T24 Haber Merkezi
Başkomutan Mustafa Kemal Paşa liderliğinde yürütülen Ulusal Kurtuluş Savaşı’nı zafere ulaştırarak Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuyla sonuçlanacak olan ‘Büyük Taarruz’, tam 100 yıl evvel bugün, 26 Ağustos 1922’de başladı.
Mustafa Kemal Paşa’nın, tarihe geçen “Hatt-ı müdafaa yoktur, sath-ı müdafaa vardır, o satıh bütün vatandır” kelamlarıyla harekât buyruğunu verdiği, Ulusal Kurtuluş Savaşı’nın dönüm noktası olarak bedellendirilen ve 22 Ağustos 1921-13 Eylül 1921 tarihleri ortasında 22 gün 22 gece süren Sakarya Meydan Muharebesi zaferinden sonra Türk ordusu “Büyük Taarruz” için hazırlanmaya başladı. Büyük Millet Meclisi, Sakarya Zaferi’nden sonra Mustafa Kemal Paşa’ya “mareşal” unvanını verdi.
Türk ordusu Sakarya Meydan Muharebesi’ni kazanmış olsa da, Yunan ordularını Anadolu’dan büsbütün çıkaracak bir savaşı zorlayacak güç konusunda eksikler içindeydi. Eksiklerin giderilmesi için kısıtlı bütün mali kaynaklar sonuna kadar zorlanarak ülkenin bütün kaynakları ordu buyruğuna verildi, subaylar ve askerler taarruz için eğitilmeye başlandı, savaşın sona erdiği cephelerdeki askerler Batı Cephesi’ne kaydırıldı.
Meclis’te taarruza geçilmesi yolundaki sabırsızlığa karşın Mustafa Kemal Paşa, “Ordumuzun kararı, taarruzdur. Lakin bu taarruzu tehir ediyoruz. Sebebi, hazırlığımızı büsbütün bitirmeye biraz daha vakit lazımdır. Yarım hazırlıkla, yarım önlemlerle yapılacak taarruz, hiç taarruz etmemekten çok daha kötüdür” görüşüyle, yaklaşık bir yıl boyunca hazırlıkları sürdürdü.
Ulusal Kurtuluş Savaşı’nın son safhası olan Büyük Taarruz, İtilaf devletlerinin desteklediği Anadolu’daki Yunan kuvvetlerine karşı girişilen genel akın olarak 26 Ağustos 1922 gecesi başlatıldı. Mareşal Mustafa Kemal Paşa’nın Afyon Kocatepe’den sevk ve yönetim ettiği Büyük Taarruz 30 Ağustos 1922’de zaferle sonuçlandı.
Büyük Taarruz’da dağılan Yunan Ordusu geri çekilirken Mustafa Kemal Paşa, “Ordular, birinci gayeniz Akdeniz’dir, ileri” buyruğunu verdi. Ulusal Kuruluş Savaşı, 9 Eylül 1922’de Türk Ordusu’nun İzmir’e girmesi ve 18 Eylül’de Yunan Ordusu’nun Anadolu’yu büsbütün terk etmesiyle sona erdi.
İzleyen aylarda 24 Temmuz 1923’te Lozan Barış Antlaşması imzalandı, 29 Ekim 1923’te Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu ilan edildi, kanunla ‘Atatürk’ soyadını alan Mustafa Kemal Paşa 1. Cumhurbaşkanı seçildi ve 10 Kasım 1938’de 57 yaşındayken hayatını kaybedene kadar bu vazifesi sürdürdü.
İlk kere 1924’te Afyon’da Başkumandan Zaferi olarak anılan, 1926 yılından itibaren bütün Türkiye’de Zafer Bayramı olarak kutlanan 30 Ağustos, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin komuta kademesinde yapılan atama ve terfilerin de tarihi olarak belirlendi.
Ankara Palas, 1930: Atatürk (solda) ve Venizelos
Venizelos Atatürk’ü Nobel’e aday gösterdi
Dönemin Yunanistan Başbakanı Eleftherios Kyriakou Venizelos, Anadolu topraklarında Hellen devletini tekrar canlandırmayı tabir eden “Megali İdea-Büyük Ülkü” siyasetinin savunucusu olarak 15 Mayıs 1915’te İzmir’i işgal etmiş, 10 Ağustos 1920’de Osmanlı İmparatorluğu’nu parçalayan Sevr Antlaşması’nı imzalayanlar ortasında yer almış, lakin Ulusal Kurtuluş Savaşı’nın akabinde Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş evrakı olan Lozan Barış Antlaşması’na 24 Temmuz 1923’te İsmet İnönü ile birlikte imza atmak durumunda kalmıştı.
Venizelos, 1930 yılında heyetiyle birlikte Ankara’yı ziyaret etti, Ankara Palas’ta verilen davette Mustafa Kemal Atatürk ile başbaşa görüştü ve Ulusal Kurtuluş Savaşı’nın Batı Cephesi Kumandanı, periyodun Başbakanı İsmet İnönü’yle Türk-Yunan Dostluk ve İşbirliği Mutabakatı’nı imzaladı.
Venizelos, 12 Ocak 1934’te Nobel Komitesi’ne yazdığı ve Yunan Ordusu’nun Anadolu’da düştüğü durumu “Küçük Asya Felaketi” olarak andığı üç sayfalık mektupta, “Mustafa Kemal’in Kurtuluş Savaşı’nda verdiği çabadan sonra yeni bir ulus devlet olarak doğan Türkiye’de yaptığı ıslahatları, Türkiye’deki muvaffakiyetleri Yunan halkının takdirle karşıladığını” vurguladı.
Venizelos, büyük bir sürpriz olarak bedellendirilen ve gazeteci Özgen Acar’ın Venizelos Vakfı evrakları ortasında bularak 19 Mayıs 1981’de ortaya çıkardığı mektubunun sonunda özetle şu sözlerle, Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterdi:
“Küçük Asya Felaketi ertesinde saygın bir ulus devlet olarak yine doğan ve anlaşabileceğimize kani olduğumuz Türkiye, uzattığımız dostluk elini büyük bir içtenlikle sıkarak kabul etmiştir.
Bu yaklaşımımız, halkların düne kadar olan çok önemli uyuşmazlıklarını gidermelerine örnek olacak. Halklarımız, yalnız olumlu sonuçlar getiren samimi bir barışın nimetlerinden faydalanacak. Yaklaşımımız, gerek ülkelerimizin gerekse de Yakın Doğu’nun (Orta Doğu ima ediliyor) barış tertibine hizmet edecektir.
“Bu barışın sağlanmasında en bedelli katkıyı gösteren kişi, Türkiye Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa’dan diğeri değildir.
Bu nedenle, 1930’dan bu yana Yunanistan hükümeti lideri olarak Yakın Doğu’ya yeni bir devir getiren ve barışı sağlayan Türk-Yunan paktının imzalanmasından sonra, siz Nobel Barış Mükafatı saygın üyelerine, Mustafa Kemal Paşa’yı bu değerli mükafata layık görmekten onur duyduğumu belirtir; adaylığını kabul etmenizi arz ederim.
En derin hürmetlerimle.“