Çavuşoğlu, 24 TV canlı yayınında gündemi kıymetlendirdi.
Suriye bahisli gelişmelere değinen Çavuşoğlu, Türkiye, Rusya, İran ve Suriye ortasında birinci defa yapılacak 4’lü dışişleri bakanları toplantısının 10 Mayıs’ta Moskova’da düzenlenmesi konusunda Moskova idaresinin tarihi teyit ettiğini söyledi.
Çavuşoğlu, sadece İran’dan kimin katılacağının net olmadığını, İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Buyruk Abdullahiyan’ın İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile Afrika çeşidine gitmesi durumunda bir diğer yetkilinin Moskova’ya geleceğini aktardı.
“İleride çok karmaşık sıkıntı bir tablo olacak. Suriye rejimiyle, idaresiyle angajmana girdik, şimdilik işliyor” diyen Çavuşoğlu, 10 Mayıs’taki dışişleri bakanları toplantısından sonra tahminen basın toplantısı yapılabileceğini belirtti. Dışişleri Bakanı, “O günkü görüşmelerimizde hangi mevzuda mutabık kalırız, evvelce net söylemek mümkün değil” diye devam etti.
Çavuşoğlu, “Suriye idaresinin şu soruyu net bir halde cevaplaması lazım. Askeri tahlile mi inanıyorsun hala yoksa siyasi tahlil mümkün mü? Bu ikisinin ortası olmaz. Askeri tahlil mümkün değil. İdare, siyasi tahlilden yana hal alırsa mümkünlük yükselir. Yok ben ne olursa olsun herkesle savaşmaya devam edeceğim derse, on yıllar sürer. O vakit Suriye’nin bölünme riski var, insanların göç etme riski fazla zira içeride ekonomik durumda o kadar güzel değil.” diye konuştu.
Çavuşoğlu, 2022’nin Ağustos ayında yaptığı açıklamada Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad ile Ekim 2021’de görüştüğünü kamuoyuna duyurmuştu.
TÜRKİYE-SURİYE İLİŞKİLERİ
Suriye’de 15 Mart 2011’de başlayan ve devam eden iç savaş, terör örgütlerinden devletlere birçok tarafın dahil olduğu, 2. Dünya Savaşı sonrası periyodun en kanlı çatışmalarından oldu. Şam’ın ülkenin birtakım kısımlarında denetimi kaybetmesiyle oluşan güç boşluğundan faydalanan IŞİD üzere radikal İslamcı kümeler da savaşın tarafı haline geldi.
Türkiye, savaş boyunca Esad’ı devirmeye çalışan muhalif kümelere takviye verdi. Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığı ve Ahmet Davutoğlu’nun başbakanlığında Türkiye, artan IŞİD taarruzları nedeniyle Şah Fırat Operasyonu’nu düzenleyerek TSK’yı Suriye’ye soktu ve Süleyman Şah’ın naaşını taşıdı.
Türkiye, Suriye’nin kuzeydoğusunu terör örgütü olarak tanıdığı SDG’nin denetim etmesini de bir ulusal güvenlik tehdidi olarak görüyor. ABD’nin IŞİD’le gayret ve devamında SDG ile YPG’yi desteklemesi, Ankara-Washington sınırında bir gerginlik konusu.
Türkiye 2016’dan bu yana Suriye’nin kuzeyine dört kapsamlı operasyon düzenledi. Bu harekâtlar 2016’da Cerablus, El-Bab ve Halep’e yapılan Fırat Kalkanı, 2018’de Afrin ve Halep’e yapılan Zeytin Kısmı, 2019’da Resulayn ve Tel Abyad’a yapılan Barış Pınarı, 2020’de İdlib’e yapılan Bahar Kalkanı harekâtları.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, savaş boyunca, Esad aksisi birçok telaffuz kullandı, Suriye önderine “katil”, “terörist” dedi, “muhaliflerin Esad’ı indireceğini” söyledi. Bu periyotta birçok AKP yetkilisi ve iktidara yakın medya kuruluşu Esad’a “Esed” diye hitap etmeye başladı.
2022’de Türk dış siyaseti İsrail, Mısır ve Ermenistan üzere geçmişte krizler yaşadığı ülkelerle olağanlaşma sürecine girerken Şam da gündeme geldi. Çavuşoğlu, Ağustos 2022’deki bir konuşmasında Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad ile Ekim 2021’de görüştüğünü kamuoyuna duyurdu. Ankara’dan Şam ile de olağanlaşma sürecine girilebileceğine dair sinyaller gelmeye başladı.
Erdoğan, Endonezya’daki G20 önderler tepesi sonrası yaptığı açıklamada, Esad ile ilgili soruya, “Siyasette ebedi olarak dargınlık, kırgınlık, küslük olmaz. Haziran seçiminden sonra bir sil baştan yapabiliriz” cevabını vermişti.
Erdoğan, 23 Kasım’da yaptığı küme toplantısında da, “Esad ile görüşme olabilir, siyasette küslük dargınlık olmaz eninde sonunda adımlarımızı atarız” demişti.
Millî Savunma Bakanı Hulusi Akar ve MİT Lideri Hakan Fidan, Aralık 2022 sonunda Moskova’da Suriyeli mevkidaşlarıyla bir ortaya gelmiş, bu, diplomatik ilgileri 10 yıldan uzun müddet evvel kesen iki ülke ortasında kamuya açıklanarak yapılan en üst seviye toplantı olmuştu. 25 Nisan’da İran ve Rusya’nın da iştirakiyle 4’lü savunma bakanları toplantısı düzenlendi.
Erdoğan ve Esad, son olarak 2011’de telefonda görüşmüştü.