Türk bilim insanları, Zonguldak’ta yeni bir yangıç (gammarus) cinsini dünya literatürüne kazandırdı.
Binali Yıldırım Üniversitesi Biyoloji Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Mert Elverici ve Kıbrıs Yaban Hayatı Araştırma Enstitüsünde vazifeli araknolog (örümcekleri ve akrepleri inceleyen zoolojinin alt koluyla ilgilenen bilim insanı) Kadir Boğaç Kunt, Zonguldak’taki Gökgöl Mağarası’nda farklı cinslerle ilgili çalışma yürüttü.
Topladıkları kabuklular (crustacea) sınıfından çift ayaklılar grubuna ilişkin örnekleri, bu alanda uzman olan Ege Üniversitesi Su Eserleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Özbek, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Su Eserleri Fakültesi Dr. Öğretim Üyeleri İsmail Aksu ve Hazel Baytaşoğlu ile paylaştı.
Morfolojik ve moleküler incelemeler sonucunda kelam konusu canlıların dünyadaki öteki benzeri tiplerden farklı, bilim topluluğu tarafından bugüne kadar tanımlanmamış yeni bir tıp olduğu ortaya çıktı.
Uluslararası hakemli bir mecmuada yayımlanan makale ile yeni yangıç çeşidine, Türkiye Mağaracılık Federasyonuna (TUMAF) ithafen “gammarus tumaf” ismi verildi.
Prof. Dr. Murat Özbek’in de ortalarında yer aldığı grup, 2019’da da Mersin’in Anamur ilçesindeki Türkiye’nin en derin mağarası sayılan 1429 metrelik Peynirlikönü Mağarası’nda da yangıç çeşidinde 2 farklı canlı tespit etmiş ve bunlara “gammarus egmao” ve “gammarus Deryae” isimlerini vermişti.
”DÜNYADA BİNDEN FAZLA TİPİ VAR”
Prof. Dr. Özbek, gammarusların çoklukla serin kaynak suları, dereler ve göllerin kıyılarında yaşayan 0,5 ila 1 santimetre uzunluğunda kabuklu tipi canlılar olduğunu, tabana yakın yerlerde ekseriyetle yan tarafları üzerinde yüzdükleri için halk ortasında “yangıç” olarak isimlendirildiklerini anlattı.
Mağaranın turistler tarafından ziyaret edildiğini ve bu durumun canlıları olumsuz etkilediğini söz eden Özbek, yalnızca Gökgöl Mağarası’nda yaşayan bu ender cinsin muhafaza altına alınması gerektiğini vurguladı.
Bu canlıların kaynak suları, akarsular ve göllerde çokça bulunmakla birlikte, kuyu suları ve mağaralardaki yer altı sularında da yaşadığını aktaran Özbek, şunları kaydetti:
“Bu çalışmayla Gökgöl Mağarası’nda oraya endemik, yani dünyada yalnızca orada bulunan, bir çeşit olduğu bulunmuş oldu. Bunu da bilim alemine kazandırmış olduk. Ülkelerin biyolojik zenginlikleri doğal zenginliklerinin en kıymetli kesimlerinden biridir. Bu çeşit dışarıdan bakıldığında tıpkı cinse ilişkin başka tiplere çok benziyor. Ülkemizde 51 farklı tipi var bu canlının. Biz burada 52’ncisini bulmuş olduk. Dünyada binden fazla tipi var. Bunlar dışarıdan olağanda bir insanın hatta tahminen benim bile baktığımda ‘Bu, bu tiptir.’ diyebileceğimiz canlılar değil. Bunlar dış görünüş açısından birbirine çok benzerler. Ama moleküler yahut ayrıntılı mikroskobik incelemelerle cinsleri tespit edilebilir ve uzmanı karar verebilir.”
Özbek, 350 milyon yıllık Gökgöl Mağarası’ndaki canlının buraya adapte olduğunu belirterek, böylesine değerli bir keşfi gerçekleştirdikleri için memnun olduklarını söyledi.
”BUNLAR HOŞ GELİŞMELER”
Ekip arkadaşlarına teşekkürlerini ileten Özbek, şöyle dedi:
“Burada bilim alemi tarafından bilinmeyen bir çeşit vardı, biz bunu bulduk. Bundan sonraki çalışmalar artık muhafaza çalışmaları olabilir yahut moleküler istikametinden öteki farklı çalışmalar olabilir. Bilim adamlarımız bu husus üzerinde çalışmalar yapıyorlar. Bunlar hoş gelişmeler. Bundan evvelki yıllarda ne yazık ki bahis hakkında yetişmiş bilim adamı sayısı fazla değildi. Tahminen ondan ötürü yabancıların hakimiyeti altındaydı bu mevzular.”