İçeride maliyetler ve kur baskısı, dışarıda ana pazarlardaki talep zayıflığı ve Çin’in geri dönüşü ihracatta kayıpları artırıyor. En büyük ana pazar olan AB dahil, tüm ülke kümelerinde kan kaybı yaşanırken, yalnızca Rusya ve etrafına ihracat arttı. BDT ülkelerine ihracat artışı birinci 4 ayda yüzde 58 oldu.
Enerji ve personellik maliyetlerindeki artış, ana pazarlardaki talep düşüklüğü, pandemide kapanan Çin’in süratli dönüşü, yanı sıra baskılanan kur nedeniyle kaçan siparişler 2022’nin ikinci yarısından itibaren ihracat iklimini değerli ölçüde aşındırdı. Pandemi sonrası gerisine aldığı rüzgarı kaybeden ihracatçılar, en büyük ana pazar AB olmak üzere, ABD, Ortadoğu ve Afrika’da önemli kayıplar yaşıyor. Genel ihracattaki düşüşü sınırlayan ise Rusya ve etraf ülkelerine yapılan ihracattaki yüksek artış oldu. Şayet birinci 4 ayda BDT ülkelerine gerçekleştirilen ihracat, geçen yıl ile birebir kalsaydı, genel ihracattaki düşüş oranı yüzde 3 değil, yüzde 6,5 olacaktı
Ekonomim’den Merve Yiğitcan’ın aktardığına nazaran Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) evvelki gün açıkladığı ve nisan ayında yüzde 17’lik düşüşe işaret eden ihracat bilgileri, dış ticarette geçen yılın ikinci yarısından itibaren baş gösteren sıkıntıların en net sonucu olarak dikkat çekti.
Zira Haziran 2022 sonrası güç ve personellik maliyetlerinde yaşanan artışa, Türkiye’nin ana pazarı AB’de ve ABD’de başlayan resesyon kaygıları de eşlik edince siparişler düşmeye başlamış, bu durum pandemi sonrası yakalanan ihracat rüzgarını kesmişti.
Tüm bunlara bir de uzun müddettir sistematik olarak döviz kurunun baskılanması eklenince fiyat rekabetinde geriye düşen ihracatçı, birçok dalda pazarını, navlunların pandemi sonrası düzeylere gerilemesinin de tesiriyle Çin’e ve Uzakdoğu ülkelerine kaptırmaya başladı. Bu kompozisyonda Türkiye’nin ihracatını ayakta tutan ise Batı yaptırımlarına maruz kalan Rusya ve etraf ülkeleri oldu.
GENEL İHRACAT YÜZDE 3 GERİLEDİ
TİM datalarından yaptığımız derlemeye nazaran, yılın birinci 4 ayında genel ihracat geçen yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 3 düşerek 83,4 milyar dolardan, 80,8 milyar dolara geriledi. Bu devirde TİM’e kayıtlı ihracattaki gerileme daha fazla oldu. Birinci 4 ayda yüzde 6,5 gerileyen ihracatçı birliklerinin toplam ihracatı 76,06 milyar dolardan 71,16 milyar dolar düzeylerine indi. Genel ihracatın alt kalemlerinden olan ‘ihracatçı birlikleri kaydından muaf ihracat ile antrepo ve özgür bölgeler farkı’ ise farklı bir seyir izledi. Genel ihracattaki hissesi yüzde 12’ye yükselen bu kalemde birinci 4 ayda yüzde 33’lük artış ile 9,7 milyar dolarlık pahaya ulaşıldı.
AB PAZARINDAKİ KAYIP YÜZDE 6
Ülke kümeleri bazında ihracat datalarına mercek tutulduğunda tablo daha da belirginleşiyor. TİM’in metodolojisine nazaran ülkeler 12 kümeye ayrılmış durumda. Burada tüm ülke kümelerinde bariz bir gerileme yaşanırken, BDT ülkelerine yüzde 58,8’lik ihracat artışı, genel ihracattaki kaybı sınırlamış görünüyor. Ülke kümelerine daha yakından bakıldığında, Türkiye’nin en büyük ihracat pazarı AB’ye yapılan ihracat birinci 4 ayda yüzde 6 gerileyerek 32,6 milyar dolardan 30,7 milyar dolara düştü. Burada resesyon telaşları nedeniyle faiz artırımlarının yapıldığı AB’de soğuyan iktisat en değerli etken oldu. Türkiye’nin AB’den sonraki ülke kümeleri bazında en büyük pazarı olan Ortadoğu ülkelerinde de işler güzel gitmiyor. Düşük kalite ve düşük fiyat odaklı bu pazarda, üst üste binen maliyetler nedeniyle uygun fiyat veremeyen Türk ihracatçısı, pazarı pandemi sonrası süratli dönüş yapan Çin’e kaptırdı.
ORTADOĞU VE AFRİKAYI ÇİN’E KAPTIRDIK
Türkiye’nin Ortadoğu ülkelerine ihracatı birinci 4 ayda yüzde 10,3 gerileyerek 10,5 milyar dolardan 9,4 milyar dolara indi. Emsal sorun Afrika ülkeleri ile de yaşanıyor. Ortadoğu ülkeleri üzere ucuz fiyat odaklı Afrika pazarında ihracat kaybı birinci 4 ayda yüzde 27 oldu. Bu devirde ihracat geçen yılki 7,7 milyar dolar düzeyinden 5,6 milyar dolar düzeyine indi. Türkiye’nin bir öteki kıymetli pazarı ABD’nin dahil olduğu Kuzey Amerika Hür Ticaret bölgesine ihracatta da gerileme var. Çok büyük bir pazar olmasına karşın Türkiye’nin hala istenilen düzeyde hisse alamadığı bölgeye ihracat birinci 4 ayda geçen yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 24,2 gerileyerek 5,6 milyar dolarda 4,26 milyar dolar seviyesine indi.
RUSYA VE ETRAFI MÜSPET AYRIŞTI
Türkiye’nin genel ihracatında yaşanan gerilemeye rağmen BDT ülkelerine ihracat bu devirde değerli oranda arttı. Bilhassa Ukrayna Savaşı sonrası Batı’nın ticari yaptırımlar uyguladığı Rusya ve etraf ülkelerine yapılan ihracatın birinci 4 ayda yüzde 58 arttığı görülüyor. BDT ülkelerine ihracata mercek tutulduğunda birinci 4 ayda en büyük artış yüzde 120 ile Rusya’ya gerçekleştirildi. Rusya’ya ihracat geçen yılın birinci 4 ayında 1 milyar 454 milyon dolar seviyesindeyken, bu yılın birebir devrinde 3 milyar 203 milyon dolara yükseldi. Bu kümede Rusya’dan sonra en fazla ihracat yapılan ülke Azerbaycan olurken, bu ülkeye birinci 4 ayda yapılan ihracat yüzde 5,9 artarak 734,4 milyon dolara çıktı. Birebir periyotta Rusya’dan sonra en yüksek artışın görüldüğü ülke ise yüzde 74 ile Kazakistan oldu. Kazakistan’a birinci 4 ayda yapılan ihracat 591,9 milyon doları buldu. Belarus da bu periyotta ihracatın en fazla arttığı ülkelerden oldu. Belarus’a ihracat birinci 4 ayda yüzde 70 artarak 469,8 milyon doları gördü. Kırgızistan’a ihracat da birinci 4 ayda yüzde 35 artarak 320,7 milyon dolara ulaştı.
Rusya’nın başı çektiği BDT ülkelerine ihracatta hangi kesimler öne çıkıyor? En fazla ihracat kimyevi hususlar ve mamullerinde gerçekleşti. Bu dalın BDT ülkelerine ihracatı birinci 4 ayda geçen yılın birebir devrine nazaran yüzde 80,2 artarak 1,45 milyon dolar seviyesine çıktı. İkinci sırada yer alan makine ve aksamları dalının ihracatı kelam konusu devirde yüzde 63 artarak 838,4 doların düzeyinde gerçekleşti. Hazır giysi ve konfeksiyon bölümünün ihracatı da tıpkı devirde yüzde 79 artışla 693,3 milyon dolara yükseldi. Elektrik ve elektronik kesiminin ihracatı da birinci 4 ayda geçen yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 91,4 artarak 670,3 milyon dolara çıktı. Bu ülkelere en fazla ihracat yapan beşinci dal ise otomotiv sanayisi oldu. Dalın ihracatı kelam konusu devirde yüzde 58,6 artarak 602 milyon doları aştı.
ANTREPODAN İHRACAT ARTIYOR
TİM genel ihracat datalarını açıklanırken, ihracatçı birliklerine kayıtlı ihracatın yanı sıra, ihracatçı birliklerinin kaydından muaf ihracat ile antrepo ve hür bölge farkını da veriyor. Bu kalem 2021 yılına kadar 1 milyar dolar düzeylerinde iken 2022 yılında artmaya başladı. Haziran 2022’den itibaren 2 milyar doların üzerinde hesaplanan bu kalemden genel ihracata yılın birinci 4 ayında 9,7 milyar dolarlık bir katkı geldi. Tıpkı devirde bu kalemin genel ihracattaki hissesi yüzde 12 oldu. Geçen yılın tıpkı devrinde bu hisse yüzde 8,7 idi. Bu kalemdeki artışın gerisinde paralel ithalatın yolunu açan Rusya’ya direkt antrepo üzerinden yapılan ihracatın tesirli olduğu varsayım ediliyor