İsveç merkezli niyet kuruluşu Stockholm Milletlerarası Barış Araştırmaları Enstitüsü’nün (SIPRI) 2022 yılı global silah ihracatı raporu yayımlandı. Rapora nazaran, listenin birinci sırasında yer alan ABD’nin 2018-2022 yılları ortasında global silah ihracatındaki hissesi, evvelki dört yıla nazaran yüzde 7 artış göstererek yüzde 40’a yükseldi. İkinci sıradaki Rusya’nın hissesi ise yüzde 22’den yüzde 16’ya geriledi. ABD ve Rusya’yı üçüncü sıradaki Fransa, dördüncü sıradaki Çin ve beşinci sıradaki Almanya izledi.
Küresel silah ihracatındaki hissesi 2018-2022 yılları ortasında yüzde 1,1 olarak seyreden Türkiye, sıralamada 12’nci sırada yer aldı. Bir evvelki dört yıllık vakit dilimiyle karşılaştırıldığında, Türkiye’nin global hissesinin yüzde 0,5 arttığı gözlendi. Öte yandan iki vakit dilimi ortasında Türkiye, silah ihracatını yüzde 69 dolayında artırdı.
Türkiye’nin silah ihraç ettiği ülkelerin başında Katar yer aldı. Kelam konusu vakit diliminde Türkiye, silah ihracatının yüzde 20’sini Katar’a yaparken, yüzde 17’sini Birleşik Arap Emirlikleri’ne, yüzde 13’ünü ise Umman’a yaptı.
Silah ithalatı yapan ülkeler listesinde ise Türkiye 19’uncu sırada yer aldı. Kelam konusu listede Hindistan birinci, Suudi Arabistan ikinci, Katar üçüncü sıralarda yer aldı. Türkiye’nin global silah ithalatındaki hissesi, 2018-2022 yılları ortasında, yüzde 2,4’ten yüzde 1,3’e geriledi. Türkiye’nin toplam silah ithalatı, 2018-2022 vakit diliminde, evvelki dört yıla nazaran, yüzde 49 oranında azaldı.
Raporda ayrıyeten, ABD’nin Türkiye’ye silah ihracatının 2013-2017 ve 2018-2022 yılları ortasında azaldığı bilgisi yer aldı. Bu gelişmenin art planında, iki ülke ortasında yaşanan siyasi tansiyonların yattığı belirtildi. Türkiye son dört yılda, ABD’den silah satın alan ülkeler sıralamasında 7’nci sıradan 27’nci sıraya geriledi.
ABD silahlarının yüzde 19’unu Suudi Arabistan’a satarken, yüzde 8,6’sını Japonya’ya ve yüzde 8,4’ünü de Avustralya’ya sattı. Global hissesi yüzde 4,2 olan Almanya’nın en çok silah sattığı ülkeler ise, yüzde 18 ile Mısır, yüzde 17 ile Güney Kore ve yüzde 9,5 ile İsrail oldu.
ÇİN’İN SİLAH İHRACATÇISI ROLÜ AZALIYOR
Küresel ihracattaki hisse listesinde başı çeken ülkelerden ABD’nin toplam ihracatı yüzde 14 artarken, Fransa’nınki ise yüzde 44 arttı. Rusya (yüzde 31), Çin (yüzde 23) ve Almanya’nın (yüzde 35) ihracatlarında ise azalma meydana geldi.
Çin’in toplam ihracatındaki düşüşü DW’ye pahalandıran SIPRI araştırmacısı Pieter Wezeman, “Çin, dünyanın en kıymetli silah pazarlarına girmeyi başaramadı. Bunda vakit zaman siyasi nedenler tesirli oldu” sözlerini kullandı. Çin’in örneğin siyasi rakibi Hindistan’a silah satmadığı bilgisini aktaran Wezeman, “Çin, şaşırtan biçimde, ABD ve Avrupa’nın rakibi olarak Ortadoğu ülkelerinde yerleşmeyi de başaramadı” dedi.
Fransa’nın ihracatındaki yüzde 44’lük artışla ilgili ise Wezeman, “Fransa’nın silah ihracatındaki değişim, yapısal bir art plana sahip. Fransa, silah sanayisini yüksek derecede teşvik ediyor ve geçen on yılda bunda çok başarılı oldu” değerlendirmesini yaptı.
DÜNYA SİLAHSIZLANIRKEN AVRUPA SİLAHLANIYOR
Raporda ayrıyeten, Avrupa’nın silah ithalatının Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin akabinde fevkalâde bir artış gösterdiği bilgisine yer verildi. Birebir vakitte Avrupa’daki silahlanma trendinin, dünyanın geri kalanındaki trendi yansıtmadığına da dikkat çekildi.
En aktüel bilgilerin mercek altına alındığı 2018-2022 vakit diliminde, memleketler arası silah transferi, bir evvelki vakit dilimi olan 2013-2017’ye nazaran yaklaşık yüzde 5 oranında düşüş gösterdi. Bu genel trendin bilakis, Avrupa ülkelerinin silah ithalatı, yüzde 47 artış gösterdi. NATO üyesi Avrupa ülkelerinin ithalatındaki yükseliş ise, yüzde 65 olarak göze çarptı.
Silah ithalatı artan Avrupa’nın, uluslarararası silah transferindeki rolü de önemli biçimde artış gösterdi. 2013-2017 yılları ortasında bu bağlamda yüzde 11’lik bir hisseye sahip olan Avrupa ülkelerinin hissesi 2018-2022 vakit diliminde yüzde 16’ya yükseldi. Raporun ortaya koyduğu bilgileri DW’ye pahalandıran Wezeman, “Avrupa devletlerine silah transferinin bariz biçimde arttığını” ve “ABD’nin global bir silah ihracatçısı olarak rolünün de tıpkı biçimde kayda bedel bir artış gösterdiğini” belirtti.
UKRAYNA DÜNYA ÇAPINDA ÜÇÜNCÜ SIRADA
Rus işgali altındaki Ukrayna, silah transfer edilen ülkeler sıralamasında üçüncü sıraya yükseldi. Ukrayna, 2018-2022 vakit dilimi içerisindeki tüm bilgiler ele alındığında, 14’üncü sırada. Raporunda “silah ihracatı” yerine “silah transferi” terimini kullanmayı tercih eden SIPRI, bu tabirle hem silah ticareti, hem de fiyatsız askeri yardımları kast ediyor. Bilhassa Ukrayna bağlamında, ihracat değil, yardım kelam konusu.
Polonya tarafından Ukrayna’ya transfer edilen Alman üretimi Leopard 2 tankıFotoğraf: Polish Chancellery of Prime Ministry/Krystian Maj/AA/picture alliance
Rusya’nın Sahara-Altı Afrika ülkelerine silah ihracatı yapan ülkeler ortasında Çin’i geride bırakması da dikkat çekti. Rusya bu muvaffakiyetini, Mali’ye yaptığı ihracata borçlu: 2020 ve 2021 yıllarındaki askeri darbelerden evvel silahlarını ortalarında Fransa ve ABD’nin de bulunduğu çeşitli ülkelerden alan Mali, darbelerden sonra Batı ülkelerinden ithalatını önemli biçimde azalttı ve bu devirde Rusya’dan yaptığı ithalatı artırdı.
GELECEKTE NE OLACAK?
Peki silah ihracatının geleceğinden ne bekleniyor?
SIPRI, bu soruya karşılık vermek emeliyle, raporunda, silah şirketlerinin sipariş defterlerini de inceledi. Tahlil kapsamında bilhassa, yüksek bedele sahip olan savaş uçağı, helikopter, uçak gemisi, savaş gemisi, denizaltı, destroyer ve fırkateyn üzere eserlerin siparişleri dikkate alındı.
Dünya genelinde sipariş edilen savaş uçağı ve helikopterlerinin yüzde 60’lık kısmının ABD üretimi olmasından hareketle, ABD’nin, açık orta en büyük silah ihracatçısı olarak kalması öngörülüyor. Sırf 2022 yılında 13 devlet, Amerikan şirketlerinden toplam 376 uçak ve helikopter sipariş etti.
Analiz kapsamında, Fransa’nın yüksek sayıda uçak ve gemi siparişi aldığı da dikkat çekti. Bu çerçevede, ülkenin, global silah ihracatçısı rolünü pekiştirmesi bekleniyor.
Almanya ise şu ana kadar hiçbir uçak yahut helikopter siparişi almadı. Lakin Almanya’ya verilen gemi siparişlerinin yüksekliği dikkat çekiyor.
Küresel ölçekte en büyük ikinci silah üreticisi pozisyonunda olan Rusya bağlamında ise, defterlerde pek siparişe rastlamak mümkün değil. Barış koşullarında tahminen ihraç edilebilecek olan silahlar, onun yerine Rus güçleri tarafından Ukrayna savaşında kullanılıyor.
SIPRI, topladığı bilgileri değerlendirmeye alırken, dört yıllık vakit dilimlerine odaklanıyor. Kuruluşun bu tercihinin art planında, birkaç yıllık, uzun vadeli dataların, silah ihracat ve ithalatındaki gelişmeleri daha uygun yansıttığı niyeti yatıyor. (DW Türkçe)