Ekonomi idaresi Merkez Bankası siyaset faizini yüzde 14 düzeyinde sabit tutarak makroihtiyati tedbirlerle nakdî sıkılaşma siyasetini sürdürürken piyasada faizler son 4 yılın doruğuna tırmandı. Dünya Gazetesi’nden Şebnem Turhan’ın haberine nazaran; yüzde 14 siyaset faizine karşın Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ile Merkez Bankası’nın adımlarıyla gereksinim kredisi faizleri 15 Temmuz haftasında yüzde 35,41’e, ticari kredi faizleri de yüzde 30,66’ya yükseldi. Uzmanlar siyaset faizi ile piyasa faizleri ortasındaki makasın birinci kere bu kadar açık olduğuna işaret ederken, makasın bu kadar açık olmasının yanı sıra bu kadar uzun mühlet de böylesine büyük fark yaşanmadığına dikkat çekti.
Merkez Bankası haftalık datalarına nazaran tüketici kredi faizlerini Kasım 2018’den bu yana gördüğü en yüksek düzeylerinde bulunuyor. 15 Temmuz ile biten haftada muhtaçlık kredi faizi ortalama yüzde 35,41’e geldi fakat birtakım bankalarda muhtaçlık kredisi faizi yüzde 37,2’yi aştı. İhtiyaç kredisi faizinde en son bu düzeyler yüzde 36,24 ile 16 Kasım 2018 haftasında görülmüştü. 2018 Kasım’da siyaset faizi ise yüzde 24 idi. Yani gereksinim kredi faizi ile siyaset faizi ortasındaki makas 12.24 puandı. Bugün ise 21.14 puanlık bir fark var. Taşıt kredisi faizleri de tekrar ortalamada yüzde 27,96’ya yükseldi. Bu da Aralık 2018’den bu yana görülen en yüksek düzeye işaret ediyor. Bankalara nazaran taşıt kredisi faizleri de değişim gösteriyor ve birtakım bankalarda taşıt kredisi faizleri yüzde 32,16’ya kadar yükselebiliyor. Merkez Bankası haftalık datalarına nazaran ortalama konut kredisi faizi yüzde 17,53’e çıktı. Fakat tekrar kimi bankalarda konut kredisi faizi aylık yüzde 2,99’luk oranlara kadar çıktı.
Tüketici kredisinde 13 haftalık büyüme suratı yüzde 62 Merkez Bankası datalarına nazaran TL tüketici kredi faizleri ortalama yüzde 33,72’ye çıktı. Siyaset faiziyle ortasındaki makas 20 puana işaret ediyor. Faizlerde yükseliş ise haziran başından bu yana devreye alınan tedbirler sonrası hızlandı. Haziran başında TL tüketici kredi faizi yüzde 30,32 idi. 1.5 ayda 5.1 puanlık yükseliş yaşandı. Faizler süratli yükselirken tüketici kredileri büyüme suratında dalgalı bir seyir yaşandı. Haziran başında tüketici kredilerinde 13 haftalık yıllıklandırılmış arındırılmamış büyüme yüzde 55,8 iken 15 Temmuz haftasında yüzde 62’ye geldi. Merkez Bankası’nın ve BDDK’nın bankacılık kesiminde en fazla tedbirin getirildiği ticari kredi faizinde ise ortalama yüzde 30,66 faizler bulunuyor. Rotatif kredi faizleri ise yüzde 50’nin üzerinde seyrediyor. Bu da tekrar siyaset faizi ile ortasında 16.66 puanlık farka işaret ederken ticari kredi büyüme suratında gözle görülür düzeyde ivme kaybı var. 13 haftalık yıllıklandırılmış kur tesirinden arındırılmış kurumsal kredi kartları hariç ticari kredi büyüme suratı 15 Temmuz haftası itibariyle yüzde 30’a indi. Haziran başında yüzde 49,3 idi. Ticari kredi büyümesi sürat katıca toplam kredi büyümesi de yavaşladı. 13 haftalık yıllıklandırılmış ve kur tesirinden arındırılmış toplam kredi büyümesi yüzde 39,3’e indi. Merkez Bankası son Para Siyaseti Heyeti metninde siyaset tedbirlerinin kredi kanalından da uygulanacağını tabir etti. Bu krediler üzerinde yeni tedbirler görüleceğinin işareti. Uzmanlar alınabilecek tedbirlerin kredi faizlerindeki yükseliş trendini devam ettireceğini vurguladı.
TL’DEKİ LİKİDİTE SIKIŞIKLIĞININ GÖSTERGESİ
Bankacılık kaynaklarının verdiği bilgiye nazaran 2018 Ağustos sonrasında süratle tırmanışa geçen kredi ve mevduat faizleri 2019 Temmuz’dan itibaren Merkez Bankası’nın faiz indirimleriyle birlikte düşüş trendine girdi. Covid-19 önlemleri kapsamında başlatılan genişleyici siyasetler yeni olağana dönüşle birlikte kademeli olarak sıkılaştırılmaya başlandı ve TL faizlerde 2020’nin son çeyreğinde başlayarak 2021 Eylül ayına kadar üst taraflı bir hareket yaşandı. TCMB, 2021 yılında siyaset faizini 23 Eylül’de 100, 21 Ekim’de 200, 18 Kasım’da 100 ve 16 Aralık toplantısında 100 baz puan indirerek yüzde 14 düzeyine çekti. 2022 yılında ise değişikliğe gitmedi. TCMB faizleri düşürmesine karşın ticari kredi faizlerinde doruklar görülmeye devam ediyor. Uzmanlara nazaran TCMB’nin faiz indirimleri sonrası TL’de yaşanan paha kaybı sonrası açıklanan kur muhafazalı mevduata yönlendirilen TL nakitle bir arada yüzde 14 olan TCMB haftalık repo faizine karşın kredi faizlerinin yüksek olması TL’deki likidite sıkışıklığının bir göstergesi.
TL KREDİ FAİZİNDE YÜZDE 21 DE AŞILDI
Merkez Bankası datalarına nazaran kredi faizlerinin yanı sıra mevduat faizleri de arttı. Bankalarda ortalama TL mevduat faizi yüzde 17’yi aşarken bankalar yüzde 21’in üzerinde faiz veriyor. Merkez Bankası bilgileri haziran başında TL mevduat kredi faizinin 15,79 düzeylerinde bulunduğunu gösteriyor. Bugün TL mevduat kredi faizini yüzde 21’e kadar çıkaran kimi bankalarda ise haziran başında uygulanan faiz oranı yüzde 14,5 düzeyindeydi. Yeniden 1.5 ayda 5.5 puanlık bir yükseliş kelam konusu. Ortalamada ise 1.2 puanlık yükseliş var. Bankaların döviz mevduatına uyguladıkları faizde de hem yükseliş yaşanıyor hem de bankalar kampanyalar uygulanıyor. Bankacılık kaynaklarından edinilen bilgiye nazaran döviz mevduatına KKM kampanyası yaparak döviz mevduatlarına yıllık yüzde 6’ya varan faiz uygulanıyor.
BİREYLERİN KREDİ KARTI HARCAMALARI DA ARTIYOR
Tüketici kredilerinde yüksek faizlere karşın artış sürerken yüksek enflasyon ve alım gücü azalan vatandaşların bir öbür yüklendikleri araç kredi kartları oldu. Merkez Bankası’nın haftalık bilgilerine nazaran 1 Temmuz haftasında 76.4 milyar lira olan haftalık kredi kartı harcamaları bayram öncesi 8 Temmuz haftasında 80.3 milyar liraya yükseldi. Bayram haftasında 49.9 milyar liraya gerilese de son periyotta süratli bir yükseliş kelam konusu. Datalar nisan sonunda 60.8 milyar lira seviyesinde olan haftalık kredi kartı harcamalarının her hafta yeni bir rekor kırarak artmaya devam ettiğini gösteriyor.