- Amerika’nın Enflasyon Azaltma Yasası, Japonya’nın Yeşil Dönüşüm programı ve Çin ve Hindistan’daki pak güç planları, öbür birçok ülkenin de fosil yakıt fiyatlarındaki tehlikeli yükseliş ve güç jeopolitiğine ait tasalar karşısında pak güç teknolojilerine geçişi hızlandırarak cevap vermeyi planladığını gösteriyor. Bu yeni durum, fosil yakıtlar üzerine şurası olan dünya iktisadı açısından önemli bir paradigma değişimine denk geliyor. 18. yüzyılda Sanayi İhtilali’nden bu yana dünyada üretim artışı ile birlikte fosil yakıt kullanımı da daima olarak yükselmişti. Bugün dünya gücünün yaklaşık yüzde 80’i petrol, kömür ve doğal gaz dahil olmak üzere fosil yakıtlardan sağlanıyor. Dünya Güç Görünümü 2022 Raporu kapsamında çalışılan ‘Belirtilen Siyasetler Senaryosu’na nazaran, 2050 yılında bu oran yüzde 60’a düşecek. Lakin bu düşüş 2100 prestijiyle 2,5 derece global sıcaklık artışını, bir öteki tabir ile ekosistem üzerinde geri dönülemez tesirlerin ortaya çıkmasını engellemiyor.
Enerji fiyatlarındaki sıçrama ithalat faturasını kabarttı
- Enerjide, iktisat, arz güvenliği ve iklim değişimi ile uğraş önceliklerinin birbiriyle uyumlu hale geldiği bir dönüşüm, hiç elbet Türkiye açısından da çok değerli. Her şeyden evvel ham unsur açısından çok varlıklı olmayan, hele ki fosil yakıtlarda ithalata bağımlılığı yüksek olan ülkemizde güç fiyatları ile ekonomik performans ortasında yakın bir ilgi var. Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin akabinde başlayan kriz sonucunda ülkemizin güç tedarikinde bir problem oluşmamışsa da güç fiyatlarında yaşanan sıçrama ithalat faturasını kabarttı. Bu yılın birinci dokuz ayında güç ithalatındaki artış 42 milyar dolar oldu. Cari açık 39 milyar dolara ulaştı. Lakin güç ithalatını hariç tutarsak cari açık 38 milyar dolarlık fazlaya dönüyor.
- Enerji fiyatlarındaki artış jeopolitik risklerle hızlanmış olsa da fiyatlar, aslında yatırımlardaki yetersizlik nedeniyle Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden daha evvel, 2021’in sonlarından itibaren artış eğilimine girmişti. Şu anda dünya ekonomisindeki yavaşlama güç fiyatlarında bir ölçü gevşemeye yol açmışsa da resesyonun hafiflemesiyle fiyatların yine yükselişe geçmesi kaçınılmaz olacak. Gelecek yıl güç fiyatlarının son beş yıllık ortalamasının yüzde 75 üzerinde olacağı hesaplanıyor.
- Yüksek güç fiyatları, Türkiye iktisadının rekabet gücünü de olumsuz etkiliyor. Güç maliyetindeki artış, TL’deki bedel kaybı ile birleştiğinde iktisada yük bindiriyor. TL’deki kıymet kaybı, makroekonomik istikrarları sarsarken ihracatın rekabet gücüne sanıldığı üzere bir katkı da sunmuyor. Bu yüzden güç ağır birçok dalımız halihazırda rekabet etmekte zorlanmaya başladı. AB ülkeleri, süratle devreye soktukları güç tasarrufuna, güç verimliliğine ve yenilenebilir güce yönelik düzenlemelerle güç bölümünü yine yapılandırıyor. Türkiye güç kesiminde emsal bir dönüşümü gerçekleştiremediği durumda, güç ağır kesimlerde maliyetler AB ülkelerine oranla yüksek kalacak. Bu yapıda demir-çelik, cam, seramik, çimento, alüminyum, gübre üzere güç girdisi ağır kesimlerde Türkiye rekabetçiliğini sürdüremeyecek.
- Türkiye’nin rekabetçiliği, zihniyet dönüşümünden geçecek. Güç denkleminde hem maliyet hem de arz güvenliği açısından önemli bir darboğaz yaşanmaması için tüm sistemi bütün bileşenleri ile birlikte gözden geçirmek ve yine kurgulamak gerekiyor. 12’ncisi gerçekleşen bu Zirve’nin gündemi değerli değerlendirmelere imkan sağlıyor. Biraz sonra gerçekleşecek panelimizde bedelli konuşmacılarımız da mevzuyu tüm boyutları ile irdeleyecekler. İthal güç faturasını düşürmek ve güçte dışarıya bağımlılığı azaltmak açısından atılması gereken en kıymetli adımların başında yenilenebilir güç alanındaki yatırımların sürdürülebilirliğini sağlamak geliyor. Türkiye’nin yenilenebilir güç kaynakları kullanımı, OECD ortalamasının üzerinde olsa da kendi potansiyelinin çok altında. Yeni kaynakların sisteme kazandırılması için gerekli olan düzeneklerin güzelleştirilmesi, ihalelerin yatırıma dönüşmesini sağlayacak tedbirler alınması, finansmana erişim imkanlarını mümkün kılan teşvik sistemlerinin tasarlanıp aktifleştirilmesi yoluyla yenilenebilir güç potansiyelinden daha fazla yararlanmak mümkün olacak.
- Enerji siyaseti, Türkiye’nin memleketler arası münasebetleri açısından da çok kıymetli. Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden sonra AB’nin mevcut yaklaşımı, yeni güç sisteminde Türkiye’ye dar bir alan tanıyor. Avrupa’nın geleceği, kurumsal yapı dahil olmak üzere değerli bir gündem konusu. Tüm kıtayı kapsayacak yeni eşgüdüm sistemleri, AB genişleme siyasetinde farklı entegrasyon çemberleri tartışılıyor. Güç, yeni yapılanmanın en kıymetli bileşenlerinden. Bu gelişmeler, AB ile iştirak ve ileri seviyede ekonomik entegrasyon alakası içinde olan Türkiye için yeni fırsatlar yaratabilecek. Bu süreçte yeni kurulan güç sisteminin dışında kalınması kıymetli bir risk oluşturur. Meğer AB-Türkiye ortasında güç alanında güçlü bir diyalog oluşturulması çok değerli bir alan açar ve karşılıklı yarar sağlar. Ekonomik ve lojistik olarak Türkiye’nin, Avrupa’nın savaş sonrası yeni güç sistemine kıymetli bir katkı sağlaması kelam konusu. En kıymetli iktisat ortağımız olan AB ile bağlantıların tekrar güçlenmesine imkan sağlayabilecek alanlardan birinin güç olması, AB’nin güç diplomasisinde rolümüzün artırılması, AB-Türkiye üst seviyeli güç diyaloğunun aktifleştirilmesi için diplomatik temasların ağırlaşmasını kıymetli görüyoruz.
- Sonuç olarak, güç jeopolitiğine baktığımızda, süreksiz değil kalıcı bir değişim yaşandığını görüyoruz. Türkiye, hiç elbet bu alanların hepsinde değerli adımlar attı ve atmaya da devam ediyor. Biz de hem iklim krizi ile çaba hem güçte arz güvenliğini sağlama hem de yüksek güç fiyatlarının iş dünyasına ve tüketicilere maliyetini azaltma gayelerimiz açısından bu gayretlerin hızlandırılması ve güçlendirilmesi gerektiğini düşünüyoruz.