CHP, DEVA Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi, YETERLİ Parti ve Saadet Partisi, güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçiş için üzerinde uzlaştıkları anayasa değişikliği tekliflerini bugün Ankara’da açıkladı.
Toplantıya Altı Masa önderleri Kemal Kılıçdaroğlu, Ali Babacan, Gültekin Uysal, Ahmet Davutoğlu, Meral Akşener ve Temel Karamollaoğlu katıldı.
Anayasa teklifini CHP Genel Lider Yardımcısı Muharrem Erkek, DEVA Partisi Genel Lider Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu, Demokrat Parti Genel Sekreteri Serhan Yücel, Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Serap Yazıcı, YETERLİ Parti Genel Sekreteri Uğur Poyraz ve Saadet Partisi Genel Lider Yardımcısı Bülent Kaya tanıttı.
Tasarıyı hazırlayan komite üyeleri önümüzdeki günlerde medya organlarını, baroları, sivil toplum kuruluşlarını, meslek örgütlerini, iş dünyasını, sendikaları, bayan ve gençlik örgütlerini ziyaret edecek. Ayrıyeten altı siyasi parti Türkiye genelinde ortak programlar düzenleyerek sivil toplumla bir ortaya gelecek.
Altılı Masa’nın anayasa değişikliği paketinden öne çıkanlar şöyle:
PARTİLİ CUMHURBAŞKANLIĞI DEVRİ KAPANACAK
Cumhurbaşkanı 7 yıllığına halk tarafından seçilecek ve seçimle bir arada partisiyle münasebeti sona erecek. Misyonu sona eren bir cumhurbaşkanı, seçimle gelinen siyasi bir misyon üstlenemeyecek. Cumhurbaşkanına, TBMM Lideri vekalet edecek. Cumhurbaşkanının kanunlar üzerindeki zorlaştırıcı veto tesiri sona erdirilip geri gönderme hakkı veriliyor.
PARTİ KAPATMA ZORLAŞTIRILACAK
Siyasi parti kapatma davalarının açılması zorlaştırılıyor. Şiddete başvurma ya da şiddeti teşvik hariç olmak üzere parti kapatma davalarının açılabilmesi için ihtar kuralı getiriliyor. Kapatma davasının açılabilmesi, TBMM’nin üçte ikisinin oyuyla alınacak müsaadeye bağlanıyor. Milletvekillerinin meclis kürsüsünde kullandığı sözlerin parti kapatma davalarında kanıt olamayacağı düzenleniyor. Bu davalardan çıkabilecek yaptırımlara idari para cezası ekleniyor.
HSK KAPATILACAK
Hakimler ve Savcılar Konseyi kapatılarak Yargıçlar Konseyi ve Savcılar Heyeti kuruluyor. Yargı bağımsızlığının sağlanması için Adalet Bakanı ve yardımcısının Yargıçlar Şurası üyesi olmasına son veriliyor.
YENİSİ KURULMADAN HÜKÜMET DÜŞÜRÜLEMEYECEK
Hükümet, başbakan ve bakanlar hakkında gensoru verme yetkisi tesis ediliyor. Bu yenilikle, Bakanlar Heyeti aleyhine verilen güvensizlik önergelerine yeni Başbakanın isminin eklenmesi mecburî kılınıyor. Böylelikle meclis, istikrarın gereği olarak lakin yeni hükümeti kurmakta birleşebilirse mevcut hükümeti düşürebilecek.
OHAL KHK’LARINA SON VERİLECEK
OHAL KHK’ları kaldırılıyor. İnanılmaz Hallere ait önlemlerin Harika Hal Kanunu ile düzenleneceği ve İnanılmaz Hal Kanunu ile bu kanundan kaynaklı idari hareket ve süreçlere karşı yargı yolunun kapatılamayacağı düzenleniyor.
SAYIŞTAY VE YSK YÜKSEK MAHKEME OLACAK
Sayıştay yüksek mahkeme statüsüne kavuşturuluyor. Kurumun kontrol yetkisinin kapsamı genişletiliyor. Yüksek Seçim Konseyi Anayasada yargı kısmında bir yüksek mahkeme olarak düzenleniyor, heyetin niteliği açıklığa kavuşturuluyor. Yüksek Seçim Konseyinin seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkına ait kararları Anayasa Mahkemesinin kontrolüne açılıyor.
KUVVETLER AYRILIĞI TESİS EDİLECEK
Kuvvetler ayrılığının vurgulandığı yeni sistemde yasamanın aktif ve iştirakçi, yürütmenin istikrarlı, şeffaf ve hesap verebilir, yargının ise bağımsız ve tarafsız olması hedefleniyor. Uzlaşılan metinde “Güçlü, özgürlükçü, demokratik, adil bir sistem inşa etme kararlılığı içindeyiz” tabirlerine yer veriliyor.
ANAYASAYA ÖZGÜRLÜKÇÜ ANLAYIŞ
Altılı masanın teklifi, Anayasayı temel hakları “ödev” olarak vurgulayan ve hürriyetleri ödev kavramıyla sınırlayan anlayıştan arındırıyor. Anayasaya özgürlükçü bir anlayış kazandırılıyor. Anayasadan otoriter anlayışın izleri siliniyor. Anayasada “temel hak ve ödevler” yerine “temel hak ve hürriyetler” düzenleniyor.
İNSAN ONURU TEMEL ESAS OLACAK
Anayasanın temel hakları düzenleyen birinci unsuruna “İnsan onuru dokunulmazdır ve anayasal tertibin temelidir” sözü ekleniyor. Bu vurguyla birlikte Anayasanın insan onurunu temel alan bir bakış açısı kazanması sağlanıyor. Devletin temel fonksiyonunun insan onurunu korumak ve ona hürmet göstermek olduğu vurgulanıyor.
TEREDDÜT HALİNDE YORUM HÜRRİYET LEHİNE
Anayasa’nın 13. unsuruna “Hürriyet temel sınırlama istisnadır. Tereddüt halinde yorum hürriyet lehine yapılır” kararı ekleniyor. Böylelikle temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması fikrinden temel hak ve hürriyetlerin üstünlüğü periyoduna geçiliyor.
ELEŞTİRİ HÜRRİYETİ TEMİNAT ALTINA ALINACAK
Düşünce, kanaat ve söz hürriyeti tek bir hususta düzenleniyor. Anayasanın 25. hususunda yapılacak değişiklikle tenkit hürriyeti teminat altına alınıyor. Keyfi sınırlamaların önüne geçiliyor.
HAYVAN HAKLARI BİRİNCİ DEFA ANAYASAYA GİRECEK
Anayasanın 56. hususunda yapılan değişiklikle Anayasada sıhhat hakkı ve etraf hakkı tekrar düzenlenirken hayvan hakları birinci defa anayasal garantiye kavuşturuluyor.
DOKUNULMAZLIĞIN KALDIRILMASI ZORLAŞTIRILACAK
Milletvekillerinin yalnızca ağır ceza mahkemesinin vazifesine giren suçüstü halinde dokunulmazlıktan faydalanamayacağı düzenleniyor. Anayasanın 83. unsurunda Anayasanın 14. hususuna yapılan atıf metinden çıkarılıyor. Dokunulmazlığın kaldırılması için üye tam sayısının salt çoğunluğu ile karar alınacağı kararı getiriliyor. Milletvekili düşme kararında ferdî müracaat yoluna gidilmiş ise Anayasa Mahkemesinin kararının bekleneceği düzenleniyor.
KADINA ŞİDDETTEN HATALI BULUNANLAR MİLLETVEKİLİ OLAMAYACAK
Affa uğramış olsalar bile cinsel taarruz, çocukların cinsel istismarı, bayana yönelik taammüden yaralama ve edimi ifasını fesat karıştırma hatalarından karar giymiş olanların milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olamayacağı kararı getiriliyor.
AYM’YE FERDÎ MÜRACAATIN ALANI GENİŞLETİLECEK
Anayasa Mahkemesi’nin üye sayısı 15’ten 22’ye çıkarılıyor. Üyelerden 20’sinin TBMM, 2’sinin cumhurbaşkanı tarafından seçilmesi öngörülüyor. Mahkemenin kısım sayısı 2’den 4’e yükseltiliyor. Anayasada yahut Avrupa İnsan Hakları Kontratı’nda düzenlenen hakların ihlali argümanıyla Anayasa Mahkemesine ferdi müracaat yolu açılıyor.
MİLLETİN MECLİSİ, BÜTÇE YETKİSİNE KAVUŞACAK
Bütçe yetkisi Meclise iade ediliyor. Hükümetlerin siyasetlerini Bütçe Kanununun hudutlarına uygun olarak yürütmelerini sağlamak hedefiyle Kesinhesap Anayasada başka bir hususta düzenleniyor. Değişikliğe nazaran, Kesinhesap Komitesi kuruluyor ve liderinin ana muhalefet partisinin milletvekili olması kaidesi getiriliyor.
SAVUNMA VE TEZ MAKAMI EŞİTLENECEK
Hakim ve savcılara coğrafik teminat getiriliyor. Savunmanın bağımsızlığı vurgulanıyor. Yargılama sürecinin temel ögelerinden biri olan savunma makamı, birinci sefer, bir anayasa kararıyla düzenlenerek bu makamın argüman makamıyla eşit bir statüye kavuşturulması sağlanıyor. Her vilayette bir baro olacağı açıkça Anayasada düzenleniyor.
RTÜK ÜYELERİ GAZETECİ VE AKADEMİSYENLERDEN OLUŞACAK
Radyo ve Televizyon Üst Konseyi’nin üye yapısında çoğulculuk sağlanıyor. RTÜK üyeleri, basın mensupları ile bağlantı ve hukuk fakültesi öğretim üyeleri ortasından seçiliyor. Üye seçiminde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin nitelikli çoğunluğu aranıyor. Heyetin çoğulculuk, özerklik ve tarafsızlık temellerine bağlı olarak çalışacağı vurgulanıyor.
İÇİŞLERİ BAKANI BELEDİYE LİDERLERİNİ MİSYONDAN ALAMAYACAK
Belediye liderlerinin misyondan uzaklaştırılmasına Danıştay karar verecek: İçişleri Bakanlığı’nın belediye liderlerini ve meclis üyelerini misyondan uzaklaştırma yetkisi kaldırılıyor. Onun yerine Danıştay kararı kaidesi getiriliyor. Misyondan uzaklaştırmanın en fazla altı ay sürebileceği düzenleniyor.
YÖK KALDIRILACAK
Yükseköğretim Heyeti kaldırılıyor. Üniversitelerin akademik, idari ve mali özerklikleri ihlal edilmemek kaydıyla planlama ve uyum heyeti olacak Yükseköğretim Üst Konseyi düzenleniyor.