Osmanlı devrinde Anadolu’ya giren ve vakitle pişirme usulü, kokusu, lezzeti, çeşitleri ve köpüğüyle kendine mahsus bir kimlik kazanan Türk kahvesi, yaklaşık 500 yıldır konukseverlik ve paylaşımın simgesi olarak geleceğe aktarılıyor.
Türkler tarafından 16. yüzyılda geliştirilen ve “dünyada ilk” olduğu belirtilen pişirme metoduyla yapılan, özel değirmen, cezve ve fincan üzere mutfak gereçleri üretilen, vakit içinde hakkında şiirler yazılan, cet kelamlarına mevzu olan ve türküleri seslendirilen Türk kahvesi, 2013’te “UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi’ne girdi.
Misafir ağırlama, dini bayramlar, sohbetler ve kız isteme üzere merasimlerin olmazsa olması haline gelen Türk kahvesi, başlı başına bir kültürel öğeye dönüştü.
Yüksek kaliteli kahve çekirdeklerinden harmanlanan, çok ince öğütülen ve tercihen kömür ateşinde ağır ağır kavrulan, bir cezve yardımıyla su ve isteğe nazaran şeker ilave edilerek pişirilen, küçük fincanlarla servis edilen, telvesinin tabana çökmesi için kısa bir müddet beklenen Türk kahvesi, dünyada espresso ile en çok tüketilen kahve tipi oldu.
“Süvari”, “menengiç”, “kül”, “cilveli”, “mırra”, “dibek”, “devebatmaz”, “yandan çarklı”, “sütlü”, “çedene”, “nohut, “burçak” “zingarella”, “tarz-ı hususi” ve “hilve” üzere yaklaşık 40 çeşidi bulunan Türk kahvesi, Türkiye’de yılda kişi başı 1 kilogram tüketiliyor.
144 ÜLKEDE TÜKETİLİYOR
Telvesiyle ikram edilen tek kahve çeşidi olan, hafif kavrulmuşunda 50, orta kavrulmuşunda 59 ve çok kavrulmuşunda 65 farklı tat ve koku unsuru bulunan Türk kahvesi, başta Suudi Arabistan, KKTC, Hollanda, ABD, Rusya ve Irak olmak üzere 144 ülkede içiliyor.
Hafif kavrulmuşunda ekşi, tatlı, meyvemsi, orta kavrulmuşta baharatımsı, odunumsu, meyvemsi ve tütünümsü özellikler, çok kavrulmuşta ise acı, baharatımsı, odunumsu ve toprağımsı tat ve koku bulunan Türk kahvesinin yılda yaklaşık 24 milyon dolar ihracatı gerçekleşiyor.
KAHVENİN TARİHİNE IŞIK TUTAN MÜZE
Karabük’ün UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde bulunan Safranbolu ilçesinde 3 yıl evvel açılan “Türkiye Kahve Müzesi” ziyaretçilerini tarihte seyahate çıkarıyor.
“Anadolu’nun Kayıp Kahveleri” ve “Kahve Atlası” kitaplarının müellifleri Atilla Narin ile Semih Yıldırım, yıllardır edindikleri deneyim ve birikimlerle oluşturdukları müzede, hem ziyaretçileri bilgilendiriyor hem de Anadolu’nun birçok bölgesinde farklı formlarda yapılan kahvelerden ikram ediyor.
Müzede, kahve üretiminde kullanılan cezve, fincan, el değirmeni, kavurma tavaları, terazi, tahta kaşık, su küpü ve şeker kapları sergileniyor.
SON YILLARDA İLGİ ARTTI
Semih Yıldırım, AA muhabirine, 1 Ekim’in “Dünya Kahve Günü” olarak kutlandığını, bu özel günde Türk kahvesinin en önde yerini aldığını söyledi.
Kahvenin, dünyada petrolle birlikte en çok ticareti yapılan ve sudan sonra en fazla içilen eser olduğunu belirten Yıldırım, “Türkiye’de de son yıllarda kahve tüketimi artış gösterdi. Kişi başı tüketim bundan 10 yıl öncesine kadar 50 gramlardayken artık 1 kilo 100 grama ulaştı. Kahve, Türk insanının hayatında değerli bir içecek. En kıymetli, en hoş anlarımızda Türk kahvesi içiyoruz.” diye konuştu.
Müzede, kahvenin geçmişine ışık tuttuklarını aktaran Yıldırım, çeşitli yörelere has kahveler hakkında şu bilgileri verdi:
“Cilveli kahve Manisa yöresine ilişkin, üzerine ikili kavrulmuş badem konulan bir çeşit. Batman Hasankeyf yöresine ilişkin hilve kahvesi ceviz, bal ve sütle yapılıyor. Süvari kahvesi cam bardakta sunuluyor. Evvelden süvariler fincanı az buluyor. Kahve cam bardakta sunulduğu için de ismi bu türlü kalıyor. Doğu bölgesinde çok kullanılan menengiç kahvemiz var. ‘Yalancı’ dediğimiz bir kahve, içinde kafein barındırmayan. Yokluk yıllarının en değerli kahvesi de nohut kahvesi. ‘Fakir tiryakinin kahvesi’ de deniliyor, hala tüketiliyor.”
HEDEF DÜNYAYA TANITMAK
Yıldırım, Türk kahvesinin sabah ve öğle saatlerinde, sütlü çeşitlerinin de akşam saatlerinde tüketilebileceğini lisana getirerek, “Türk kahvesini dünyada daha tanınır hale getirmek için çalışma içerisindeyiz. Bu manada makine üreten firmalar değerli bir katkı sunmaya başladı. Türk kahvesi makineleri üreten firmalar, bunları ihraç edip dünya insanına sundu. Türk kahvesinin pazarda gün geçtikçe büyüyen bir grafiği var.” sözlerini kullandı.
Bölgelere nazaran kahve tüketim çeşidinin değiştiğine işaret eden Yıldırım, doğu ve güneydoğu bölgesinde daha çok kavrulmuş, keskin tatların, batı bölgesinde aromalı, damla sakızlı, Karadeniz’de ise çok kavrulmamış, hafif kahvelerin tercih edildiğini kelamlarına ekledi. AA