24 Temmuz 1963’te kurulan TÜBİTAK, günümüzde birden fazla alanda çalışmalarını sürdürüyor. TÜBİTAK UZAY, DENEYAP Atölyeleri, TEKNOFEST Azerbaycan, iklim değişikliği, Çin Halk Cumhuriyeti’nin bilim insanlarıyla başlatılan ortak proje TÜBİTAK’ın devam ettirdiği çalışmalardan öne çıkanları. Ulusal Teknoloji Atılımı gayesiyle çıkılan yolda nitelikli insan kaynağına da ayriyeten değer veriliyor.
TÜBİTAK Lideri Profesör Hekim Hasan Mandal, TÜBİTAK’ın gündemini ve mevcut projeleri Haber7.com’a kıymetlendirdi.
Ayrıca, merhum Profesör Hekim Fuat Sezgin için başlatılan projeyi ve Profesör Hekim Aziz Sancar’ın rolünü birinci defa anlattı. İşte, TÜBİTAK Liderinin açıklamaları…
YERLİ ÜRETİM İMECE VE TÜRKSAT 6A İÇİN GERİ SAYIM BAŞLADI
SORU: TÜBİTAK UZAY’ın 2003’te başlayan seyahati övünç duyulası bir biçimde ilerliyor. Bu doğrultuda bir vatandaşımız da Milletlerarası Uzay İstasyonu’na gönderilecek. Cumhuriyetin 100. yılında uzay araştırmalarında birçok adım atılacağı açıklandı. İMECE ve TÜRKSAT 6A uyduları da uzaya gönderilecek. Pekala bu uydular ülkemize ne üzere katkılar sağlayacak?
2011 yılında fırlattığımız RASAT Uydusundan edindiğimiz tecrübe ve bilgi birikimi ile ulusal uydu teknolojileri geliştirme yolunda birinci adımımızı attık. Uçuş bilgisayarı ve haberleşme sistemleri üzere kritik uydu teknolojilerinin yerli ve ulusal imkanlarla geliştirildiği GÖKTÜRK-2 Uydusu ile İMECE Projesi’nin gerektirdiği teknolojinin alt yapısını oluşturduk.
İMECE Projesi ile ülkemizin askeri ve sivil yüksek çözünürlüklü manzara gereksinimlerini karşılamak üzere yer müşahede uydusu geliştiriyoruz.
İMECE Uydusu sayesinde ülkemizde birinci kez ulusal imkanlarla geliştirilen yüksek çözünürlüklü elektro optik kameraya uzay tarihçesi kazandırılarak, ülkemizin yüksek çözünürlüklü manzara muhtaçlığının yerli kaynaklarla karşılanması konusunda değerli bir adım atmış olacağız.
Proje ile kritik değere sahip modüllere ve sistemlere uzay tarihçesi kazandırılarak bu teknolojilerde yurt dışına olan bağımlılığın azaltılması da sağlanacak. İMECE Uydusu başta ülkemiz olmak üzere dünyanın her yerinden coğrafik kısıtlama olmaksızın yüksek çözünürlüklü manzaralar elde edecek olup, amaç tespit ve teşhis, doğal afet, haritalama, ziraî uygulamalar üzere uzaktan algılama teknolojilerinin kullanıldığı birçok alanda hizmet verecek.
Bunun yanında, İMECE Projesi’nde elektrikli itki sistemi başta olmak üzere yıldızizler, reaksiyon tekeri, güneş algılayıcı, KKS (Küresel Konumlama Sistemi) Alıcısı üzere kritik teknolojilere sahip yönelim ve yörünge denetim alt sistemi ekipmanlarını Türkiye’de birinci sefer yerli ve ulusal imkanlarla TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü bünyesinde geliştiriyoruz.
Ayrıca, uydu haberleşme sistemleri (S ve X Bant) ekipmanları, bilgi sıkıştırma, kayıt ve formatla ekipmanı, güç düzenleme ve dağıtım ekipmanları ve yeni kuşak uydu uçuş bilgisayarı donanım ve yazılımları ile uydunun dünyadan denetimini sağlayacak yer istasyonu yazılımları ve yer dayanak ekipmanları büsbütün TÜBİTAK UZAY tarafından özgün bir halde geliştiriliyor.
TÜBİTAK UZAY’ın bu çalışmaları ve muvaffakiyetleri sayesinde, müşahede uydularını tümüyle yerli ve ulusal olarak tasarlayıp üretme yeteneğine kavuşan Türkiye, haberleşme uydularını da ulusal imkânlarla yurt içinde üretme maksadını gerçekleştirebilecek altyapıya, bilgi birikimine ve yetişmiş insan kaynağına sahip oldu.
Türkiye’nin birinci yerli haberleşme uydusu TÜRKSAT 6A, Enstitümüzün öncülüğünde yerli olarak geliştiriliyor. TÜRKSAT A.Ş.’nin ticari uydu gereksinimini karşılayacak olan TÜRKSAT 6A Haberleşme Uydu Projesi tamamlandığında, ülkemiz GEO uydu geliştirme yeteneğine ve kapasitesine sahip 11. ülke (AB tek bir ülke üzere değerlendirilmiştir) pozisyonuna taşınacak.
TUSAŞ, ASELSAN ve CTECH firmaları ile ortak yürütülen TÜRKSAT 6A Projesi’nde yörüngede hizmet sağlayacak olan Uçuş Modelinin sistem düzeyi entegrasyon faaliyetleri tamamlanarak son evre olan test faaliyetlerine başlandı.
Yakıt dahil yaklaşık 4.2 ton kütleye sahip olacak olan uyduda yer alan; uçuş bilgisayarı, güç düzenleme ve dağıtım üniteleri, yönelim belirleme ve denetim ekipmanları, telemetre/telekomut haberleşme ve yararlı yük haberleşme alt sistemi ekipmanları üzere birçok değerli ekipman proje kapsamında yerli olarak geliştiriliyor.
Bu ünitelerin, fırlatma ve uzay ortamında karşılaşılacak şartlara uygun testleri gerçekleştirilerek doğrulama faaliyetleri tamamlandı. Ayrıyeten hem uzay hem de yer bölümü yazılımlarını da büsbütün yerli ve ulusal olarak geliştiriyoruz.
TÜRKSAT tarafından sağlanan hizmet kapasitesinin kıymetli bir kısmının karşılanmasının yanı sıra, ticari rekabet bedeli olan haberleşme uydusu platformunun ve uydu alt sistemlerinin geliştirilmesini, bu kapsamda insan kaynağının, bilgi birikiminin ve altyapının kazanılmasını ve yurtdışına bağımlılığın azaltılmasını projenin değerli kazanımları ortasında sayabiliriz.
Son olarak, İMECE ve TÜRKSAT 6A uydularımız için geri sayıma başladık, her iki uydumuzun uçuş modeli testleri için büyük bir özveri ile çalışmalara devam ediyoruz.
2023 yılı içerisinde her iki uydumuzda fırlatmaya hazır hale gelecek ve fırlatması için geri sayıma başlanan İMECE Uydumuz 15 Ocak 2023 tarihinde yörüngedeki yerini alacak.
TÜBİTAK UZAY aracılığıyla yürüttüğümüz projelerimizle, ülkemizin uzay siyasetlerine uygun bir halde uzay ve uydu teknolojileri geliştirilmesine ve insan gücü yetiştirilmesine katkıda bulunarak bu alanda öncü olmaya devam ediyoruz.
Bunun yanı sıra, uzay ve uydu teknolojileri alanında kendi gereksinimlerini karşılayan bir ülke olmanın ötesine geçerek bu alanda ihracat potansiyeli olan az sayıda ülkeden biri olmak için iş geliştirme faaliyetlerine ağır biçimde devam etmekteyiz.
SÖZ VERİLDİ VE YAPILDI! 5 YILDA 19 BİN 800 GENÇ FİYATSIZ FAYDALANACAK
SORU: DENEYAP atölyelerinde gençlere 11 farklı başlıkta 36 ay mühletle eğitim veriliyor. Ülkemizin birçok noktasında DENEYAP atölyeleri açılmış durumda. Öğrenci seçme imtihanlarına müracaatlar da 31 Mayıs’ta sona erdi. DENEYAP Türkiye projesi nasıl ilerliyor? Türkiye’nin geleceğinde rolü nedir?
Deneyap Türkiye Projesi Sanayi Bakanlığı, Gençlik ve Spor Bakanlığı, TÜBİTAK ve T3 Vakfı işbirliğinde dörtlü protokolün çalışmasına bağlı olarak ilerliyor. Bu çerçevede bugüne kadar 55 vilayetimizde 66 atölye açtık.
Deneyap Türkiye’nin birinci faz çalışması kapsamında 15 Temmuz 2019 tarihinde Adana, Ankara, Antalya, Edirne, Eskişehir, Erzurum, Hakkâri, İzmir, Konya, Manisa, Muğla ve Trabzon olmak üzere 12 vilayette açtık. 24 Eylül 2020 tarihinde Sayın Cumhurbaşkanımızın iştirakiyle, ikinci faz çalışması kapsamında Adıyaman, Afyonkarahisar, Antalya, Ağrı, Çanakkale, Çorum, Elazığ, Gaziantep, Isparta, Kahramanmaraş, Kastamonu, Malatya, Rize, Sakarya, Samsun, Şanlıurfa, Tokat ve Yozgat olmak üzere 18 vilayette açtık.
Deneyap Türkiye’nin 3. faz çalışmaları kapsamında ise 25 Eylül 2021 tarihinde Ankara, Aksaray, Aydın, Balıkesir, Batman, Bingöl, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Erzincan, Giresun, Hatay, İstanbul, Karaman, Kars, Kayseri, Kırıkkale, Kilis, Kocaeli, Kütahya, Mardin, Mersin, Ordu, Sivas, Şırnak, Tekirdağ ve Van hayata geçirdik.
4. Faz kapsamında 2022 yılı sonuna kadar Amasya, Ardahan, Artvin, Bartın, Bayburt, Bilecik, Bitlis, Bolu, Burdur, Çankırı, Düzce, Gümüşhane, Iğdır, Karabük, Kırklareli, Kırşehir, Muş, Nevşehir, Niğde, Osmaniye, Siirt, Sinop, Tunceli, Uşak, Yalova ve Zonguldak olmak üzere 26 vilayet 34 atölye daha açmış oluyoruz. Böylece 81 vilayette 100 Deneyap Teknoloji Atölyesi açma maksadına ulaşmış oluyoruz! 5 yıl içinde toplam 19.800 gencimizi bu eğitimlerden yararlandıracağız.
Deneyap Teknoloji Atölyeleri ile ortaokulda 5. ve 6. sınıf öğrencileri ve lisede lise hazırlık, 9. ve 10. sınıf olmak üzere iki başka seviyede öğrencilerimiz eğitim alıyor. Gençlerimize “Tasarım ve Üretim, Robotik ve Kodlama, Elektronik Programlama ve Objelerin İnterneti, Yazılım Teknolojileri, İleri Robotik, Siber Güvenlik, Güç Teknolojileri, Havacılık ve Uzay Teknolojileri, Taşınabilir Uygulama, Materyal Bilimi ve Nanoteknoloji, Yapay Zekâ” alanlarında teorik ve uygulamalı eğitimler veriliyor. Her bir eğitimde onlara alandaki yeni bilgi ve teknolojiler sunuluyor. Öğrenciler bu teknolojileri uygulama örnekleriyle öğreniyor ve her derse mahsus çeşitli projeler geliştiriyor.
Örneğin, öğrencilerimiz artık en yeni mikro denetleyici olan Deneyap Kart’ı kullanıyor. Deneyap Kart ile Elektronik Programlama ve Objelerin İnterneti (IoT), İleri Robotik ve Yapay Zekâ alanlarında temel seviyede endüstriyel uygulama yapma fırsatı buluyor.
Enerji Teknolojileri eğitiminde elektrikli aracın nasıl yapılacağını deneyimleyerek; Havacılık ve Uzay Teknolojileri eğitiminde İHA yapıyor. Öğrencilerimiz her dersin en şimdiki teknolojik araştırma alanlarıyla tanışıyor.
Öğrencilerimiz 24 ay boyunca her derste proje geliştiriyor ve ayrıyeten 12 ay boyunca mentörlük takviyesi ile Ar-Ge hünerlerini kullanacakları ulusal ve milletlerarası projeler geliştirerek, yarışlara katılıyor. 36 ay süren eğitimler büsbütün fiyatsız olarak veriliyor.
Bilimin ve teknolojinin önümüzdeki süreçte insan ömründe çok daha faal olacağı düşünüldüğünde, bilimsel ve teknolojik alanlarda daha üretken ve teşebbüsçü bireyler yetiştirmek ismine bu projeyi epey pahalı görüyoruz.
GÖKYÜZÜNDE TAM HAKİMİYET: “KENDİ BAŞINA KARAR VEREN İHA’LARI…”
SORU: TEKNOFEST Azerbaycan’da iki kardeş ülkenin bilim alanında da yakınlaştığını çok net bir biçimde görüyoruz. TÜBİTAK Pilotsuz Uçuş Aparatları (PUA) yarışı düzenledi. Finalist İHA’lar ortasında yalnızca silah endüstrisine dönük değil, birden fazla alana hizmet edebilecek aygıtlar vardı. Müsabaka nasıl geçti? Gelecekte dünyaya istikamet verebilecek, yaratıcı ve öne çıkan dizaynlar var mıydı? Bu manada geleceği nasıl görüyorsunuz, gençlerimizin dizaynları Türkiye’den dünyaya açılabilir mi?
Türkiye ve Azerbaycan gençlerinin geleceğin teknolojileri için yaptıkları gurur verici dizaynlarını sergiledikleri heyecan dolu bir İHA yarışı oldu. Finalist gruplarımız savunma endüstrisi yanında etraf kirliliği kontrolü ve ihbar sistemleri, yararlı yük taşıma ve arama kurtarma misyonları için geliştirdikleri İHA’ları ile uçuşlarını gerçekleştirdiler.
Takımların bilhassa Lidar (tarama), imaj sürece ve yapay zeka teknolojilerinin drone sistemlerine entegrasyonunu başarılı bir halde uyguladıklarını görmüş olduk. Ayrıyeten ekiplerimiz otonom sistemler ile desteklenen değişik misyonların de yapılabileceğini kanıtlamış oldular.
Gelecekte droneların günlük hayatımızda çok daha fazla rol oynaması kaçınılmaz bir durum. Görüntü sürece ve yapay zekanın her geçen gün daha da gelişmesiyle kendi başına karar veren İHA’ları gökyüzünde göreceğiz.
TÜBİTAK ve Azercosmos olarak düzenlediğimiz İHA Yarışması ile bu alanda bilim ve teknolojiyi tasarlayan, geliştiren ve üreten bir jenerasyon oluşturduk. Ziyaretçiler gruplarımızın tasarladığı İHA’lara hayli büyük ilgi gösteriyor, bunlar ortasında yerli ve yabancı firmalar da bulunuyor. İHA Müsabakalarımıza katılan gençlerimizin teşebbüslerde bulunarak yurt içinde olduğu üzere yurt dışı pazarlarında da yer aldığı görülüyor.
Bu yıl birinci sefer düzenlenen müsabaka, sırf Türkiye ve Azerbaycan’daki yükseköğretim kurumlarında tahsil gören öğrencilerin iştirakine açıldı. Öğrencilerin uzay ve havacılık ile hava araçlarına olan ilgilerinin artırılarak, öğrencilere bu alanda temel uçuş bilgi ve marifetleri kazandırılması amaçlanan yarışa 104’ü Türkiye’den olmak üzere toplam 156 kadro müracaatta bulundu.
TEKNOFEST Azerbaycan PUA Müsabakası’nda 10 Azerbaycan ve 4 Türkiye ekibini oluşturan, kardeş iki ülkenin gençleri tasarladıkları İHA’larla Azerbaycan semalarında müsabakanın heyecanını yaşadı.
Finalist 14 kadro, 26-29 Mayıs’ta Bakü Kristal Hall yerleşkesinde gerçekleştirilen TEKNOFEST Azerbaycan’a iştirak sağladı. PUA Yarışı grupları, kendilerine tahsis edilecek stantlarda İHA’larını sergiledi. Dereceye giren gruplar da mükafatlarını Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank’ın elinden aldı. Biz de ödül takdiminde yer aldık. Çok gurur verici bir tablo oluştu.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
SORU: TÜBİTAK İklim değişikliği konusunda en erken aksiyon alan kurumlardan bir tanesi… Bu manada TÜBİTAK’ın ekosisteme katkıları nelerdir ve yakın gelecek için nasıl bir yol haritası belirlendi?
Ülkemizin 2053 Net Sıfır Emisyon Maksadı, 27 Eylül 2021 tarihinde açıklandı. Paris Muahedesine taraf olunması ve yeşil kalkınma ihtilali olarak tanımlanan net sıfır emisyon maksadının açıklanması ile Türkiye yeşil dönüşüm ve büyüme yolunda kıymetli bir adım attı.
TÜBİTAK olarak da TBMM tarafından onaylanan Paris İklim Mutabakatı’ndan doğan yükümlülükleri yerine getirmek için belirlenen “2053 yılı için sıfır emisyon” gayesine yönelik çalışmalara odaklandık. Bu kapsamda Kurumumuz öncelikli Ar-Ge ve yenilik hususlarında iklim değişikliği ve etraf meselelerine karşı çabayı desteklemek gayesiyle en erken adım atan kurumlardan biri oldu.
2021 yılının şimdi başında iklim değişikliği ve etraf meselelerine karşı çabaya katkı sağlamak emeliyle “Avrupa Yeşil Mutabakatına Ahenk Kapsamında Öncelikli Ar-Ge ve Yenilik Mevzuları Rehber Dokümanı”nı hazırladık.
Bu Dokümandaki başlıkları İklim Değişikliği, Etraf ve Biyoçeşitlilik, Pak ve Döngüsel İktisat, Pak, Erişilebilir ve İnançlı Güç Arzı, Yeşil ve Sürdürülebilir Tarım ile Sürdürülebilir Akıllı Ulaşım olarak belirledik. İlgili hususlardaki projeleri öncelikli olarak destekliyor, birlikte iş yapma ve birlikte başarma modellerini etkinleştiriyoruz. Bu açıdan kimi örnekleri paylaşmak gerekirse:
İklim değişikliğiyle uğraş ve yeşil mutabakat alanlarında kamu, üniversite ve endüstrinin birlikte hareket etmesi inancıyla büyük ölçekli ve birlikte başarma modeline dayalı platform ve ağ dayanaklarımızı aktif bir halde kullanıyoruz.
Yüksek Teknoloji Platformlarına ve Sanayi Yenilik Ağlarına (SAYEM) yönelik açılacak yeni TÜBİTAK davetleri kapsamındaki dayanaklarımızı de 2053 sıfır emisyon maksadı doğrultusunda Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ile birebir örtüşen Avrupa Yeşil Mutabakatı’na ahenk alanlarına yönlendiriyoruz.
Bu kapsamda TÜBİTAK-1004 Yüksek Teknoloji Platformları davetini açtık, TÜBİTAK-SAYEM davetini da yakın vakitte açacağız. Bahse husus platform dayanakları kapsamında mevcut durumda da yeşil teknolojilere odaklanan platform projeleri bulunmaktadır.
Örneğin pak üretim imkanlarının sağlanması için ileri materyal teknolojilerinin geliştirildiği ‘İleri Gereçler Yüksek Teknoloji Platformu‘ ile yeni kuşak güneş gücü teknolojileri de dahil olmak üzere yüksek verimliliğe ve maliyet aktifliğine sahip güneş hücresi teknolojilerinin geliştirildiği ‘Türkiye Fotovoltaik Teknolojileri Platformu‘ verilebilir.
TÜBİTAK 1512-Girişimcilik Takviye Programı (Bireysel Genç Girişim-BiGG) kapsamında 2021 yılında Avrupa Yeşil Mutabakata Ahenk Kapsamındaki Öncelikli Ar-Ge ve Yenilik Hususları Rehber Dokümanı baz alınarak yalnızca yeşil büyüme odaklı bir davete çıktık.
1702 Patent Tabanlı Teknoloji Transferi Destekleme Davetlerinde, 2021 yılı prestijiyle Yeşil Mutabakat çerçevesindeki projelere ek dayanak veriyoruz. Yeşil Mutabakat çerçevesindeki projeler için temel dayanak oranı olan %25, ek takviye olan %15 artırılarak %40’a çıkarıldı. Halihazırda teknoloji transferi gerçekleştirilen teknolojilerin ortasında yenilikçi rüzgar türbini kanatları ve güç depolamalı konsantre güneş paneli yer aldı.
Avrupa Birliği Çerçeve Programları kapsamında yeşil mutabakat öne çıkan bir alan olarak yer alıyor. Ufuk2020 Programında açılan Yeşil Mutabakat davetinde Türkiye’den 5 projede 6 kuruluş (Arçelik A.Ş., Zeytince Ekolojik Hayatı Destekleme Derneği, Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (2 proje), Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sabancı Üniversitesi) toplam 1.175.425 € fon almaya hak kazandı.
Ufuk Avrupa Programı’nın ana amaçları ortasında da AB Yeşil Mutabakatı’nı Ar-Ge ve yenilik projeleri yoluyla gerçekleştirmek yer alıyor ve bu kapsamda program bütçesinin yüzde 35’i iklim değişikliği ile çabaya ayrılmış durumda. TÜBİTAK olarak ülkemizdeki kurum ve kuruluşların kelam konusu projelere dâhil olarak ülkemizin de paylaştığı vizyona katkı sağlamasına kıymet veriyoruz.
Düzenlediğimiz Lise ve Ortaokul Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışları kapsamında “Ekolojik İstikrar, Yenilenebilir Güç, Biyoçeşitlilik, Su Okuryazarlığı, Sürdürülebilir Kalkınma, Doğal Miraslar ve Doğal Kaynaklar, Tarım ve Hayvancılık Teknolojileri, Sağlıklı Hayat ve Beslenme, Besin ve Besin Arzı Güvenliği, Doğal Afetler ve Afet İdaresi, Akıllı Ulaşım Sistemleri” tematik alanlardaki projeleri destekliyoruz.
Lise tahsiline devam etmekte olan öğrencilerimizi Antarktika ve Arktik bölgelerde kutup bilimleri konusunda çalışmalar yapmaya teşvik etmek emeliyle TÜBİTAK-2204-C Kutup Araştırma Projeleri Müsabakası Programını 2020 yılında başlattık. Müsabakanın tematik alanları içerisinde “Meteoroloji, İklim, Atmosfer ve Uzay, Karasal Ekosistem, Deniz Ekosistemi, Deniz Kirliliği” alanları yer alıyor.
Ülkemizde lise tahsiline devam etmekte olan öğrencilerin iklim değişikliği hakkında farkındalıklarını artırmak, ülkemizdeki doğal kaynakların sürdürülebilir formda kullanılması konusunda çalışmalar yapmaya teşvik etmek, bu mevzu hakkında toplum şuurunu oluşturmak ve iklim değişikliğinin olumsuz tesirlerine yönelik tahliller üretmelerini sağlamak hedefiyle 2204-D Lise Öğrencileri İklim Değişikliği Araştırma Projeleri Müsabakası 2021 yılında başlatıldı. Yarış; Çevre, Ekonomik Bölümler, Hava ve İklim, Su Araştırmaları, Sürdürülebilirlik ve Refah, Toplumsal Farkındalık olmak üzere altı ana alanda düzenleniyor.
Ayrıca TÜBİTAK ile Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığı, Güç Verimliliği ve Etraf Dairesi Başkanlığı ortasında imzalanan işbirliği protokolü kapsamında Lise Öğrencileri Güç Verimliliği Araştırma Projeleri Yarışması düzenleniyor.
Milli Teknoloji Hamlesine ve muhtaçlık duyulan nitelikli insan kaynaklarının gelişimine katkı sağlamak maksadıyla TÜBİTAK 2242-Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışmasını düzenliyoruz. Bu kapsamda, öğrencilerin “Akıllı Kentler ve Ulaşım Alanı, Ekolojik İstikrar, Yenilenebilir Güç, Biyoçeşitlilik, Su Okuryazarlığı, Sürdürülebilir Kalkınma, Doğal Miraslar ve Doğal Kaynaklar, Tarım ve Hayvancılık Teknolojileri, Sağlıklı Hayat ve Beslenme, Besin ve Besin Arzı Güvenliği, Doğal Afetler ve Afet Yönetimi” tematik alanlarında projeler geliştirmelerini destekliyoruz.
Türkiye’de tezli yüksek lisans tahsili yapan başarılı öğrencileri destekleyerek ülkemizin önceliklerine ve gereksinim duyduğu alanlara yönelik insan kaynağı yetiştirilmesine katkı sağlamak maksadıyla 2210/C Yurt İçi Öncelikli Alanlar Yüksek Lisans Burs Programı yürütülüyor. Bu alanlardan birisi de “Enerji Depolama Teknolojileri”dir.
Türkiye’de lisans sonrası bütünleşik doktora yahut tezli yüksek lisans sonrası doktora tahsili yapan başarılı öğrencileri destekleyerek öncelikli alanlarda ülkemizin muhtaçlık duyduğu bilim insanlarının yetişmesine katkı sağlamak hedefiyle 2211/C Yurt İçi Öncelikli Alanlar Doktora Burs Programı yürütülüyor. Bu alanlardan birisi de “Enerji Depolama Teknolojileri”dir.
TÜBİTAK-2213 Yurt Dışı Doktora Burs Programı kapsamında “Enerji Verimliliği, Güneş Gücü, Kömür Teknolojileri, Rüzgâr Gücü, Tarım ve Hayvancılık Biyoteknolojisi” üzere öncelikli alanlarda burs sağlıyoruz.
Hükümetimizin 100 günlük aksiyon planında, stratejik kıymet taşıyan alanlarda yürütülecek projelere katkı sağlamak üzere yurt dışında çalışma tecrübesine sahip, alanında önder başta Türk bilim insanları olmak üzere nitelikli araştırmacıların yurtdışından Türkiye’ye gelmelerini teşvik etmek gayesiyle 2019 yılında başlatılan 2232 Memleketler arası Başkan Araştırmacılar Programı ile desteklenen önder araştırmacılar İklim Değişikliği, Yenilenebilir Güç, Su Kirliliği ve Kontrolü üzere alanlardaki çalışmalarını ülkemize taşıdı.
Bilimin ve teknolojinin her alanında ülkemiz açısından çığır açıcı nitelikte gelişmeler sağlamaya yönelik gayeler içeren ve değerli keşif yahut buluş yapma potansiyeli olan projeleri gerçekleştirecek yurt içindeki bilim beşerlerine takviye vermek maksadıyla başlattığımız 2247 Ulusal Başkan Araştırmacılar Programı ile desteklenen önder araştırmacılar İklim Değişikliği, Atık İdaresi üzere alanlarda yaptıkları çalışmalarla ülkemize katkı sağlıyor.
Sanayinin muhtaçlık duyduğu alanlarda doktora derecesine sahip nitelikli insan kaynağının birlikte yetiştirilmesi ve endüstride doktoralı araştırmacı istihdamının teşvik edilmesi gayesiyle başlattığımız TÜBİTAK-2244 Sanayi Doktora Programı kapsamında da ilgili alanlarda 16 farklı üniversite ile 18 farklı sanayi firmasının yaptığı iş birliğiyle 19 projeyi destekliyoruz.
Desteklediğimiz projeler ortasında su verimliliğinin artırılması, çevresel sürdürülebilirlik, sürdürülebilir tarım, yerli biyoteknolojik gübre, biyobazlı tutkallar, dokumacılıkta kompozit gereçler, etrafa hassas gereçler, pak üretim uygulamaları, cam üretiminde güç verimliliği, atık sularının geri kazanımı, akıllı şebekelerde güç idaresi vb. mevzular yer alıyor.
Önümüzdeki periyoda yönelik planlamalarımız kapsamında ise; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından düzenlenen İklim Şurası kapsamında oluşturulan ve Başkanlığını yaptığım Bilim ve Teknoloji Komitesinde, ülkemizin 2053 net sıfır emisyonu amacı ve yeşil kalkınma siyaseti doğrultusunda çığır açıcı Ar-Ge ve yenilik temelli tahliller üretmek için çalışmalar yürüttük.
İklim değişikliğine ahenk ve uğraşa yönelik olarak net sıfır maksadı doğrultusunda geleceğin teknolojilerinin öngörülerek, bu teknolojilerde ülkemizin Ar-Ge ve yenilik kapasitesini geliştirmesine imkan verilmesini ve bu sayede ülkemizin iklim değişikliği krizini orta/uzun vadede fırsata çevirmesini hedefledik. Disiplinlerüstü bütüncül bir yaklaşımla, üniversite, özel bölüm, STK ve kamudan 97 uzmanın iştiraki ile 40’dan fazla çevrimiçi toplantı yaptık; teknoloji odaklanması kapsamında amaçlardan oluşan 34 ana başlık ve 262 alt başlık belirledik.
Önümüzdeki 20-30 yıllık periyotta uygulanabilecek bu teknolojilere şimdiden odaklanmamızın, ülkemizi Ar-Ge ve Yenilikte ön sıralara taşıyacağına inanıyoruz. TÜBİTAK olarak gerek akademi gerekse sanayi programlarımız aracılığıyla, belirlenen teknolojilere odaklanan hususlarda önümüzdeki 2-3 yıllık devirde davetler açmayı ve bu mevzulara öncelikli olarak dayanak sağlamayı planlıyoruz.
Yine bu alandaki çalışmalarımıza katkı verecek formda, Ticaret Bakanlığı uyumunda olan “Avrupa Yeşil Mutabakatı Hareket Planı” kapsamında Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile birlikte yürüttüğümüz “Yeşil Büyüme Teknoloji Yol Haritası (TYH)” çalışmaları da bizim için farklı bir kıymet taşıyor.
Bu kapsamda, birinci olarak ekonomimiz için kritik olan, kesimlere temel girdiler sağlayan ve karbon emisyonu açısından ön plana çıkan, üretim zincirlerinin birinci evrelerindeki Demir-Çelik, Alüminyum, Çimento, Kimyasallar, Plastik ve Gübre dallarına odaklanacağız.
Yeşil büyümeye yönelik Teknoloji Yol Haritası çalışmaları sonucunda öncelikli Ar-Ge ve yenilik mevzularını ayrıntılandırmış olacağız. Ülkemizdeki özel bölüm kuruluşlarının yeşil büyümeye ahenk sağlamalarına imkân tanıyacak teknolojik gereksinimlerine yerli tahliller üretecek projeleri de bilhassa öncelikli olarak destekleyeceğiz.
Desteklenen projeler aracılığıyla Türkiye iktisadı ve endüstrisinin yeşil dönüşümü, sürdürülebilir bir büyümenin tesis edilmesi ve ülkemizin ihracatında rekabetçiliğinin korunması ve güçlendirilmesine ve böylece ülkemizin yeşil kalkınmada başkan olma vizyonuna bilim ve teknoloji odağında Kurumumuz olarak katkılarımızı sunacağız.
Ülkemizin 2053 sıfır emisyon gayesine ulaşması için düşük karbon emisyonuna odaklanan teknolojilerin geliştirilmesi projelerine daha fazla dayanak aktarmayı, bu alanlarda kamu, üniversite ve sanayi iş birliğini sağlamayı, merkez ve enstitülerimizle yeşil dönüşümü sağlayacak Ar-Ge projelerini yürütmeyi sürdüreceğiz.
TÜRKİYE VE ÇİN’İN ORTAK ÇALIŞMASI
SORU: Sürdürülebilir Kalkınma Emelleri odaklı Türkiye’deki ve Çin’deki bilim insanları ortaklaşa bir proje gerçekleştirecek. Bu projede “İklim Değişikliği”, “Karbon Salınımı” ve Sera Gazı Emisyonlarının Düzenlenmesi” başlıkları öne çıkıyor. Bu kapsamda milletlerarası manada nasıl iş birlikleri gerçekleşiyor?
Türkiye ve Çin’deki bilim insanları ortasında gerçekleştirilecek Sürdürülebilir Kalkınma Emelleri odaklı ortak araştırma projelerinin desteklenmesi gayesiyle “2564 TÜBİTAK- Çin Ulusal Doğal Bilimler Vakfı (NSFC) Sürdürülebilir Kalkınma Maksatları İkili İş Birliği Çağrısı”nı açtık. Davet kapsamındaki iş birliği alanları “İklim Değişikliği”, “Karbon Salınımı” ve “Sera Gazı Emisyonlarının Düzenlenmesi” olarak belirlendi.
Çağrı kapsamında ortak araştırma projesi önermek isteyen Türkiye’deki bilim insanlarının, projeyi birlikte gerçekleştirecekleri Çin’deki araştırmacı(lar) ile “proje ortağı” olarak muahedeleri gerekiyor. Proje taslağı hazırlandıktan sonra her iki ülkedeki araştırmacılar kendi ülkesindeki ilgili kuruluşa proje tekliflerini sunacak, NSFC ve TÜBİTAK tarafından ulusal şartlarına nazaran bedellendirilen projelerden desteklenmesine karar verilecek olanlar ortak panel değerlendirmesi ile belirlenecek.
Çağrı kapsamında 2 yahut 3 projeyi desteklemeyi hedefliyoruz. Bilhassa araştırma kuruluşları ve üniversitelerin desteklenmesi öngörülen davet kapsamında Türkiye’den özel dal kuruluşları da proje takımında yer alabilecekler.
Ülkemizin global nitelikteki sıkıntıların tahlilinde etkin rol oynaması gayesiyle, ikili ve çok taraflı iş birliği düzeneklerinin etkin kullanımının sağlanması, bu platformlara taraf ülkelerle yakın iş birliği ve uyumun sağlanması, Türkiye’nin memleketler arası görünürlüğünün artırılması ve imajının güçlendirilmesi için bilim diplomasisi faaliyetlerinin ağırlaştırılması, klasik ve yeni medya araçlarıyla yürütülen bilim diplomasisi faaliyetlerinin; seminer, konferans, bilgi günü üzere etkinlikler vasıtasıyla sürdürülmesi için çalışmalar yürütmekteyiz.
Bununla birlikte, Türkiye’nin tanıtımına katkı sağlayacak milletlerarası nitelikteki tertiplere iştirak sağlanması, bilim ve teknoloji alanında milletlerarası kamuoyu üzerinde tesirli olan ve Türkiye ile ilgili çalışmalar yapan kurum ve kuruluşlar, üniversiteler, STK’lar ve bireyler ile memleketler arası iş birlikleri geliştirilmesi, bu kapsamda kalkınma meselelerine yenilikçi ve teknolojiye dayalı tahlil üreten girişimcilerin desteklenmesi için gereken yasal ve finansal tabanın oluşturulması için kamu-özel kesim iştiraklerinin arttırılmasına yönelik çalışmalar yürütmekteyiz.
Yürüttüğümüz ikili ve çok taraflı iş birlikleri aracılığı ile hâlihazırda ülkemizin 11. Kalkınma Planında da yer alan ulusal önceliklerimiz ile uyumlu olan iklim değişikliği, sıhhat ve yenilenebilir güç üzere alanlarda Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinin desteklemesini; ayrıyeten sürdürülebilir su idaresi, besin üretimi ve tüketimiyle ilişkili bütünleyici kriz idaresine yatay yaklaşım geliştiren projelerin de desteklenmesini sağladık.
FUAT SEZGİN VE AZİZ SANCAR
SORU: TÜBİTAK insan kaynağı yetiştirme noktasında en kıymetli kurumlardan bir tanesi. Bu noktada TÜBİTAK Lideri olarak geleceğimizi nasıl görüyorusunuz?
Ülkemizin sahip olduğu genç insan kaynağı potansiyelinin yeni dünyada gereksinim duyulan yetkinliklere nazaran yetiştirilmesi ve mevcut yeteneklerin daima geliştirilmesi için efor gösteriyoruz. Temel stratejimizi ulusal maksatlara odaklanmış nitelikli beşeri sermaye üzerine kurguladık.
Başarılı öğrencilerimizi ortaokul ve lise çağında tespit ve teşvik etmek, ülkemizin gereksinim duyduğu araştırmacıların yetiştirilmesine katkı sağlamak emeliyle ortaokul, lise ve üniversite seviyesinde araştırma proje yarışları, bilim olimpiyatları düzenliyoruz.
Lisans, yüksek lisans, doktora öğrencilerine öğrenimleri sırasında ve doktora sonrası basamaklarda burs, araştırma takviyesi, staj imkanı, mentorluk, bilimsel etkinliklere katılma ve bilimsel aktiflik düzenleme takviyesi veriyoruz. Velhasıl, ortaokul sıralarından itibaren her daim öğrencilerin ve araştırmacıların yanında yer alıyoruz.
Ortaokul ve lise öğrencilerinin temel bilimler ve bilgisayar bilimleri alanlarına ilgilerini artırmak, çalışmalarını yönlendirmek ve bu alanlarda özel eğitim imkanları sağlamak yolu ile gelişmelerine katkıda bulunmak emeliyle her yıl Matematik, Fizik, Kimya, Biyoloji, Bilgisayar, Ortaokul Matematik ve Ortaokul Bilgisayar kollarında düzenlenen 2202 – Bilim Olimpiyatları programının kapsamına bu yıl Astronomi-Astrofizik kolu eklendi.
Uluslararası ve Bölgesel Bilim olimpiyatlarında öğrencilerimiz 2002 yılına kadar toplam 19 Altın, 68 Gümüş, 129 Bronz Madalya ve 29 Mansiyon mükafatı; 2002 yılından bu yana toplam 119 Altın, 307 Gümüş 325 Bronz Madalya ve 49 Mansiyon mükafatı alarak ülkemizi onurlandırdı.
Macaristan’ın Şayet kentinde düzenlenen 11. Avrupa Kızlar Matematik Olimpiyatı’na ülkemizi temsil eden 4 öğrencimiz performanslarıyla toplam puan sıralamasında 31 Avrupa ülkesi ortasında 1 altın, 2 gümüş ve 1 bronz madalya ile 2. sırada yer alarak tarihi bir muvaffakiyet elde etti.
Bu yıl ikincisi düzenlenen Avrupa Kızlar Bilgisayar Olimpiyatı ülkemizin mesken sahipliği ile yaklaşık 50 ülkenin iştiraki ile 16-23 Ekim 2022 tarihleri’nde Antalya’da yapılacak.
Uluslararası Regeneron ISEF Bilim ve Mühendislik Yarışması (International Science and Engineering Fair), Society for Science & the Public isimli dernek tarafından ve birçok öbür kurumsal, akademik sponsorlar ile birlikte, ABD’nin çeşitli kentlerinde lise düzeyinde düzenlenen dünyanın en büyük bilim yarışı olma özelliğini taşıyan ve her yıl birçok ülkeden 1.100’ün üzerinde projeyle yaklaşık 1.800 öğrencinin iştirakiyle gerçekleşen bir yarıştır.
ABD’nin Georgia eyaletinin başşehri Atlanta şehrinde düzenlenen müsabakaya bu yıl 63 ülkeden 1.140 projenin sahibi 1.750 öğrenci iştirak sağlamıştır. Bu yıl Milletlerarası Regeneron ISEF Bilim ve Mühendislik Müsabakasına katılmak üzere ülkemizi temsilen seçilen 13 projenin sahibi 16 öğrenci ortasından 3 projenin sahibi 4 öğrencimiz özel ödül, 4 projenin sahibi 6 öğrencimiz ise Regeneron ISEF büyük mükafatı kazandı. Büyük ödül kazanan öğrencilerimizden 3 projenin sahibi 4 öğrencimiz tıpkı vakitte özel mükafata de layık görüldü.
2021 yılında 34 ülkenin 114 projeyle yarıştığı 32.’si düzenlenen Avrupa Birliği Genç Bilim İnsanları Müsabakası’nda ülkemizi temsil eden 6 projenin 5’i mükafata layık görüldü, 5 genç bilim insanımız 8 ödül kazandı.
Bilim tarihi alanındaki çok değerli çalışmalarıyla dünya bilim tarihinde yeni bir çığır açan Prof. Dr. Fuat SEZGİN’in anısını yaşatmak, bilimsel mirasına sahip çıkmak ve Hocamızın tarih, kültür ve medeniyet müktesebatımıza katkılarını ortaya koymak hedefiyle “Bilim Tarihi” alanında çalışmalar yapan bilim beşerlerine yönelik bir dizi dayanak programları başlatıldı.
Bu kapsamda; doktora eğitimi sırasında yahut sonrasında bilim tarihi alanında yurt dışında araştırma yapmak isteyen araştırmacılarımız, doktora eğitimini tamamladıktan sonra ülkemizde bir kuruluşta bilim tarihi alanında doktora sonrası çalışmalarını sürdürmek isteyen araştırmacılarımız, üniversitelerimizde bilim tarihi ile ilgili kısımlarda yüksek lisans yahut doktora eğitimi alan öğrencilerimiz, bilim tarihi alanında yurt dışında bir üniversitede doktora eğitimi alan öğrencilerimiz için değerli burs imkânları sunuyoruz.
Nobel ödüllü bilim insanımız Aziz SANCAR ismine 2022 yılı Ocak ayında Aziz Sancar Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programını başlattık. Prof. Dr. Aziz SANCAR, müracaatlar içinden şahsen seçeceği araştırmacılar ile laboratuvarında birlikte çalışacak.
Ülkemiz açısından stratejik kıymete sahip araştırma alanlarında yürütecekleri projelerle, alanlarında yaptıkları üst düzey bilimsel ve/veya teknolojik çalışmalar ile Ulusal Teknoloji Atağına takviye verecek gençlerimiz ve bilim insanlarımız, 2023 yılı amaçlarımıza, 2053 ve 2071 vizyonumuza uygun bir Türkiye’yi inşa edecekler.
Milli Teknoloji Atağını gerçekleştirecek nitelikli insan kaynağını yetiştirmek için 2018 yılından itibaren Havacılık, Uzay ve Teknoloji Şenliği TEKNOFEST’i düzenliyoruz. Toplumun tamamında teknoloji ve bilim konusunda farkındalık oluşturmayı, Türkiye’nin bilim ve mühendislik alanlarında yetişmiş insan kaynağını artırmayı hedefleyen TEKNOFEST, teknoloji yarışları ile geleceğin teknolojilerini üretecek gençlere de ilham veriyor.
TEKNOFEST ile gençlerin bilime dokunmasına ve geleceğin zahmetlerine tahlil bulmak için ellerini taşın altına koymalarına yakından şahit oluyor ve bu yolda onları teşvik ederek, heyecanlarına ortak oluyoruz.
Geleceğin mühendisleri, astronotları, bilim insanları, teknoloji girişimcileri olmayı hayal eden, Türkiye’nin geleceğini inşa etmek isteyen, dünyamızın karşılaştığı ve karşılaşacağı global problemler için elini taşın altına koymaktan çekinmeyen ve “ben de varım” diyebilen herkesi, gerek yarışmacı olarak gerekse ziyaretçi olarak TEKNOFEST heyecanını yaşamaya davet ediyoruz.
Deneyap Teknoloji Atölyelerinde verilen proje geliştirme odaklı eğitimler sayesinde bilim ve teknoloji alanında farkındalık yaratan, Ar-Ge hünerleri gelişmiş, aktüel teknolojilerle erken devirde karşılaşmış, grup çalışması deneyimi kazanmış, yaratıcı düşünme, yenilikçi fikir, eleştirel düşünme, karmaşık sorunları çözme hüneri, tesirli bağlantı, liderlik hünerleri yüksek, üretken, sorumluluk sahibi olma şuuru edinmiş, bilim ve teknoloji projeleri üreten gençleri yetiştiriyoruz.
Atölyeleri en şimdiki teknolojik eserler ile donatıyor, orada öğrencilerimizin tanışmalarını, toplumsallaşmalarını ve kendilerini geliştirmelerini sağlıyoruz. Geleceğin bilim insanları, araştırmacıları, girişimcileri olabilecek bu gençler ülkemizin gelişmesinde ve ileriye gitmesinde ve en kıymetlisi de “Milli Teknoloji Hamlesi”nin gerçekleşmesinde rol alacaklar. Çok büyük işler başarabilecek potansiyele sahip olduğuna inandığımız gençlerimiz, öğrencilerimiz bilim ve teknoloji ekosistemine büyük fayda sağlayacaklar.
Gelecek için umutluyuz ve ”Ben de varım, geleceğin zahmetleri için ben de elimi taşın altına koyup tahlil üreteceğim” diyen gençlerimizin her vakit yanındayız. Birlikte başaracağız!