İSTANBUL (İGFA) – Toplantının moderatörlüğünü üstlenen Türkiye İMSAD Lider Vekili Ferdi Erdoğan, Avrupa’nın Yeşil Mutabakat ve hudutta karbon vergisi uygulamayı başlatma planına karşın artan halde fosil yakıtlara yönelmesine, Rusya -Ukrayna Savaşı ile başlayan güç krizi ve emtia milliyetçiliğine dikkat çekti.
Türkiye İMSAD (Türkiye İnşaat Gereci Sanayicileri Derneği) tarafından düzenlenen yılın son ‘Gündem Buluşmaları’, 15 Aralık Perşembe günü Demirdöküm’ün katkılarıyla online olarak gerçekleştirildi. Moderatörlüğünü Türkiye İMSAD Lider Vekili Ferdi Erdoğan’ın yaptığı toplantıda Türkiye OECD Daimi Temsilcisi Büyükelçi Prof. Dr. Kerem Alkin ile Türkiye İMSAD İktisat Danışmanı Dr. Can Fuat Gürlesel, 2022 yılı değerlendirmelerini ve 2023 yılına yönelik beklentilerini paylaştı.
Türkiye İMSAD Lider Vekili Ferdi Erdoğan açılış konuşmasında, 2021 yılında herkesin amaçlarının üstünde bir yıl geçirdiğini, 2022 yılında ise beklenmeyen Rusya-Ukrayna Savaşı’nın bilhassa yılın ikinci yarısında gayeleri zorladığını söyledi. Bütçe konusunda kestirim yapmanın zorluklarından kelam eden Ferdi Erdoğan, Türkiye’de içinde bulunduğumuz süreçte seçim gündeminin öne çıktığını, iktisadın ise ikinci plana düştüğünü vurguladı. Ferdi Erdoğan, “Rusya-Ukrayna Savaşı global iktisatta pek çok dengeyi değiştirdi. Globalleşmeden bölgeselleşmeye geçiş tesiriyle global enflasyonla karşı karşıya kaldık. Türkiye’de de yüksek enflasyonla karşı karşıya kaldık. Türkiye, Avrupa Bölgesi’nde en yüksek enflasyonda birinci sırada, Asya Bölgesi’nde en yüksek enflasyonda 3. sırada, dünyada ise birinci 10’da bulunuyor. İnşaat materyalleri ihracatında bu yıl 35 milyar dolara ulaşma beklentimiz, son aylarda yaşanan düşüşle, 34,9 milyar dolar düzeyine kadar çıkmışken taraf değiştirdi, yıllık bazda 34,3 milyar düzeylerine geriledi. Ortalama ünite fiyatlarda artış var fakat hem üretimde hem de ihracatta ölçü bazında düşüşler var” tabirlerini kullandı. Avrupa’nın güç arz güvenliği ve maliyetleri konusunda farklı adımlar attığını; Yeşil Mutabakat’a karşın fosil yakıtlara yöneliş başladığını söyleyen Ferdi Erdoğan, Türkiye dahil birtakım ülkelerin, iç piyasalarını korumak için emtia ihracatını durdurma ya da kısıtlama yoluna gittiğini, artan emtia milliyetçiliğine dikkat çekerek, 2023 yılında bu hususun daha çok gündeme geleceğini vurguladı. Ferdi Erdoğan, değişkenlerin meçhullüğü nedeniyle bu yıl bütçe yapmanın da şirketler açısından çok güç olabileceğini kelamlarına ekledi.
“Küresel iktisatta besin arz güvenliği konusu öne çıkıyor”
Türkiye OECD Daimi Temsilcisi Büyükelçi Prof. Dr. Kerem Alkin ise Türkiye İMSAD 50. Gündem Buluşmaları toplantısında da değindiği “2 Siyah Kuğu”nun tesirlerinin devam ettiğini, Covid-19 pandemisi ve Rusya-Ukrayna Savaşı’nın iktisat etrafları tarafından, gerçekleşme mümkünlüğü izafi düşük olarak algılanan bir ‘risk’in bir anda gerçekleşmesi yani “siyah kuğu” olarak nitelendirildiğini hatırlattı. Bugünlerde OECD ve memleketler arası etraflarda besin arz güvenliğinin öne çıktığını, 2023 yılının kıymetli mevzularının başında tarım ve besinde üretim maliyetlerinin geleceğinin tartışılacağını, bu başlıklarda inşaat gereci sanayicilerine de değerli misyonlar düşeceğini belirtti. Prof. Dr. Kerem Alkin, “Tüm memleketler arası kuruluşların çatısı altında süregelen global güç ve besin arz krizine yönelik kıymetlendirme ve toplantılar, çağdaş tarihin en ağır global güç ve besin krizi ile karşı karşıya olduğumuzu teyit eden tespitlere sahne olmakta. İki global krizin birbiriyle teması üç temel başlığın bir ortaya geldiği bu “kriz üçgeni” ile “3C” olarak tanımlanıyor: İklim değişikliği (Climate), Kovid-19 Global Virüs Salgını (Covid), Rusya-Ukrayna Savaşı (Conflict). Karadeniz Tahıl Koridoru İnisiyatifi’nin besin krizine olumlu tesirleri oldu. Türkiye olarak katıldığımız toplantılarda bu oluşum için tebrik alıyoruz” dedi.
Avrupa’da güç arz güvenliği açısından kimi adımların atılması istikametinde davetler yükseldiğini lisana getiren Prof. Dr. Kerem Alkin, “Enerji verimliliğini artırmak için yalıtım seferberliğinin başlatılması, ısı pompaları üzere güç verimliliğini artıracak eserlere ehemmiyet verilmesi, ısınmanın büsbütün elektrik gücü ile olması ve yenilenebilir güç yatırımlarının hızlandırılması üzere tahlillere odaklanılıyor. Bu adımlar için Türk inşaat materyali endüstrisinin ürettiği gereçlere muhtaçlık olacak, burada değerli bir potansiyel bulunuyor” yorumunu yaptı.
“Yılın birinci yarısı güç geçecek”
Türkiye İMSAD İktisat Danışmanı Dr. Can Fuat Gürlesel ise “İçinde bulunduğumuz periyotta global iktisat, ‘İklim değişikliği ve yeşil dönüşüm’, ‘Salgın ve yeni normal’, ‘40 yılın en yüksek enflasyonu’, ‘Avrupa’daki savaş ve jeopolitik kırılma’, ‘Enerji ve besin krizine bağlı olarak hayat maliyeti krizi’ ve ‘20 yıl sonra mali sıkılaşma ve resesyon endişesi’ başlıklarının hepsinin birden yönetilmesini kapsıyor. Dünya iktisadının 2023 gündemini yüksek enflasyon ile gayret, sıkı para siyasetleri, resesyon/durgunluk/yavaşlama beklentileri, güç ve besin krizi olasılıkları oluşturacak” dedi. Enflasyonda kalıcı düşüş sağlanıncaya kadar merkez bankalarının faiz artırmaya devam edeceklerini söyleyen Dr. Can Fuat Gürlesel, “Merkez bankalarının 2023’te de enflasyonla uğraşta daha katı olmaya devam edeceklerini görüyoruz. 2. çeyrekte enflasyonda kalıcı düşüş sağlanırsa yılın geri kalan ikinci yarısı daha yeterli geçecektir. 2024’te de faiz indirimleri başlayabilir. Güç ve besin tarafları makul seviyede yönetiliyor, burada fiyat şokları yaşanmazsa mart ayından sonra kalıcı düşüşün başlayacağı beklentisi var. Yılın birinci çeyreği epey düşünceli geçecek. Faiz artışları sürecek ve sıkılaştırma tepeye çıkacak. Nisandan itibaren rahatlama başlayacaktır” değerlendirmesini yaptı.
Dr. Can Fuat Gürlesel, inşaat materyali siparişlerinin yeni yılın birinci çeyreğinde düşük, 2. çeyrekte durağan, 3. çeyrekte hudutlu artış ve son çeyrekte de artış rotası izleyeceğini, birinci 6 ayda iç pazar talebi ile ilerleneceğini, sonraki aylarda global iktisattaki güzelleşmenin ihracat siparişlerine yansıyacağını belirtti. Avrupa’da beklenen güç tasarrufu uygulamalarının Türkiye’ye talep yaratacağını söyleyen Dr. Can Fuat Gürlesel, kışın sert geçmesi durumunda güç fiyatlarının yükselme muhtemelliğine da dikkat çekti.
Türkiye’de seçim iktisadının tesirlerinin görüldüğünü belirten Dr. Can Fuat Gürlesel, “Asgari fiyatın 8 bin 500 TL olmasını, öbür fiyatlarda de yüzde 35-50 oranlarında artış bekliyoruz. Fiyat artışlarının tetikleyeceği fiyat artışları ve yeni yüksek maliyetlerle birlikte yüksek enflasyonla seçime gireceğiz. Haziran’da TÜFE yüzde 50-55 civarı bekleniyor. Türkiye’den portföy çıkışı devam ediyor. Öte yandan klâsik olmayan kanallardan döviz girişi yaşıyoruz. Kur Muhafazalı Mevduat hesaplarında da çözülme başladığını izliyoruz. Seçim öncesi TL’ye geçiliyor üzere görünüyor. İktisat etraflarında seçime kadar bir siyaset değişikliği beklentisi yok. Seçim sonrasında ise işler biraz daha karışacak. Klasik olmayan finansmandan sağlıklı finansmana dönmek, risk primini düşürmek için bir program gerekiyor. 50-60 milyar dolarlık sağlıklı bir finansman olmadan Türkiye’nin risk priminin düşmesi beklenmiyor. Dolarda da iktisat idaresinin denetim senaryosunda Haziran 2023’te 19 TL, denetim senaryosuna karşın öteki etkenlerle Haziran 2023’te 20 TL, kriz senaryosunda ise birinci çeyrekte 25 TL olarak 3 varsayım bulunuyor” formunda konuştu.
Dr. Can Fuat Gürlesel, bütçe yapmaya çalışan şirketlere de belirsizlikler nedeniyle yıllık bütçe yerine 3+3 ay halinde 6 aylık bütçe ya da erken seçim kararı olursa 4 aylık bütçe yapılması teklifini paylaştı.