Uluslararası diplomasinin en fazla göz arkası edilmiş alanlarından birine ışık tutan Gölge Diplomatlar (Shadow Diplomats) araştırması, Türkiye’nin farklı ülkelerde kendisini temsil etme hakkı verdiği birtakım isimlerin de suça karışarak sistemi istismar ettiğini ortaya koydu.
DW Türkçe‘nin Memleketler arası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ) iş birliği ile yürüttüğü çalışmaya nazaran Türkiye’nin yabancı ülkelerdeki fahri konsoloslarından en az dördü skandallarla gündeme geldi. Bu isimlere vizede sahtecilik, dolandırıcılık ve ihaleye fesat karıştırma dahil farklı suçlamalar yöneltildi.
TIKLAYIN | Gölge Diplomatlar: “Fahri” cennet Türkiye
DW Türkçe’ye konuşan emekli büyükelçi Uluç Özülker, fahri konsolosların misyonlarından doğan işlerle ilgili dokunulmazlıklarının olduğunu belirterek “Ancak kanunen o ülkede hak sahibi olsalar da vazifelerini suistimal ettiklerine dair şikayet olursa incelemeye alınırlar. Bu hakları geri alınabilir. Kabahat işlediği takdirde gereği neyse vatandaş olduğu ülkenin kanunlarının gösterdiği biçimiyle derhal yapılır” diyor.
Gölge Diplomatlar (Shadow Diplomats) araştırması, dünyada skandallara yahut ceza davalarına karışmış en az 500 adet fahri konsolosu tespit ederken, bu şahıslar ortasında Türkiye’yi temsil eden kimi isimler şöyle:
Parasını alıp vizeleri satmadı
Türkiye’nin 2007’de Togo’da görevlendirdiği Fahri Konsolosu Franck Djokoto Dovi Sessou hakkında, bu vazifesini sürdürürken vize sahteciliği yapmaktan soruşturma açıldı. Sessou, Ocak 2016’da ülkesinde sahtecilik ve sahteciliği vize müracaatında kullanmak cürümlerinden ceza aldı ve mahpusa girdi.
Türkiye’ye gelmek isteyen Togolu bir iş insanından vize için 145.000 Batı Afrika Frankı (220 euro) alan Sessou, vize süreçlerini yapmadığı için Aralık 2015’te şikayet edildi. Yürütülen soruşturma sırasında öteki mağdurlar da ortaya çıktı. Togo basınında çıkan haberlere nazaran Sessou kabahatini kabul etti. Sessou’nun misyondan alındığına ait ise kamuya açık kaynaklarda bir bilgi bulunmuyor.
Togo’nun başşehri Lome’den genel görünüm
Dolandırıcılıktan ceza aldı
İspanya’nın Sevilla kentinde 2011’den beri Türkiye Fahri Konsolosu olan Manuel Moreno Maestre hakkında birçok dolandırıcılık davası açıldı.
Moreno, 2014’te Marismas davası olarak bilinen ve İspanyol kamuoyunun takip ettiği davada, Endülüs bölgesinde kamu ihalelerine fesat karıştırma ve düzmece fatura düzenleyerek Avrupa Birliği (AB) fonlarını adapsız kullanma suçlamalarıyla karşı karşıya kaldı.
İspanya’da Türkiye’yi temsil eden Maestre’nin ismi 2016’da öbür bir suça karıştı. Acuamed olarak bilinen İspanya Su İşleri devlet şirketini dolandırmaktan hatalı bulunan Maestre, 12.000 euro kefaletle hür kaldı.
İspanya Dışişleri Bakanlığı’nın en son 23 Eylül 2022’de güncellediği resmi listesine nazaran Manuel Moreno Maestre fahri konsolos misyonuna devam ediyor.
İspanya’nın Sevilla şehri
Esad’a mali takviye iddiası
Türkiye’nin Suriye’deki eski Fahri Konsolosu olan Abdelkader Sabra ise Suriye rejimi ile ilişkili olduğu gerekçesiyle AB tarafından yaptırıma tabi tutuldu.
Turizm ve denizcilik bölümlerinde faaliyet gösteren, birebir vakitte Suriye-Türkiye Ticaret Kurulu’nun kurucusu olan Suriyeli iş insanı Sabra, 1 Mart 2009’da Türkiye’nin Tartus Fahri Konsolosu olarak görevlendirilmişti.
Sabra, şirketleri aracılığıyla Suriye rejimine mali dayanak sağladığı teziyle Şubat 2020’de AB yaptırım listesine alındı.
AB Genel Mahkemesi, AB Kurulu’nun Sabra’nın Suriye rejimini desteklediğini kanıtlayamaması nedeniyle 16 Mart 2022’de Sabra’ya yönelik yaptırımları kaldırdı. Sabra, mahkemede Türkiye’nin fahri konsolosluk vazifesini 2020’ye kadar sürdürdüğünü belirtti.
Basında yer alan haberlerde Sabra’ya yönelik yaptırımların kaldırılmasının Fransız diplomat ve Fransa’nın eski Şam Büyükelçisi Charles – Henri d’Aragon’un dayanağıyla gerçekleştiği bildirildi.
WikiLeaks’ten sızan bilgiler
Türkiye’nin Eritre’deki eski fahri konsolosu Amanuel Tesfay hakkında da Türkiye ile bağlı suçlamalar bulunuyor. Daha evvel Türkiye’yi Eritre’de temsil eden Tesfay şu anda Endonezya’nın Sudan’daki Fahri Konsolosu.
Hükümetlerarası Kalkınma Otoritesi’ne (IGAD) gönderilen ve WikiLeaks tarafından ele geçirilen bir iletide, Amerikan vatandaşı olan Tesfay’ın Türk vizelerini yasa dışı olarak sattığı sav ediliyordu.
Tesfay’ın hangi tarihler ortasında Türkiye’nin fahri konsolosluğunu yürüttüğü kamuya açık kaynaklarda yer almıyor.
Eritre’nin başşehri Asmara
Mültecilere bot satmakla suçlanıyor
Françoise Olcay ise aslında oburlarının bilakis Fransa’yı Türkiye’de temsil eden bir isim.
Fransa’nın Türkiye’deki fahri konsolosu olan Olcay, bu unvanıyla Akdeniz’den AB’ye geçmek isteyen mültecilere inançlı olmayan can yelekleri ve lastik botlar satmakla suçlanıyor.
Fahri konsolosluğu, Bodrum’da yelken ve denizcilik materyalleri satan dükkânıyla tıpkı yerde faaliyet gösteren Olcay, bir haber kanalı tarafından mağazasının önünde mültecilere ekipman satarken görüntülendikten sonra misyondan alındı. Haberlere nazaran dükkânın önünde bir Fransız bayrağı ve Fransız konsolosluğu tabelası görülüyordu.
Bodrum
“Engelleyecek düzenek yok”
Emekli büyükelçi Ünal Çeviköz‘e nazaran bu üzere suistimaller aslında sistemin denetim edebileceği bir şey değil. Çeviköz, “Yani fahri konsolosun bu cinsten bir aksiyon içine girmiş olmasını denetleyecek bir düzenek yok. Bu bir insan davranışı. Hasebiyle kendi durumunu istismar etmiş. Lakin bu kişinin bu türlü bir hata işlemesini engelleyecek bir düzenek yok” diyor.
Viyana Sözleşmesi’ne nazaran Türkiye’nin yabancı ülkelerde bulunan bir fahri konsolosu rastgele bir suça karıştığında, o fahri konsolosun bulunduğu ülkenin Dışişleri Bakanlığı’nın bunu Türkiye’ye bildirmesi gerekiyor.
Emekli büyükelçi Ünal Çeviköz
Bakanlık cevap vermedi
Dışişleri Bakanlığı, DW Türkçe’nin yönelttiği “son 10 yılda Türkiye tarafından görevlendirilen fahri konsoloslara yönelik cezai yahut türel soruşturmalardan Dışişleri Bakanlığı’nın ne sıklıkla haberdar olduğu”, “bu davaların kaçının mahkumiyetle sonuçlandığı”, “bu davalar sonucunda yurt dışında Türkiye’yi temsil eden kaç fahri konsolosun misyonuna son verildiği” ve “görevine son verilen isimlerin kimler olduğu” na dair soruları yanıtlamadı.
Bakanlık, Türkiye’de öbür bir ülkeyi temsil eden fahri konsolosların kaçı hakkındaki dava ya da soruşturmaların ilgili ülke temsilciliklerine bildirildiğine dair sorumuzu da karşılıksız bıraktı.
#ShadowDiplomats nedir?
Gölge Diplomatlar (Shadow Diplomats) araştırması, memleketler arası diplomaside en az incelenen rollerden biri olan fahri konsolosluğa ışık tutuyor. Bu istekli diplomatlar, çoklukla büyükelçilik yahut konsolosluk bulunmayan yerlerde, yabancı hükümetlerin çıkarlarını desteklemek için kendi ülkelerinden çalışıyor.
Soruşturma, fahri konsolosluk sisteminin, gereğince denetlenmeden atanan ya da kazandıkları bu statüyü kendilerini zenginleştirmek, kanun yaptırımlarından kaçmak yahut siyasi gündemleri ilerletmek için kullanan kimi isimler tarafından baltalandığını ortaya koydu.
Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ) ve ABD’li haber kuruluşu ProPublica’nın koordinatörlüğünde hazırlanan, 46 ülkeden 61 medya kuruluşunu kapsayan bir gazetecilik iş birliği olan “Shadow Diplomats (Gölge Diplomatlar)” 160 gazetecinin ortak çalışmasıyla hazırlandı. Türkiye ile ilgili çalışmayı yalnızca DW Türkçe’nin gerçekleştirdiği global araştırmada yer alan gazeteciler skandallara yahut ceza davalarına karışmış en az 500 adet fahri konsolos tespit etti.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun 9 Kasım 2022 tarihli açıklamasına nazaran Türkiye’nin şu anda dünyada 108 fahri konsolosu bulunuyor. Bu bireylerin kimler olduğuna dair ise Dışişleri Bakanlığı’nın sitesinde şeffaf bir bilgi yer almıyor.