‘Ben ekonomistim’ diyen Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Erdoğan’ın çabucak her fırsatta ‘nereden nereye’ sorusuyla gündeme getirdiği ‘ekonomi mucizesi’ maden faciasıyla gündeme gelen TTK’ya pek uğramamışa benziyor.
Türkiye Taşkömürü Kurumu’nun (TTK) Amasra’daki madeninde geçtiğimiz cuma günü yaşanan patlamada 41 emekçi hayatını kaybetti. Sonraki gün olay yerine giden Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Biz yazgı planına inanmış insanlarız. Yazgı planına da inandığımız için bunun ne dünü ne bugünü ne yarını hiçbir vakit olmayacaktır. Bunlar her vakit olacaktır” açıklaması çok tartışıldı.
Gözlerin çevrildiği Türkiye Taşkömürü Kurumu için de zarar adeta bir yazgı planı olmuş durumda. AKP periyodunda ise bu durum her geçen gün daha da büyüyor.
TTK daha evvel Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) bünyesinde yer alan Ereğli, Kozlu, Karadon, Armutçuk, Üzülmez ve Amasra Kömür İşletmelerinin bir ortaya getirilmesi 1984 yılında kuruldu.
Merkezi Zonguldak’ta bulunan TTK, devletin genel sanayi ve güç siyasetine uygun olarak taşkömürü ile taşkömürü havzasındaki başka maden rezervlerini en yeterli biçimde kıymetlendirerek ülke iktisadına katkıda bulunmak maksadıyla faaliyet başladı.
Neredeyse kurulduğu günden beri yapısal sıkıntılar nedeniyle ziyan eden TTK, finansman dayanağına gereksinim duyan bir kuruluş oldu.
Kömür satışından elde ettiği gelir işçi masraflarını karşılamayan ve kasası devamlı açık veren TTK’ya maaş, fiyat, ikramiye ve SSK ödemelerinde kullanılmak üzere Hazine’den yıllardır para aktarılıyor.
AKP PERİYODU ZİYANI 12 MİLYARI GEÇTİ
Düşük verimlilik, yüksek üretim maliyetleri ve bunların beraberinde getirdiği problemlerle karşı karşıya olan TTK’nın ziyanı AKP iktidarında her geçen gün artış gösterdi.
TTK’nın 2003 – 2021 yılları ortasında toplam ziyanı 12 milyar lirayı aştı. 2003 – 2014 devrinde yıllık ziyanı 350 milyon ile 550 milyon lirası ortasında değişkenlik gösteren TTK’nın ziyanı 2015 yılında itibaren yükselişe geçti. 2019 yılında 1 milyar lira barajını aşan ziyan 2020’de 1.3 milyar, 2021’de ise 1.5 milyar liraya çıktı.
Muhtaç ailelere kömür yardımı yapılması ve Ulusal Eğitim Bakanlığı’na bağlı okul ve kurumlara ısınma maksatlı kömür dağıtımı yapılması uygulamaları kapsamında asıl yükü Türkiye Kömür İşletmeleri üstlenmiş durumda. TTK’nın burada aldığı hisse çabucak hemen yok üzere.
BİR YILDA 3 BİNE YAKIN YARALANMA
Örneğin TKİ, 2020 yılında fakir ailelere 1.8 milyon ton kömür dağıtırken, TTK yalnızca 30 bin ton dağıtım yaptı. TTK’nın ürettiği satılabilir 697 bin bin ton kömürün 339 bin tonu termik santrallere, 237 bin tonu endüstriye, 121 bin tonu ise konutlara satıldı.
2021 yılı itibariyle toplam 8 bin 848 çalışanı olan TTK’da yalnızca 2021 yılında 2 bin 960 yaralanma kazası meydana geldi.