Kahramanmaraş’ta gerçekleşen ve tesirlerinin Malatya, Sivas, Elazığ, Osmaniye, Gaziantep, Adıyaman, Hatay, Kilis, Adana, Şanlıurfa ve Diyarbakır’ın da yaşadığı 7.7’lik ve 7.6”lık sarsıntıların akabinde uzmanlar, yaşanan büyük zelzelelerin öteki noktaları da tetiklediği görüşünü paylaştı.
Merkez üssü Kahramanmaraş olan ve 10 vilayette büyük yıkıma neden olan zelzelelerin akabinde 7 bini aşkın artçı sarsıntı yaşandı.
Jeoloji mühendisi Prof. Dr. Süleyman Pampal, zelzele tehlikesi altındaki bölgelerin nereler olduğuna ait soruları yanıtladı.
Pampal özetle şunları söyledi:
“Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin büyük yıkıma yol açtığı Hatay’da, Hatay’ın kuzey ve içini ilgilendiren sarsıntı oldu.
Güneye gerçek Ölüdeniz fayı devam ediyor. Ölüdeniz fayı Hatay’dan itibaren Suriye hududunda Kızıldeniz üzerinden Lübnan ve İsrail Körfezi’nin geçip Kızıldeniz’e kadar devam eden bir fay. Yıkıcı zelzele yaratma mümkünlüğü yüksek olan bir fay. Mısır dahil Ortadoğu’da çok önemli hasarlara neden olmuş. O bakımdan tehlike büsbütün geçti diyemeyiz.
Hatay geçmişe dayanan varlıklı kültürüyle, doğal güzellikleriyle gözbebeği olan bir ilimiz. Kahramanmaraş zelzelesi ile yıkıldı. Hatay sarsıntısı ile ger kalan kısımlar da yıkıldı. Ölüdeniz zelzelesi ile yeniden kırılırsa Hatay tekrar etkilenecek. Onun için çarçabuk Hatay için planlama ve çalışmalar yapılmadan birebir bölgeye benzeri yapı sistemleriyle devam etmek çok hakikat olmaz. Hatay önümüzdeki periyotta de maalesef yıkıcı zelzelelere maruz kalacaktır. Bu bakımdan rahatlamak yanlışsız değil.
“ZEMİNE UYGUN BİNA YAPILMALI”
Kırılan 400 kilometrelik kısım yani Çetinkaya’dan Hatay’a kadar olan kısım Kahramanmaraş merkez olmak üzere, Adıyaman, Kahramanmaraş, Hatay. Bu fayın kırılan kısmı bir daha kırılmayacak. Asırlarca güç biriktirecek. Kahramanmaraş’ta yapılaşmaya başlanabilir. Lakin misal duyarlıklıkla başlanabilir.
Bu yıkımların tek nedeni zelzelenin uzun periyodik olması değildi, zelzelenin yüksek ivmeli olması değildi alüvyal yer üzerine kurulmuş yerler olması idi. Biz betonarme, çok katl, ağır yapıyı ivmeyi üçle dörtle çarpacak alüvyal tabanlara yapıyoruz üstelik zelzele yönetmöeliklerine uygun olmayacak biçimde inşa ediyoruz. Sonra da yıkıldık diye “Ah vah” ediyoruz. Bu bile bile lades.
Bu kentlerin bulunduğu bölgede tabi ki yapılaşılacak. Yerleşim olacak. Lakin bu alüvyal ovaların üzerine 3-4 katı geçmeyen, hafif, zelzeleye sağlam yapılar yapılmalı. Sarsıntıda yerin doğal salınım dönemi dediğimiz bir cinsini yapmak için geçen mühletle, yapının doğal salınım dönemi dediğimiz bir kez sallanması için geçen vaktin saniye cinsinden tarifidir doğal salınım peridyodu. Bunlar birbiriyle çakışırsa yapı rezonansa girer. Alüvyal değil kaya yerlerin üzerine kurulmalı.
Ekipler kurulmalı, arazi çalışmaları yapılmalı, Numuneler test edilmeli, yer etüdleri yanlışsız yapılmalı, raporlanmalı, uygun tabana yanlışsız proje prensibine uyulmazsa tekrar yaşarız. Gelecek nesiller için bu kültürü oluşturmalıyız. Kentlerin birçoklarının altında faal faylar var.
Bir de kuzeyde ikinci 7,6’lık zelzelesi yaratan fayın çabucak kuzeyinde Nurhak civarında onunla kesişen Malatya fayı var. Orada da gerilim ağırlaşması var o faya kuzeye hakikat gidiyor sonra sağa dönüyor Ovacık fayı olarak devam ediyor. Karlıova-Erzincan ortasındaki Yedisu fayı 1784’te kırılmış, orası ve Bingöl civarında kırılmamış birkaç kesim daha var.
Arap levhası kuzeye gerçek itiyor, Anadolu’yu sıkıştırıyor. Kabuk kalınlaşıyor. 40 km kalınlığında bir kabuğa sahip o bölge. Kuzey-güney istikametli sıkışma, karşıt faylar en büyük zelzeleleri yaratır. Güneydoğu Anadolu bindirmesinin uç kısmı Hakkari’den geçiyor. Hakkari’de de sarsıntı tehlikesi yüksek. Türkiye’nin zelzele tehlikesi olmayan tek santimetrekaresi yok.
BÖLGEDE TSUNAMİ TEHLİKESİ VAR MI?
1500 km’yi bulan bir Kuzey Anadolu fayı var. 1000 km’den daha uzun bir Doğu Anadolu fayı var. Batı Anadolu’da Ege graben sistemi dediğimiz faylar Muğla, Antalya, İzmir, Manisa, Balıkesir, Çanakkale, Bursa, Uşak, Kütahya, Denizli, Afyon buraların hepsi olağan fayların tesirinde.
Türkiye’de sarsıntı olmayacak yer yok. Ölüdeniz fayının güneye yanlışsız kırılma ihtimali daha yüksek. Denizaltında levha sonundaki bir harekette Tsunami tesiri ve tehlikesi kelam konusu olur. Kıbrıs yayında, deniz içinde sarsıntı olursa Tsunami o zmn kelam konusu olur ve Tsunami’den insanların kurtulması daha kolay. Zelzele üzere saniyeler içinde gelmiyor. 15-20 dakikanız var kurtulmak için.
Tsunami olacaksa Ege ve Akdeniz’de olabilir. Afrika levhası ile Anadolu, batıda da Avrasya levhasının hududunda oluşacak 8 ve üzeri zelzelelerde kelam konusu olur.”