Tüketicilerin yılbaşından sonra taban fiyat artışı ve öteki maliyetler sebebiyle hazır giyside yeni bir artırım dalgasıyla müsabakası bekleniyor. Çevrimiçi alışveriş platformlarında ise bot, kaban üzere kışlık ihtiyaçlar için uzun vade seçenekleri sunuluyor, bir kaban 36 ay vadelik banka kredilerine uygun halde satılıyor.
Son bir yılda hazır giysi fiyatlarının en az iki kat arttığı, kimi eserlerde bu fiyat artışlarının çok daha yüksek olduğunu bedellendiriliyor. Bugün açıklanan Kasım ayı Türkiye İstatistik Enstitüsü (TÜİK) bilgilerine nazaran, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) yıllık yüzde 85,51 olurken “giyim ve ayakkabı” kalemindeki yıllık enflasyon yüzde 41,30 oldu. Üretici enflasyonu ise yıllık olarak yüzde 157,69 oldu.
Ekim ayı itibariyle, emek ağır bölümlerin başında gelen hazır giyside işten çıkarmaların başladığı görülüyor. Kimi online alışveriş platformlarında kredi kartına vadeli satışlardan farklı olarak, direkt bankalarla mutabakatlı bir formda uzun vadeli “alışveriş kredisi” uygulaması getirildi. “Krediye uygun” sözüyle satışa sunulan giysiler uzun vadeli kredi seçenekleriyle pazarlanıyor, örneğin orta kalite bir kışlık mont “36 ay vadeli” alışveriş kredisi kapsamında alınabiliyor.
BBC Türkçe’nin konuştuğu dal temsilcileri, bu yeni ödeme seçeneklerinin piyasadaki sakinliğe işaret ettiğini pahalandırıyor. Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği Lideri Ramazan Kaya, “Mallar satılmadığı vakit bu türlü metotlar bulunuyor. Kışlık eserler mağazalara girdi fakat çok önemli talep eksiği var” diyor.
Kredi kartında taksit hududu olduğunu hatırlatan Kaya bu sistemle taksit sayısının artırıldığını ve böylelikle malların stok maliyetinden kurtulmanın hedeflendiğini kıymetlendiriyor. Uzmanlara nazaran hazır giysideki fiyat artışlarının temel sebepleri ortasında güç ve personellik maliyetleri yer alıyor.
Kaya personellik maliyetinin son bir yılda yüzde 85, güç maliyetinin ise yüzde 400 arttığını ve bu maliyetlerdeki artışın süreceğini kıymetlendiriyor:
“Hazır giyside yüzde 150’lere varan fiyat artışlarıyla karşı karşıya kaldık. Geçen sene 100 lira olan bir eser bugün en az 200-250 liraya satılıyor.”
Özellikle yılbaşında sonra minimum fiyata gelecek artırım ve enflasyon varsayımlarıyla birlikte hazır giysi ve dokuma eserlerinde de paralel artırımlar bekleniyor.
Kaya, “Şu an reyona koyulan eserler birkaç ay evvel üretildi lakin yeni yılla birlikte taban fiyattaki artış ile yeni eserlerde de fiyat artışları görülecek” diyor.
‘Hazır giysi fiyatları daima güncelleniyor’
Birleşmiş Markalar Derneği İdare Konseyi Lideri Sinan Öncel, “Son bir yılda tüm hazır giysi fiyatları ortalamada en az ikiye katlandı” diyor ve enflasyon sebebiyle artık hazır giyside fiyatların dönemlik değil, tüm yıla yayılan artırımlarla belirlendiğini belirtiyor.
Kış dönemiyle birlikte gün ışından daha az faydalanacak mağazaların aydınlatma ve ısıtma maliyetlerinin artacağını söyleyen Öncel, yeni artırımların ‘kaçınılmaz’ olduğunu kıymetlendiriyor:
“Hazır giysideki fiyat artışları piyasada kademeli olarak yapılıyor. Artık yılda iki sefer koleksiyon yapalım, dönem başında fiyatı koyalım, dönem sonuna kadar fiyat tıpkı kalsın ve dönem sonunda da indirime girelim alışkanlığı kalmadı.
Tüm yıla yayılan maliyet artışları sebebiyle, hali hazırda satılmakta olan eserlerin yeni stoklarında indirim yapılamıyor. Zira yeni gelen stokun maliyeti, süratli bir formda satmakta olduğumuzun satış fiyatına yaklaşıyor.
Dolayısıyla herkes bu maliyet ortamında, tipik bir enflasyonist periyot davranışı olarak; eserini maliyetini daima denetim altında tutarak satıyor. Her yeni gelen eser, maliyet artışıyla bir arada fiyatı artırılarak satışa sunuluyor.”
Öncel, yılbaşından sonra taban fiyata yapılacak artırımın bütün kademelerdeki çalışan maaşlarını artıracağını söylüyor.
‘Hane halkının hazır giysiye bütçesi kalmıyor’
Hazır giyside ve dokuma kesiminde yaşanan sakinlik sebebiyle, pek çok bölgede dokumacılık atölyelerinin kapandığı ve işten çıkarmaların başladığı tabir ediliyor.
Kaya, “Hane halkının alım gücünün yavaşlamasıyla hazır giyside çok önemli sakinlikle karşı karşıyayız. Emekçi çıkarmaları, üretim atölyeleri ve fabrikalar kapanmaya başladı” diyor.
Kaya, yerli malların üretiminde ve ihracatında şu an yüzde 20-30 civarında düşüş yaşandığını belirtiyor:
“Hane halkının alım gücü düştükçe hazır giysiye bütçesi kalmadığı için kesimde daralma yaşanıyor. Şu an Türkiye’de hazır giyside yapılan alışverişlerin yüzde 60-65’ini turistik yani yabancıların yaptığı alışverişler oluşturuyor. Bunlar orta ve orta üstü dediğimiz lüks kümede yapılan ithal eser alışverişleri. Bunun aslında bölüme çok büyük bir yararı yok, yalnızca AVM’lerin genel masrafı ve ticaretin cirosunu artırıyor.”
‘Adet satışlar giderek düştü’
Kış dönemiyle birlikte turist alışverişlerinin de azaldığını söyleyen kesim temsilcileri, bölümde önemli bir ‘kâr sorunu’ yaşandığını kıymetlendiriyor. Şimdiye dek fiyat artışları ve turist satışlarıyla birlikte şirketlerin cirosunda kayıp yaşanmadığı lakin adet satışların giderek düştüğü belirtiliyor. Kaya, “Etiket fiyatları yükseldiği için ciroyu yakalamış görünüyoruz lakin kârlılığa baktığımızda dal çok önemli kâr azalışı ile karşı karşıya” diyor.
Üreticilerin giderek düşen kârlarla üretimin sürdürülemeyeceğini belirten Kaya, bunun sonuçlarının hem iç piyasada hem de ihracattaki daralmada görüldüğünü aktarıyor:
“Sermaye sonlu ve krediye ulaşımda da sorunlar var. Paraya kolay ulaşma bahtınız yok, ulaştığınızda o faiz oranlarıyla o ticareti yapmanız da kolay değil. Ekim ayı ile çözülmeler başladı.
İşçi çıkarmalar, ödeme krizleri… Çek/kredi ödeme performansları yavaş yavaş geriye gitti. Bu resesyon sebebiyle önümüzdeki bir yılda hazır giysi dalında çok önemli sakinlik olacağını öngörüsü içindeyiz.”
Erdoğan: Yılbaşından sonra enflasyon inecek
Eylül ayında Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu (TESK) 21. Olağan Genel Şurası’nda konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise yılbaşından sonar enflasyonun düşeceğini söyledi:
“Beni biliyorsunuz, en büyük savaşım faizledir. Şu anda tekrar faizi 12’ye kadar düşürdük. Kâfi mi, yetmez. Önümüzdeki Para Siyaseti Şuraları toplantılarında bunun daha da inmesinin gereğini telkin ediyorum.
Tabii ortamızda maalesef faiz siyasetini, yüksek faizi savunanlar yok mu? Var. Başta muhalefet olmak üzere onlar da bunu savunuyor fakat Cumhurbaşkanınız yüksek faizi savunmuyor, tam tersine düşük faizi savunan bir siyaset güdüyor.
Burada enflasyonla bir uğraşımız var. Enflasyonla bir gayretimiz var, yılbaşından sonra enflasyonun da düşük faizle ineceğine inanıyorum ve bunu savunuyorum.”
Merkez Bankası geçen ay siyaset faizini yüzde 12’den yüzde 10,5’e indirmişti.