Turkuvaz Medya Kümesi’nin düzenlediği ‘ Türkiye Yüzyılı Tepesi & Para Sohbetleri’ dünyadaki gelişmelerle birlikte önemi gittikçe daha da artan Türkiye‘nin güç gündemiyle devam etti. Tepeye görüntü bildiriyle katılan T.C. Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Türkiye ve dünyadaki güç siyasetleriyle ilgili önemli açıklamalarda bulundu. İşte ayrıntılar…
T.C. Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez: “Gaz ticaret merkezi olma yolunda değerli adımlar atıyoruz”
Zirveye, Güney Gaz Koridoru 9’uncu Müşavere Konseyi Toplantısı için bulunduğu Azerbaycan’ın Başşehri Bakü’den katılan Bakan Dönmez konuşmasına, Türkiye’nin gaz ticaret merkezi olma yolunda önemli adımlar attığının altını çizerek başladı. Son bir yılda hem kaynak hem de tüketici tarafında 15 ülkeyi ziyaret ettiklerini hatırlatan Dönmez, konuşmasına şu sözlerle devam etti:
“Ziyaret ettiğimiz ülkelerden kimileri Azerbaycan, Cezayir, Katar ve Nijerya üzere daha önce gaz ticareti yaptığımız ülkelerdi. Bu ülkelerle kapasite artırımı konusunda müzakereler devam ediyor. Başka yandan Umman ve Birleşik Arap Emirlikleri üzere daha önce gaz ticareti yapmadığımız ülkelerle de ticaret başlatmak için müzakereler devam ediyor.”
Sanayi ve Teknoloji Bakanı’ndan Türkiye’deki girişimcilere müjde!
Gaz mutabakatlarında ihracat fırsatları dikkate alınıyor
TANAP’ın kapasitesinin iki katına çıkması için Azerbaycan’la mutabakata varıldığını söyleyen Dönmez, “Bulgaristan’a 13 yıl boyunca yıllık 1,5 milyar metreküp gaz tedarik edeceğimiz bir mutabakata da imza attık. Bunun yanı sıra Romanya, Moldova, Kuzey Makedonya ve Macaristan’la da görüşmelerimiz devam ediyor. Pazartesi günü Umman ile 10 yıl vadeli, yıllık 1,4 milyar metreküp gaz tedariki için BOTAŞ’la Umman gaz şirketi ortasında bir muahede imzalandı.
Bu mutabakatlar yalnızca gereksinim için değil, ihracat fırsatları da dikkate alınarak yapılıyor. Gayemiz açık ve net. Çok sayıda kaynak ülkenin buluştuğu çok taraflı ve çok kontratlı alım satımların yapıldığı, gazın depolandığı, talep ve gereksinimlere nazaran en uygun formda dağıtıldığı ve referans fiyatın oluştuğu bir merkez haline gelmek istiyoruz. Fonksiyonel bir gaz ticaret merkezi olmak için fiziki altyapıya, gelişmiş bir giriş çıkış sistemine, gaz borsasına, dengeleme sistemine ve depolama altyapısına sahibiz” dedi.
Bugün yedi milletlerarası doğalgaz boru çizgisi, üçü yüzer depolama ve gazlaştırma ünitesi (FSRU) olmak üzere, beş LNG ithalat tesisi, iki yeraltı depolama tesisi, iki üretim noktası ve iki ihracat noktasına sahip bir ülke olduğumuzu belirten Bakan Dönmez, “Yakın vakitte Karadeniz gazı da bu sisteme eklenecek. Doğu Akdeniz, Ortadoğu, Karadeniz ve Orta Asya bölgesindeki kaynakların Türkiye’deki gaz ticaret merkezinde bir ortaya gelmesi için çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Hazar ve Balkan coğrafyalarını bir ortaya getiren Güney Gaz Koridoru’nda da bu taraftaki amaçlarımızı güçlendirecek yeni adımlar atmayı planlıyoruz” diye konuştu.
İstanbul gücün yeni global merkezi olacak
Enerji diplomasimizin en önemli adımlarından birinin de 14-15 Şubat’ta düzenlenecek İstanbul Gas Summit olacağını söz eden Dönmez, şöyle konuştu: “Zirveye Akdeniz, Balkanlar, Ortadoğu, Orta Asya, Kuzey Afrika ve Uzakdoğu’dan güç bakanları, kamu ve özel kesimin üst seviye temsilcileriyle memleketler arası enerji örgütlerinin temsilcilerini davet ettik.
Küresel ölçekte yaşanan gelişmelerin güç kesimine tesirlerini, arz ve talep istikrarında yaşanan aktüel gelişmeleri, milletlerarası fiyatları ve global arz güvenliğini de ele alacağız. İstanbul Gas Summit üretici ve tüketici ülkelerin görüş alışverişinde bulunacağı, yeni iş birliği fırsatlarının değerlendirileceği, en önemlisi de ülkeler ortasındaki diyalog ortamını canlandıracak önemli bir platform olacak. Global krizleri bir ülkenin tek başına çözmesi mümkün değildir, iş birliğine her zamankinden daha fazla gereksinim vardır. Tepeyle İstanbul, gücün de yeni global merkezi olarak dünya gündeminde yerini alacak.”
Üçüncü FSRU gemisinin bir hafta içerisinde Türkiye’de olacağını söyleyen Dönmez, güçte gündemin bu ortalar oldukça ağır olduğunu lisana getirerek, şöyle devam etti: “Yurtdışında LNG yüklemesi tamamlandı ve Türkiye’ye gerçek yola çıkıyor. İnşallah Sayın Cumhurbaşkanımızın teşrifleriyle tesisimizi devreye alacağız. Saros FSRU günlük 28 milyon metreküpe kadar gazı şebekeye aktarabilecek bir hacme sahip. Sanayi, güç üretim ve hane tüketiminin en ağır olduğu Marmara Bölgesi’ne yeni bir giriş noktası daha kazandırmış olacağız.
Öte yandan Balkanlar başta olmak üzere güç gaz ticareti için de elimizi güçlendirmiş olacak. Saros’a demirleyecek yeni gemimizi birebir vakitte LNG kargo taşıması için de kullanmayı hedefliyoruz. Böylelikle yalnızca boru çizgileriyle değil LNG nakliyatı ile de daha ağır bir gaz ticareti gerçekleştireceğiz. Saros FSRU birebir vakitte son vakitlerde büyük bir ivme kazanan yerlileştirme projelerimizden de birisi oldu. Saros’ta terminal inşaatında yüzde 73 oranında yerli materyal kullandık. Ayrıyeten BOTAŞ, çevrenin ve doğal canlı ömrün korunması için geliştirdiği projelerle dünya çapındaki en önemli sürdürülebilirlik ödüllerinden biri olan Yeşil Elma ödülünün de sahibi oldu.”
Yerli bor karbür tesisi bu ay açılıyor
Bu ay devreye alınacak olan yerli bor karbür tesisinin, borda teknoloji odaklı başlatılan dönüşümün birinci çıktısı olacağını tabir eden Bakan Dönmez, “Yıllık bin ton kapasiteli tesisimizle başta ulusal savunma olmak üzere aşınmaya sağlam makine modüllerinin üretiminde artık yerli bor karbür eserleri kullanmaya başlayacağız. Bu sene içerisinde borla ilgili iki önemli adım daha atacağız. Bunlardan birincisi geçtiğimiz yıl Bandırma’da temelini attığımız ferrobor tesisimizin açılışı olacak.
Bir başkası de pilot tesiste üretimine başladığımız lityum ile ilgili. Orada artık bir ileri basamağa geçiyoruz. Şubat ayı sonlarına hakikat tam kapasite çalışacak lityum tesisimizin de temelini atmaya başlayacağız” dedi. Madencilik alanındaki bir diğer önemli yatırımın da az toprak elementleri alanında olacağını belirten Dönmez, kelamlarını şöyle tamamladı: “Beylikova’da keşfettiğimiz dünyanın en büyük ikinci ender toprak elementleri alanı cevher bakımından hamdolsun epeyce güçlü.
Periyodik cetvelde yer alan 17 az toprak elementinin en az 7-8’ini bu alanda keşfettik, şubat ayının sonunda bu cevherleri işleyecek pilot tesisimizin açılışını yapmayı hedefliyoruz. Buradan elde edeceğimiz parametrelerle de tam kapasiteyle yılda 570 bin ton az toprak elementi işleyeceğimiz tesisimizin temelini atacağız. Madencilikte teknoloji ve Ar-Ge odaklı stratejimizle ileri teknoloji eserlerinin üretiminde gereksinim duyulan uç eserleri üreten, geliştiren ve ihraç eden bir ülke olacağız. Böylelikle havacılıktan telekomünikasyona, sağlıktan uzay çalışmalarına kadar pek çok alanda ileri teknoloji eserlerdeki yerlilik oranımızı da artırmış olacağız.”
Akkuyu’da birinci ünite şebekeye bağlanıyor
Zirve daha sonra ‘Yeni Yüzyılın Enerjisi’ paneliyle devam etti. Sabah Gazetesi Ekonomi Müdürü ve Köşe Müellifi Dilek Güngör’ün moderatörlüğünde Türkiye Nükleer Güç A.Ş (TÜNAŞ) CEO’su Necati Yamaç, TPAO Genel Müdür Yardımcısı Ahmet Türksoy, EnerjiSA CEO’su Murat Pınar, GDZ Elektrik Dağıtım Genel Müdürü Uğur Yüksel, RHG Güç Genel Müdürü Alpay Beyla ve Botaş Doğalgaz Alım ve İhracat Daire Lider Yardımcısı Yunus Emre İcik, güç gündemine ait görüşlerini paylaştı.
TÜNAŞ CEO’su Necati Yamaç, Türkiye’nin 1955 yılı prestijiyle başlayan nükleer güç serüvenini anlattı. Türkiye’nin nükleer güç serüveninin araştırma reaktörü kurulmasıyla başladığını ve 1977’den itibaren 2010’a kadar nükleer santral ihaleleriyle ilgili 33 yıl geçtiğini belirten Yamaç, “2010 yılında Akkuyu ile ilgili muahede imzalanıyor, birinci proje gerçekleşmeye başlıyor. 2013’te Sinop’ta Japonya ile muahede imzalanıyor. 2018’de Akkuyu’nun birinci ünitesinin temeli, 2020’de de ikincinin temeli atıldı. 2023 yılında birinci ünitenin şebekeye bağlanması hedefleniyor” dedi.
İptal edilen nükleer santral ihalelerinin süreçlerinden de bahseden Yamaç, şöyle konuştu: “Nükleer santraller üzere büyük mega projeler için siyasi istikrar çok önemli. Dünyada 6 ülkede 64 nükleer santral var. Akkuyu’da 4 ünite kurulacak, santral işletme ömrü 60 yıl. İlk 15 yıl için alım garantisi verdik. Sonraki yıllarda kardan yüzde 20 Hazine’ye verilecek. Ortalama 20 milyar dolarlık bir maliyetten bahsediyoruz. Dört ünite işletmeye girdiğinde yıllık 35 milyar kw saat elektrik üretecek. Akkuyu, İstanbul’un elektrik muhtaçlığının tamamını, ülkemizin de yüzde 10’unu karşılayacak. Yıllık 7 milyar metreküp, 60 yılda 420 milyar metreküp daha az doğalgaz ithal edeceğiz. Akkuyu’da 60 yıl 3.500 kişi çalışacak.”
Sakarya gazı martta karaya çıkıyor
TPAO Genel Müdür Yardımcısı Ahmet Türksoy ise Türkiye’nin güçteki probleminin dışa bağımlılık oranlarında ortaya çıktığını belirterek, “Petrolde yüzde 92, doğalgazda yüzde 99, toplamda yüzde 96 dışa bağımlıyız. Güç faturamız 2021 yılında 50 milyar dolardı. 2022 yılında 96 milyar dolar oldu” dedi. Türksoy, şöyle devam etti: “Peki ne yapmak gerekiyordu? Yılda ortalama 600 milyar dolarlık arama sektörü… Bu yatırımların karşılığında dünyada keşifler oluyor. 2021 yılında yapılan keşiflerin yüzde 77’si denizlerdeydi. 2022 yılında yüzde 90’ı denizlerde.
Son 15 yılda yüzde 79. Yani üç tarafı denizlerle çevrili ülkemizde bizim denizlerde petrol araması yapmamız gerektiği çok net ortada. Ağır yatırım gerektiren bir bölüm. Norveç bugün petrol -doğalgaz zengini olarak biliniyor. Birinci keşfi 34’üncü kuyuda yaptılar. Israr ederek yatırım yapmaya devam ettiler. Hasebiyle ısrarcı olmak gerekiyor. Bunları yerli imkanlarımızla yapmamız gerekiyordu. Denizlerde kendi imkanlarımızla ısrarlı halde yatırımlarımızı yapmalıydık.
2017 yılında bu strateji ortaya kondu. Bu doğrultuda adımlar atılmaya başlandı burada oyun değiştirici atılım muhakkak sondaj gemilerinin satın alınmasıdır. Şu anda TPAO dört sondaj gemisi, iki tane araştırma gemisi, 12 tane takviye gemisi olmak üzere toplam 19 gemiyi işletiyor. 5 yılda toplamda 6,8 milyar dolar yatırım yaptık ve bunun 5,2 milyar doları denizlere yapıldı.
Sakarya keşfi devletin aklı ile global bir muvaffakiyettir. Sakarya keşfi 2020 yılında dünyanın en büyük ikinci keşfi oldu. Yetmedi 2021 yılında Amasra keşfimiz yeniden o yılın en büyük ikinci keşfi olarak tarihe geçti. 2022 yılında Çaycuma keşfimiz dünyanın en büyük dördüncü keşfi oldu. Mart sonunda hedeflediğimiz üzere gaz karaya gelecek. Şebekeye vereceğiz ve halkımıza sunacağız. Sondajlarımız devam ediyor.”
Dışa bağımlılığın faturası 200 milyar dolar
EnerjiSA CEO’su Murat Pınar da Türkiye’de güç dışa bağımlılığın son 5 yıla baktığımızda kabaca 200 milyar dolar olduğunu kaydetti. Pınar, “Enerji bağımlılığını çözebilirsek ki 2035 güç hareket planını takdirle karşılıyorum. Yenilenebilir güç ile bunlardan kurtulacağız ve olumlu ayrışan ülke olacağız” tabirlerini kullandı. “Verimlilik dünyada en ucuz güç yatırımı” diyen Murat Pınar, şöyle devam etti: “Yenilenebilir güç dönüşümünü sağlamamız lazım.
Enerjiyi en fazla etkileyen üç öge: Güç arzını kaybetmeyeceksiniz, güç daima olacak. Maliyeti düşük olacak. Yenilebilir kaynaklara bakacaksınız. Güçte üçünün de sağlanamadığı devirlerden geçtik. 2050’ye kadar bir plan var, ancak bugün o kaynakların bir kısmının yerlerinin değiştiğini görüyoruz.”
24 yenilenebilir güç santralleri olduğuna dikkat çeken GDZ Elektrik Dağıtım Genel Müdürü Uğur Yüksel ise, “2023’te tüm kesim 80 milyara yakın yatırım gerçekleştirecek. Biz de 18 milyarlık kısmını bölgelerimizde gerçekleştireceğiz” diye konuştu. Pandemiyle oyunun yine kurulduğunu vurgulayan Yüksel, şöyle devam etti:
“Birinci önceliğimiz karbon sıfır üzerinden gidiyorken, şu an tedarik sürekliliği birinci öncelik oldu. Almanya kömür santrallerini tekrar açma gereği duydu. Nükleeri tekrar yatırım portföyüne koydu. Dijitalleşme manasında dağıtım şirketleri özelinde bu süreçlere katkı sağlamak üzere gelişmeler oldu. Dışa bağımlı kullandığımız pek çok yazılımın yerli üretilmesi gayesiyle ortak Ar-Ge projelerine yönlendirildik. Dağıtım şirketleri olarak bir ortaya geliyoruz ve yazılımda ortak projeler yürütüyoruz.”
“Özellikle siber tehdide açık bir alan olması nedeniyle çok kritik olduğunu düşünüyorum. Yazılımda dışa bağımlı olmamak bu tehlikeyi ortadan kaldıracak. Gediz Bölgesi’nde ayda 200’ün üzerinde yeni lisanssız üretim tesisi başvurusu alıp kıymetlendiriyoruz. Çatılar çok süratli yaygınlaşıyor. GES ve RES’ler artacak. Depolama teknolojilerine çok önemli yatırım yapacağız.” Yüksel, elektrik faturalarına yönelik olarak “Dünyada da çok artış var. 4-5 katı fiyat artışları oldu. Taban fiyat içinde elektrik hissesine bakınca Türkiye hala çok önemli sübvanse ediyor” dedi.
AB’nin yeşil duvarını aşabiliriz
RHG Güç Genel Müdürü Alpay Beyla, “Bünyemizde güç ağır olmasa da kaynak ağır. Endüstriyel faaliyetlerimiz var. Bunların dekarbonizasyonu için de çalışmalar içerisindeyiz. Lisanslı santrallerle elde ettiğimiz birikimi orada kullanıyoruz ve onların karbonsuzlaşma kıssasını bir arada yazıyoruz” dedi. Beyla, şu bilgileri paylaştı: “AB artık karbonu dünya için istemiyor.
Bunu ticari savaş ögesi olarak önümüze koyuyor. Bu çok büyük bir fırsat. Biz AB’nin yanı başındayız. Yeşil bir duvar örülüyor ve biz bu duvarı aşabiliriz. Ulusal güç planımız da çok net ve uygulanabilir. Bu da bizim için çok büyük itici güç. Lakin en önemli öge finansman. Biz son 6 aydır idare heyetimizin gösterdiği yolda sürdürülebilir finansmana, yeşil bono ihracı noktasında çalışmalarımızın yüzde 70’ini tamamladık. Şu an önemli bir kredi derecelendirme sürecinden geçiyoruz.”
Botaş Doğalgaz Alım ve İhracat Daire Lider Yardımcısı Yunus Emre İcik, “1987 yılının birinci kışı, mart ayında 15 gün üst üste okullar tatil oluyor. Bu yüzyılın en soğuk kışı gerçekleşiyor. Böylesine soğuk kış devri doğalgazın da Türkiye’de başlangıç periyoduna denk geliyor.
Haziranda birinci gaz Türkiye’ye geliyor. Sonrasındaki süreçte artık 35 yaşına gelmiş bölümümüz güç ticaret merkezi olacak biçimde bir olgunluğa erişiyor” dedi. Saros’taki FSRU terminalinin Botaş’ın en yeni bahislerinden biri olduğunu belirten İcik, “Yakın vakitte açılışını yapacağız. Karadeniz gazı ilişkisi için ise Botaş olarak 48 inçlik boru çizgisi yaptık.
Mart ayı sonunda hizmet verecek pozisyonda” diye konuştu. Doğalgaz taşıma kapasitelerine değinen İcik, şu bilgileri paylaştı: “Boru çizgisi günlük 160 milyon metreküp düzeyinde. Karadeniz gazıyla birlikte artı 10 milyon olacak. Önümüzdeki periyotta yaklaşık 200 milyon metreküp düzeylerine gelecek. LNG kapasitesi mevcut durumda 133 milyon metreküp düzeyinde. Saros’a gelecek gemiyle 160 milyon olacak. Farklı kaynaklardan gaz tedarikinde bulunduk. Rusya, Azerbaycan, İran, Cezayir. Bunun dışında pazartesi Umman’daydık. Yıllık 1 milyon tonluk LNG muahedesi imzaladık. Ülkemiz doğalgaz ticaret merkezi olma düzeyine geldi.”