Editör derken içerik editörlerinden bahsetmiyorum. Kastettiğim; bir kitabın okura layıkıyla ulaşmasında ve onunla bütünleşmesinde, hatta ölümsüzleşmesinde muharririn gerisindeki en kıymetli güç olan KİTAP EDİTÖRLERİ. Çabucak hepimizi hayata hazırlayan, yesyeni bakış açıları kazandıran ya da büyülü dünyalara götüren baş ucumuzdaki kitapların sayfaları ortasından bize bakıp, sessizce gurur duyanlar onlar… Çocuklar, gençler, yetişkinler için lisan bilgisi ve genel kültürün yanı sıra, drama, bilim-kurguya, ideolojiye, tarihe, polisiyeye, siyasete, dinlere, bilime, psikolojiye ve daha kaç farklı alana eş vakitli hâkim olma başarısı için bir ömür tüketenlerden bahsediyorum; isimlerini anmadığımız o saklı kahramanlarımızdan…
Yıllar içinde çok severek, benimseyerek edinmeye baş koyduğum bileziklerden biri diye söylemiyorum, bu memlekette emeğe verilen kıymetten nasibini alamamış kaç meslek erbabı üzere “editör”ün de ismi sahiden yok!
İnanmazsanız ispatım var. Türkiye’nin kitap platformu Bookinton ekibi sağlam bir araştırma yaparak “dünyada ve Türkiye’de kitap editörleri ne kazanıyor”a bakmışlar. Hatta işlerini kaybetme telaşı taşıyan kimi editörlerden de isimlerini belirtmeme kelamı ile görüşlerini almışlar. Bizim ülkede editörler açısından durum hiç parlak değil! Bu araştırmanın yayıncılık dünyasında bir nebze fark yaratmasını ve sizlerin de merak ederek okumasını umarak, sizi araştırma sonuçları ile baş başa bırakıyorum.
Asgari aylık gelirde Türkiye sondan birinci!
Ülkemizde birden fazla meslekte olduğu üzere kitap editörleri de geçim telaşında. Kitap Platformu Bookinton’un araştırması ortaya koyuyor ki; en tecrübesiz ABD’li kitap editörünün aylık taban geliri 4 bin 359 dolar iken Türkiye’de en tecrübelisi 550 dolara çalışıyor!
Artan kâğıt maliyetleri, iktisat kriz ve pandemi; sendikasız, mesleksel ve toplumsal garantisiz, bazıları kontrat hakkından ve en temel haklarından mahrum çalışan “kitap editörlerini” uygunca geçinemez hale getirdi. Kitap Platformu Bookinton.com, hem mesleğe geçimini adayanların mevcut durumunu masaya yatırdı hem de dünyada ve ülkemizde emeğe verilen kıymeti araştırdı. Ortaya çıkan sonuç; ortalamada Türkiye sondan birinci!
ABD ve Avustralya editörlük yararında açık orta önde. Türkiye’dekilerin karına en yakın ülke Mısır!
Farklı kıtalardan seçilen ülkeler bazında, Bookinton araştırma belgesi tecrübeli, az tecrübeli, aylık ve yıllık karla ülkelerin taban fiyat karşılaştırmalarına nazaran hazırlandı. Araştırmaya nazaran başlangıç düzeyindeki editörler, ABD, İsrail, Japonya, İsveç, Çin ve Türkiye’de taban fiyattan daha az kazanıyor.
En deneyimlinin geliri yılda yalnızca 6 bin 600 dolar!
Bookinton araştırmasına nazaran Türkiye’de en tecrübeli editör yılda 6 bin 600 dolar kazanırken ABD’de bu sayı 88 bin 937 dolara çıkıyor. Kısaca Türkiye’de bir kitap editörü, ABD’li meslektaşından 13,5 kat daha az yararla geçiniyor.
Başlangıç düzeyinde ya da tecrübeli editörlerin yıllık maaşına bakınca ülkeler en yüksekten düşüğe, ABD, Avustralya, Kanada, Almanya, Fransa, İsrail, Japonya, İngiltere, İsveç, Suudi Arabistan, Yunanistan, Çin, Malezya, Irak, Rusya, Vietnam, Fas, Hindistan, Mısır ve Türkiye formunda sıralanıyor.
“Editörlerin yüzde 50’ye yakını hukuken korumasız! Sabit çalışanlardan tuvalet kâğıdının hesabını bile veren var.”
Kitap editörlüğünün isimsiz kahramanları anlatıyor:
Büyük bir yayınevinden yeni ayrılan bir editör D. I.
“İş bulmadan istifa ettim”
“Ben maaşım taban fiyatın biraz üzerinde olduğu için iş bulmadan istifa ettim ki kurgu dışı alanda epey tecrübeli bir editörüm. Ne yazık ki Türkiye’deki en büyük yayınevlerinden birinde ortalama editör maaşı 6 bin-7 bin 500 bandında… Düzeltme artırımı yüzde 10-15 civarında yapıldı. Yeni editörleri çoğunlukla 6 bin TL’ye başlatmakla bir arada minimum fiyata dahi başlayanlar var. Mesai fiyatı de verilmiyor, ulusal bayramlarda çalışma zaruriliği var. İstifa ettiğim yayınevinde dışarıdan editörlük fiyatları sayfa başı 3-6 TL ortasında değişiyordu. Yani tabiri caizse ‘ölücü’ bir fiyat siyaseti kelam konusu.”
Bağımsız editör G.C.
“Maaşlar düştü, sigortalar asgariden yatıyor!”
“Benim işten çıkma sebebim pandemiyle birlikte maaşları düşürüp sigortaları asgariden yatırmaya başlamalarıydı. Yönetici editör olarak tüm iş yükü üzerimdeydi. Editörlük görevlerimin yanında fuarlarda satış yapacaklar için tüm kitaplarımızın özetini, ne diyerek kitabı satabileceklerini bile hazırlayıp teslim ediyordum. Toplumsal medya da bendeydi. İnanılmaz bir mobbing vardı tüm çalışanlara. Ofis kamerayla izlenir, dinlenirdi; istedikleri vakit ekranlara bağlanabiliyorlardı. Mesai ödenmediği üzere gece saatlerinde, hafta sonları iş kümelerine bildiriler atılırdı.”
Havlu kâğıdın hesabını soran, sabah kahvaltısını yasaklayan yayınevleri var!
Ofislerde öğlen yemeği dışında yemeyi yasaklayan, çalışanlara kahvaltı yapıp gelmelerini söyleyen yayınevleri var. Kusur içilen kahveyi, çayları, kullanılan tuvalet kâğıdı ve havluları kısıtlayanlar da!
Bookinton.com araştırmasına nazaran yayınevleriyle çalışan bağımsız editörlerin durumu daha zor! Ödemeler vaktinde yatmıyor, çıkınca ödeme yapılacağı söylenen kitaplar bir türlü basılmıyor!
“İşsiz kalan editörler öbür kesimlere yöneliyor”
Bir yayınevinde yayın direktörü olan N. C. işin vahametini şöyle özetliyor: “Büyük bir yayınevinin yüzde 15’lik artırım yaptığını, küçülme kararı aldığını duyduk ve bu tablonun en korkutucu yanı… İşsiz kalan editörler yayınevlerindeki düşük maaşlar yerine farklı bölümlere yönelerek deva arıyor. Türkiye’nin kültür hayatı insan kaynağı açısından krize yanlışsız mu gidiyor?”
Türkiye’deki editörlerin yararı dünyada kaçıncı sırada?
Bağımsız Editörler Platformu’nun 27 Ocak-7 Şubat 2022 tarihleri ortasında gerçekleştirdiği 2022 Kitap Editörlüğü Fiyat Araştırması anketinin sonuçları;
• Yayınevi editörlerinin yüzde 3,5’u 10-15 bin TL ortasında, yüzde 27,6’lık dilimi minimum fiyat, yüzde 17,2’si ise taban fiyattan az maaş alıyor.
• Aldığı fiyattan mutlu olmayan yayınevi çalışanlarının 2022 fiyat beklentisi: Yüzde 12,5’luk kesim 10-15 bin TL, yüzde 80’e yakını 6-10 bin TL ortasında.
• Bağımsız editörlerden son okumacıların kitap sayfası başına aldığı fiyat 1,5-5 TL aralığında.
• Çeviri editörlüğü için talep sayfa başına 6-30 TL ortasında.
• Bağımsız geliştirici editörlerin sayfa başı yararı 20-250 TL ortasında.
• Yayınevleriyle dışarıdan çalışan editörlerin en düşük sayfa başı (250 kelime) fiyatı 6,25 TL, proje bazında yayınevine verdikleri ortalama bütçe ise 2 bin TL.
• Bağımsız editörlerin müelliflerden talebi: 100 sayfa üzerinden en düşük 5 bin, en yüksek 20 bin TL.
• Türk lirası enflasyon karşısında süratle bedel kaybettiği için sanki taban fiyat güncellemeleri editör maaşlarına nasıl yansıdı diye merak ederek dört editöre de artırım alıp almadıklarını ve hangi şartlarda çalıştıklarını sorduk. Ne yazık ki üçü çoktan istifa etmiş. Dalda herkes birbirini tanıyor diye de kimse ismini vermek istemiyor.
Kaynaklar:
• Link1
• Link2
• Link3
• Link4
• Link5
• Link6
Haberin tamamını merak edenler için link.