Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Parazitoloji Anabilim Kolu Öğretim Üyesi, Keneler ve Kene Kaynaklı Hastalıklar Araştırma Laboratuvarı Sorumlusu Doç. Dr. Ömer Orkun, Türkiye’de insanları enfekte edebilen kene kaynaklı yeni bir bakteri görüldüğünü söyledi.
Orkun, kene kaynaklı patojenler ve sebep olduğu hastalıkların küresel manada insan ve hayvan sıhhatini önemli derecede tehdit ettiğini belirtti. Artan moleküler teknikler sayesinde kene kaynaklı patojenlere sebep olan yeni çeşitlerin ortaya çıktığını tabir eden Orkun, bilhassa Anadolu’da orman içi bölge olan Bolu’dan başlayıp Ankara’daki çok çeşitli geçiş zonlarını içine alan ve yarı kurak step coğrafya olan Kırşehir’de son bulan bir alanda kene kaynaklı patojenlerin doğal dinamiklerini anlamaya yönelik saha ve laboratuvar çalışmaları yürüttüklerini anlattı.
“Bu önemli derecede değerli bir sayı ve bunların hiçbiri Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) virüsü değil. Tespit edilen patojenlerden 10’unun insanı enfekte edebildiği ortaya çıktı. Bunlardan bir tanesi de şu an patojen olarak Avrupa’da yeni ortaya çıkan ve Avrupa’nın en kıymetli vektörü olan Ixodes Ricinus kenetürünün naklettiği ‘Neoehrlichia Mikurensis’ ismi altındaki bir bakteri. Bunun Türkiye’de daha evvel varlığı bilinmiyordu, yeni tespit ettik. Bu çeşit, Avrupa’da insanlarda patojenik olan zoonotik hastalıkların en kıymetli vektörü olarak kabul edilir ve Avrupa’nın üzerinde en çok çalıştığı kene cinsidir. Bizim ülkemizde bilhassa Anadolu’nun kuzeyi, Trakya ve İstanbul’da baskın bir cins.”
“Sağlıklı insanlarda da patojeniteye sebep olabiliyor”
Söz konusu bakterinin, insanlarda kan damarlarının iltihaplanması ve tromboembolik patojenite ile seyreden birtakım bozukluklara yol açabildiğine işaret eden Orkun, “Eskiden bilhassa immün sistemi zayıf yahut baskılanmış, dalağı alınmış, lösemi, lenfoma ve MS üzere hastalığı olan insanlarda patojenik olduğu sanılıyordu. Lakin son yıllarda Avrupa’daki olaylara baktığımızda, immün sistemi pek yerinde, sağlıklı insanlarda da patojeniteye sebep olabildiği hatta bilhassa birtakım ilaçlarla immün sistemi baskılanmış hastalarda ise mevte varabilecek sonuçlara neden olduğu bildiriliyor” dedi.
Bu cinsin sebep olduğu hastalığın çok akut enfeksiyona sebep olmadığı için bugüne kadar bilinemediğine dikkati çeken Orkun, şu tabirleri kullandı:
“Ülkemizde bu patojen maalesef birçok rutin teşhis sistemlerinde yer almamaktadır. İhmal ediliyor olabilir, hasta tanısı konmadan tedavi edilmiş olabilir. Fakat gelecekte bu patojenin ayırıcı tanıya gerek ulusal referans laboratuvarlarında gerekse hastanelerde eklenmesi gerekiyor. Zira erken teşhis hayat kurtarır ve tanımadığınız bir mikroorganizmayla savaşmanız çok zordur. O yüzden kene kaynaklı patojenler, üzerinde çok durulması gereken patojenlerdir.”
Bakteriyi taşıyan Ixodes Ricinus kene cinsinin yüksek neme gereksinim duyduğuna işaret eden Orkun, “Bu çeşidi yalnızca kırsal kesitlerde değil bilhassa içerisinde orman ihtiva eden vilayet içi yapılarda yani kentsel bölgelerde de görüyoruz” dedi.
“Bir pilot kalemin defterde bıraktığı nokta kadar küçük”
Bu kene çeşidinin İstanbul’daki Belgrad Ormanı’nda, Trakya ve Anadolu’nun kuzeyinde göründüğünü anlatan Orkun, bu çeşidin insanları sıklıkla enfekte ettiğini lisana getirdi.
Tespit edilen noktalar üzerinden başlayarak misal coğrafik noktalarda erken ihtar sistemlerinin oluşturulması gerektiğini lisana getiren Orkun, şöyle devam etti:
“İki yıl evvel gelecekte Türkiye’de ‘Ixodes Ricinus kaynaklı salgın oluşabilir’ kaygısı ile bu tipe ve taşıdıkları patojenlere has bir projeyi Sıhhat Bakanlığına sunduk. Umarım bunun üzerine gidilir zira biz bu salgını en acı yaşayan ülkelerden biriyiz. 2002’de hiç bilmediğimiz bir formda dünyanın en büyük KKKA salgınına maruz kaldık ve hala devam ediyoruz. Türkiye açısından gelecekte olacak kenekaynaklı salgınların sebeplerinden bir tanesi hatta mümkünlük olarak en yükseklerinden biri Ixodes Ricinus. Bu tıpla ilgili bölgesel bilgileri almamız gerekiyor. Rezervuar konakları bulmamız lazım.
İnsanlar kendisine tutunduğunda bu çeşit keneyi genelde göremiyor zira bu kene, bir pilot kalemin defterde bıraktığı nokta kadar, çok küçük. Beşerler birden fazla vakit fark edemiyor. Başkası çarçabuk fark edilebilir fakat bu çeşidi fark etmek sıkıntı olduğundan, insanların bedenlerini çok ayrıntılı aramaları gerekiyor.” (AA)