Kapalı Maraş, 48 yıldır sivil yerleşime kapalı olan dünyanın en güzide plajlarına ve otellerine sahip, Kıbrıs’ta bir vaha. Kıbrıslı Türk ve Rumların birlikte barış içinde çalıştığı bir bölge tıpkı vakitte. 2020’deki sinevizyonlu topu açılış merasiminin akabinde Maraş’ın Türk Yönetimi’nde açılması önemli ciddi tartışılırken, Rumlar da Türkler de yaşadıkları, anılarını biriktirdikleri topraklara dönme uğraşında.
Kapalı Maraş ya da bilinen ismiyle Hayalet Kent Maraş, 8 Ekim 2020’de sivil ziyarete küçük bir kısım olarak da olsa kapılarını açarak dünya gündemindeki kaybolmuş yerini tekrar aldı.
1974 Kıbrıs Barış Harekatı’nda çatışmalar sırasında Türk ve Rum aileler yedikleri yemekleri dahi yarıda bırakarak bölgeyi terk ettiler..
Şimdi ise Türkler ve Kıbrıslı Rumlar ortak bir paydada buluşuyor: “Tekrar geri dönebilmek…”
DÖNEMİN LAS VEGAS’I
1974 öncesi Akdeniz’in en ünlü tatil merkezlerinden biri olan ve argümanlara nazaran otel rezervasyonları onlarca yıl ötesi için dahi olan, Kıbrıs Adası’nın en hoş kıyısına sahipti Maraş.
Maraş’ta her ne kadar çoğunluk ve mülk sahibi olan Kıbrıslı Rumlar olsa da, bir tatil ve tıpkı vakitte büyük bir iş imkanı sağlaması bakımından Kıbrıslı Türkler’in de Maraş’a ait birçok anıları mevcut.
KAPATILMA TARİHİ
Ağustos 1974 sonrası Maraş, askeri yasak bölge ilan edildi. 1976-77 yıllarında Maraş bölgesinin kuzeyinde kalan birtakım hudutlu bölgeler iskâna açılarak evvel güneyden göçmen olan Kıbrıslı Türkler, sonrasında da Türkiye’den gelen göçmenler yerleştirildi. Maraş bölgesi, 1974-1990 yılları ortasında direkt Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kesimi olan Kıbrıs Türk Barış Kuvvetleri Komutanlığı tarafından yönetim edildi ve 1981’de resmen birinci derece askerî yasak bölge ilan edildi. 29 Temmuz 1990’da bölgenin denetimi KKTC Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı’na teslim edildi. Bugün Maraş belirlenen güzergahta yürüyerek yahut bisiklet kiralayarak saat 08.00 ile 17.00 saatleri ortasında gezilebiliyor.
TÜRK İDARESİ ALTINDA AÇILMALI
Canan Kurtoğlu, Maraş’ta 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı öncesi yaşayan sadece yedi Kıbrıslı Türk ailenin tahminen de hayatta olup, günümüze anılarını aktarabilen son şahsı. Canan Kurtoğlu, hüzün dolu öyküsünü Cumhuriyet Gazetesi ile paylaştı ve ekledi: “Maraş Türk İdaresi altında açılmalı.”
Kıbrıs’ta Makarios’a karşı yapılan darbe sonrası mecburî olarak harekete geçen Türkiye Cumhuriyeti 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı’nda Ada’nın %36’lık kısmını aldı.
Dönemin Las Vegas’ı Maraş ise siyaset bilimcilere nazaran bir koz olarak alındı ve sivil yerleşimden arındırıldı. Bu süreç savaş kaidelerinden ötürü çok süratli oldu ve beşerler yemeklerini dahi masalarında bırakarak Maraş’ı terk etmek durumunda kaldı.
Çoğunluğu Kıbrıslı Rumların oluşturduğu mülk sahiplerinin dışında Kıbrıslı Türkler Maraş’ta genelde çalışan olarak bulunuyordu. Yalnızca 7 Kıbrıslı Türk aile Maraş’ta mülk sahibi olarak ikamet ediyordu. Bunlardan tahminen de hayatta kalan son isim Canan Kurtoğlu.
SEVİNDİK ANCAK…
Canan Kurtoğlu, 1952 doğumlu. Çocukluğunun ve gençliğinin en hoş anılarını Maraş’ta biriktirmiş. Canan Kurtoğlu’na Maraş’ı sorduğumda, ağlayarak konuşmasını bölmek durumunda kalıyor. Bir mühlet gözyaşı dökmesinin akabinde kelama başlıyor, “Maraş’ın açılmasına sevindik fakat hepsi açılmadı. Konutumuza, çocukluk anılarımıza tekrar gitmek isterdik” diyor.
Canan Kurtoğlu’na Maraş’ı terk ettikleri günü sorduğumda ise, “O gün Lefkoşa’ya gitmeye karar vermiştik zira yakın bir vakitte ulusal bir bayram vardı ve bayramlık alışverişimizi yapacaktık. Gece yattık sabah kalktık, çok az bir ateş sesi ve çarpışma sesi vardı. Fakat EOKA ve ‘Makarios’çular birbirlerini vuruyorlardı. Bize bir şey olmaz dedik zira biz Türküz.
Zaten 6-7 Kıbrıslı Türk aile vardık. Lefkoşa’ya geldik ve bayramlık aldık. Tekrar geri gideceğiz hayali kurmaya başladık.”
“5 GÜNE DÖNERİZ”
Canan Kurtoğlu ile konuşmamız tekrar hıçkırarak ağlamayla bölünüyor ve bu defa ben teselli veriyorum. Canan Kurtoğlu 48 yıl evvel o gün yaşananları anlatmaya devam ediyor; “Daha sonra başladılar o yana geçemezsiniz diye. Hudutlarımızda Rumlar otomobilleri şişlemeye başladı. Her şeyimizi orada bıraktık. Kıyafetlerime oyuncaklarıma kadar… 5-10 gün geri gideriz diye planladık lakin olmadı. Kardeşim benzincide çalışırdı. Annem siz geldiniz o kaldı diye ağlamaya başladı.”
KARDEŞİMİ AÇ SUSUZ BULDUK
Canan Kurtoğlu kardeşini anlatırken o gün yaşadıkları tekrar gözünde canlanıyor: “Barikatlar kapalıydı kardeşimin yanına Maraş’a gitme imkânımız yoktu. O ortada bir otomobil bulduk parayla gittik ve kardeşimi tek başına konutta aç susuz bulduk. Rumlar ona bir kötülük yapmamıştı. Hatta çalıştığı akaryakıtçının sahibi Andrea isimli Rum ona bakmış. ‘Bu bana emanettir demiş Andrea… Bu mesken onlarındır’ demiş. Aldım kardeşimi Lefkoşa’ya geldim.”
Kapalı Maraş’ın en azından bir kısmının turizme açılmasını sevinçle karşıladıklarını belirten Canan Kurtoğlu, Rumlarla ortalarında bir sorun olmadığını söylüyor ve ekliyor: “Açıldığına çok sevindik. Tamamı açılsın ve gidelim lakin maalesef şu bizim oturduğumuz konut hâlâ kapalı olan bölgede.
Eski mal sahipleri ya da onların çocukları olan Rumlar alışılmış ki bizim üzere istekte bulunacaktır dönmek için. Fakat Türk idaresi altında dönebilirler. Kendi konutları sonuçta satmak istemezler. Ben de açılırsa gideceğim kendi konutuma. Fakat Türk idaresi altında… Onlara karşı düşmanlığımız yok lakin Maraş Türk askerinin garantisi altında açılmalı.”