Türk Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Derneği HIV/AIDS Çalışma Kümesi Lideri Prof. Dr. Halis Akalın, HIV enfeksiyonunu ile AIDS’in birebir şey olmadığını söyledi. Türkiye’de HIV enfeksiyonunu taşıyanların sayısının 65-70 bin ortasında olduğunun varsayım edildiğini belirten Akalın “Ülkemizde HIV ile yaşayanların en ağır oldukları yaş aralığı 20-45 ortasıdır. Bununla birlikte 15-19 yaş aralığında son yıllarda dikkati çeken bir artış mevcut” dedi.
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) tarafından birinci olarak 1988 yılında HIV konusunda farkındalık yaratmak maksadıyla belirlenen 1 Aralık Dünya HIV / AIDS Günü münasebetiyle mevzuya dikkat çeken uzmanlar, ülkemizde 2000-2018 yılları ortasındaki periyotta HIV enfeksiyonu görülme sıklığının yüzde 400 oranında artış gösterdiğini kaydetti. Türk Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK) HIV/AIDS Çalışma Kümesi Lideri Prof. Dr. Halis Akalın, 1 Aralık Dünya HIV/AIDS Günü münasebetiyle yaptığı açıklamada, HIV enfeksiyonunun görülme yaşının ergenlik çağına kadar düştüğünü vurguladı. Prof. Dr. Akalın, “Ülkemizde 2000 yılının başından 2018 yılına kadar yüzde 400’lere ulaşan bir artış mevcuttur. Bu artışta rol oynayan kıymetli faktörler olarak HIV prevalansı yüksek olan birtakım komşu ülkelerle yakın turistik münasebetlerimiz, toplumda HIV enfeksiyonu hakkında farkındalığın gereğince gelişmemiş olması, HIV enfeksiyonu açısından riski daha yüksek olan hassas kümelere gereğince ulaşılamaması, damgalama, ayrımcılık ve orta öğretimde cinsel yol ile bulaşan enfeksiyonlardan korunma eğitiminin kâfi olmaması üzere nedenler sayılabilir” dedi.
“HIV ile AIDS birebir şey değil”
HIV enfeksiyonu ile AIDS’in tıpkı şey olmadığına dikkat çeken Prof. Dr. Akalın, şu bilgileri verdi: “HIV’in bedene girdikten sonra ekseriyetle viral bir üst teneffüs yolu enfeksiyonu üzere seyreden akut periyodunu, kronik enfeksiyon (asemptomatik dönem) periyodu izler. Bu periyotta de HIV enfeksiyonundan şüphelenebileceğimiz ağızda tekrarlayan mantar enfeksiyonları, gece yanığı üzere hastalıklar oluşabilir. HIV bedene girdikten sonra bağışıklık sisteminin hücrelerini (CD4+ T-lenfositleri) vakit içinde direkt ve dolaylı olarak hasara uğratır, azaltır ve bağışıklık sistemini zayıflatır. Bu bağışıklık sistemi hücrelerinin sayısının 200/mm3’ün altına düşmesi ile AIDS devri başlar. HIV enfeksiyonu şayet vaktinde tanınarak tedavi edilmezse, yaklaşık 8-10 yıllık mühlet içerisinde bu periyoda ulaşılır. Bağışıklık sisteminin güzelce zayıfladığı bu periyotta, bağışıklık sisteminin olağan olduğu şahıslarda hastalık yapmayan ya da sık görülmeyen mikroorganizmaların yaptığı enfeksiyonlar (fırsatçı enfeksiyonlar) ve kaposi sarkomu, lenfoma üzere kanserler gelişir.”
Türkiye’deki sayının 70 binlere ulaştı
2021 yılı sonu itibariyle dünyada 38,4 milyon HIV enfeksiyonu ile yaşayan kişi olduğunun iddia edildiğini kaydeden Prof. Dr. Akalın, “Günümüze kadar yaklaşık 40 milyon kişi AIDS ya da AIDS ile bağlantılı fırsatçı enfeksiyon ya da kanserlerden kaybedilmiştir. 2021 yılında 1,5 milyon yeni HIV enfeksiyonu saptanmış olup, AIDS ve AIDS ile bağlı komplikasyonlar nedeniyle 650 bin kişi ömrünü yitirmiştir. Ülkemizde ise 2021 yılı sonu itibariyle Sıhhat Bakanlığı resmi kayıtlarında 32 bin kişi HIV ile yaşıyor olarak raporlanmıştır. Bunlardan 26 bini erkek bireylerdir. Hastalığından habersiz olduğu düşünülen şahıslarla bir arada ülkemizdeki HIV ile yaşayanların sayısının 65-70 bin ortasında olduğu kestirim edilmektedir” dedi.
“Sadece yarısının bulaş yolu biliniyor”
Virüsün ülkemizdeki en sık bulaş yolunun cinsel yolla olduğunu anlatan Prof. Dr. Akalın, “Resmi kayıtlarda bulaş yollarının yalnızca yarısı tam olarak raporlanabilmiştir. Bulaş açısından durumu bilinen şahısların yüzde 97,1’inde bulaş yolu cinsel münasebettir. Cinsel yolla bulaşın da yaklaşık yüzde 67’sini heteroseksüel (kadın-erkek) münasebet, yüzde 33’ünü ise erkek-erkek bağı ve biseksüel münasebet oluşturmaktadır. Ülkemizde HIV ile yaşayanların en ağır oldukları yaş aralığı 20 ila 45 yaş ortasıdır. Bununla birlikte 15-19 yaş aralığında son yıllarda dikkati çeken bir artış mevcuttur” diye konuştu.
“Covid, HIV testleri ve takibini sekteye uğrattı”
Covid pandemisiyle bir arada HIV testi yaptırma imkanlarının da kısıtlandığına dikkat çeken Prof. Dr. Akalın, şunları söyledi: “Son yıllarda resmi kayıtlara girenlerin azalması, Kovid-19 pandemisinin getirdiği karantina ve kapanma ya da mevzu ile ilgili bakım veren kliniklerin büsbütün Kovid hastalarına yönelmesi üzere kısıtlamalar nedeniyle test yaptırma imkanlarının pandemiden olumsuz etkilenmesine bağlanmaktadır. 2023 yılında bu artış ivmesinin olağana dönmesi beklenmektedir. 1996 yılından itibaren tesirli kombinasyonların tedaviye girmesi ile yeni enfeksiyon sayılarında ve AIDS’e bağlı vefat oranlarında bariz azalma meydana gelmiştir. Tedavisini nizamlı sürdürenlerde ömür müddeti beklentisi, HIV ile yaşamayanlara nazaran neredeyse tıpkı düzeye gelmiştir. Bu tedaviler HIV’i bedenden büsbütün silmediği için tedavinin ömür uzunluğu sistemli olarak alınması gerekmektedir. Yapılan çalışmalarda tedavisini sistemli olarak alan ve HIV’in kandaki düzeyi en az 6 ay ölçülemeyecek düzeyde seyredenlerin bulaştırıcı olmadığı gösterilmiş ve bu sonuçlar belirlenemeyen (B) = bulaştırmayan (B) yaklaşımını getirmiştir (B=B). Damgalama ve ayrımcılık hak ihlallerini beraberinde getirmektedir. Tüm toplum olarak damgalama ve ayrımcılık ile savaşmamız gerekmektedir.” (DHA)