Doğa Müdafaa Merkezi tarafından yayımlanan “Türkiye’nin Kelebekleri Arazi Rehberi” isimli çalışmada yer alan bilgilere nazaran Avrupa’da 500’e yakın, Kanada ve ABD’nin tamamında yaklaşık 700 kelebek çeşidi bulunurken Türkiye’de 45’i endemik, yaklaşık 380 tıp görülüyor.
Birçok hayvan cinsinin göç alışkanlıklarını değiştiren iklim değişikliğinin kelebek tipleri üzerindeki tesiriyle ilgili değerlendirmede bulunan Erciyes Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Etraf Mühendisliği Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Evrim Karaçetin, her canlının iklimle bir münasebeti olduğunu belirterek “İklimde karşılaşılan bir değişiklik sonucunda kelebekler farklı bir iklime gidebilir, o iklime ahenk sağlayabilir ya da ahenk sağlayamayıp öteki bir yere de gidemeyip yok olabilir” dedi.
“TÜRKİYE’YE AFRİKA’DAN GELEN TİPLERDE ARTIŞ KAYDEDİLDİ”
Karaçetin şöyle devam etti:
“Şu an için iklim değişikliğinin kelebek çeşitleri üzerindeki tesiri Türkiye açısından olumlu zira soğuk olan yerler sıcak olmaya başladı ve Türkiye’ye Afrika’dan gelen cinslerde artış kaydedildi. Yeni kelebeklerimizin coğrafyamıza eklendiğini düşünerek seviniyoruz tahminen lakin bu süreksiz bir süreç. Yani iklim değişiminin asıl tesirleri yaşanmaya başladığı andan itibaren buna ahenk sağlayamayan canlılar da artacak lakin hangi canlı nasıl etkilenir, maalesef bilemiyoruz.”
“KELEBEKLERLE BİTKİLER ORTASINDAKİ SENKRONİZASYON BOZULUYOR”
Yaşam mühletleri çok kısa olduğu için kelebeklerin bulundukları ortama çok süratli adapte olabildiklerini lakin iklim değişikliğinin bu süratle devam etmesi durumunda kimi cinslerin kuşaklarının tükenmesi üzere sonuçların kaçınılmaz olduğunu işaret eden Karaçetin, “Şu an için gördüğümüz tesirler daha çok dağlarda, buzul nesle çok yakın yaşayan cinsler üzerinde. Buzulların erimesi ve oradaki habitatların değişmesi sonucu o bölgede yaşayan kelebeklerin en çok etkilenecek tipler olduğu öngörülüyor” diye konuştu.
İklim değişikliğinin olumsuz tesirlerinden birinin, bitkilerle kelebekler ortasındaki senkronizasyonun bozulması olduğunu vurgulayan Karaçetin, bitkinin üstüne yumurta koyabilmeleri ve tırtılların ömürlerini devam ettirebilmeleri için kelebeklerin bitkilerle birebir vakitte ortaya çıkmasının kıymet taşıdığını aktardı. Karaçetin, “Kelebek, bitki yokken ortaya çıkabiliyor zira mevsimlerde hafif hafif kaymalar yaşamaya başladık. Bu türlü bir durumda da kelebekler ve bitkiler ortasındaki bu eşleşme ortadan kalkacağı için kelebek popülasyonlarında düşüşler yaşanabiliyor” değerlendirmesinde bulundu.
DOĞU ANADOLU, ANADOLU ÇAPRAZI VE ARTVİN YUSUFELİ
Kelebeklerin Antarktika dışında dünyanın her yerinde var olduğunu, Türkiye’nin ise her bölgesinde farklı kelebek tiplerine mesken sahipliği yaptığını anlatan Karaçetin şunları söyledi:
“Doğu Anadolu hayli varlıklı bir kelebek yapısına sahip. Bunun en kıymetli sebebi geniş büyük bozkırının ve dağlık alanların, çayırlıkların olması. Tıpkı vakitte İç Anadolu ile Avrupa’yı birbirine bağlayan bir çıkış noktamız var. Hatay’dan Artvin’e yanlışsız bir çizgi çekerseniz bu ‘Anadolu Çaprazı’ dediğimiz bir yer. Burası üç farklı iklim zonunun birleştiği bir bölge. Bu yüzden bitkilerin de kelebeklerin de en fazla endemik tipinin bulunduğu yer. Yani ülkemize has kelebeklerin bulunduğu, biyolojik çeşitliliğin de çok yüksek olduğu bir yer fakat bu türlü yüzlerce kelebeği bir ortada görmek istiyorum derseniz Artvin Yusufeli bölgesi en yanlışsız yerlerden biri.”
İklim değişikliği dışında doğal alanların kaybedilmesi, tarım alanlarının oluşturulması ve zirai ilaç kullanımı üzere nedenlerle Türkiye’de her 10 kelebek tipinden 1’inin jenerasyonunun tehlike altında olduğu ihtarında bulunan Karaçetin, “Bunlar içerisinde yüksek öncelikli, çok dar yayılışı olan cinslerimiz var. Yalnızca bir bölgede bulunuyor ve öteki bir yerde bulunmuyor. Bunlardan biri olan “Çokgözlü Hatay Mavisi”, Hatay ve Osmaniye’de bulunuyor ve şu anda müdafaa projesi yaptığımız tiplerimizden. Onun dışında “Merhaba Çokgözlüsü” var. Yalnızca Çoruh Vadisi üzerinde bulunuyor. Küçük mavi bir kelebek” sözünü kullandı.
“GÖZLEMCİLİKLE ELDE EDİLEN BİLGİLER DEĞER TAŞIYOR”
Öğrencilik periyodundan beri kelebek müşahedesi yaptığını ve bu canlıların korunabilmesi için gözlemcilikle elde edilen bilgilerin yol gösterici olduğunu lisana getiren Karaçetin kelamlarını şöyle tamamladı: