Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) Genel Müdür Yardımcısı Muharrem Kiraz, Amasra’daki maden faciası için TBMM’de kurulan araştırma kurulunda, eksper raporunun tersine, kendi yaptıkları incelemeye nazaran facianın meydana gelmesinde havalandırmanın tesiri olmadığını söyledi.
Kiraz, “Bizim kendi öngörümüz, kendi incelemelerimizle birlikte, havalandırmadan kaynaklanan bir sorun olmadığı, havalandırmadan kaynaklanan bir kaza olmadığı şeklinde” dedi. Karadon Kurum Müdürü Fazıl Uncu ise “Ön eksper raporuna çok takıldığınızda birtakım şeyleri kaçırırız. Metan daima 4,5’te patlar üzerinden gidiyoruz. Ancak yanma ihtimali var” diye konuştu.
Kazaya ait ön uzman raporunda ise “Yetersiz ve etkisiz havalandırma sistemi olayın meydana gelmesindeki en temel unsurdur” tespitine yer verilmişti.
‘2021’DE 46 SEFER KONTROL YAPILDI’
ANKA Haber Ajansı’nın haberine nazaran, Bartın’ın Amasra ilçesinde, Türkiye Taşkömürü Kurumu’na ilişkin maden ocağında 14 Ekim 2022 tarihinde 41 madencinin vefatıyla sonuçlanan facia sonrasında TBMM’de kurulan Amasra Maden Kazasını Araştırma Komitesi bugün toplandı.
TTK Genel Müdür Yardımcısı Muharrem Kiraz, kurula sunum yaptı. Kiraz, madenlerde alınan personel sıhhati ve iş güvenliği tedbirlerinden bahsetti.
Kiraz, 2021 yılında toplam 46 sefer kontrol yapıldığını ve kontrol yapılan konuların kuruluşlara gönderildiğini, kuruma bağlı 177 iş güvenliği uzmanı ve 16 iş yeri doktorunun vazife yaptığı bilgisini verdi.
Kiraz, “Kendi bünyemizde bulunan İş Sıhhati Güvenliği Daire Başkanlığı tarafından da iç kontroller yapılmaktadır. 8 teknik elemanla her hafta yeraltı ve yerüstü tesislerinde kontrolümüz devam etmektedir. 2021 yılında toplam 46 sefer kontrol yapılmış olup tespit edilen konular kontrol yapılan kurumlara gönderilmekte ve sonuçları takip edilmektedir” diye konuştu.
“Aynı vakitte, kendi çalışma ünitelerimiz de teknik eleman ve daimi nezaretçilerle birlikte de kontroller yapılmaktadır” diyen Kiraz, “Yine iş güvenliği uzmanları ve iş yeri doktorları vasıtasıyla tüm yeraltı ve yerüstü tesislerinde 45’i A sınıfı, 52’si B sınıfı ve 80’i C sınıfı olmak üzere toplam 177 iş güvenliği uzmanı ve 3’ü kendi doktorumuz olmak üzere 16 iş yeri tabibi misyon yapmaktadır. İş güvenliği uzmanları ve iş yeri tabipleri, yapmış oldukları kontroller sonucunda tespit ve tekliflerini noter onaylı deftere yazarak patron vekiline sunarlar, tekliflerinin yapılıp yapılmadığını takip ederler” tabirlerini kullandı.
VEKİLLER İHMAL SAVLARINI SORDU
Türkiye Taşkömürü Kurumu Karadon Kuruluş Müdürü Fazıl Uncu, Amasra’daki madenin havalandırması ile ilgili konuştu lakin milletvekilleri bilgileri tatmin edici bulmadı. Milletvekilleri, bunun üzerine Uncu ve Kiraz’a sorular sordu.
CHP Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz, “Bu kadar uzun yolu kat eden pak hava var. Havanın izlediği yol boyunca havanın sürat denetimleri hangi aygıtlarla yapılıyor? Bu sürat denetimi yapılan bölgelerde hangi aralıklarla personeller ve işçi var” diye sordu. Yavuzyılmaz, Amasra’daki madenin havalandırmasında sorun olduğunu söz ederek, uzmanların ön inceleme raporunu işaret etti.
CHP Adana Milletvekili Müzeyyen Şevkin, “Tek bir sondajla havalandırmanın yapılması hakikat mudur, kâfi midir” diye sorarken CHP İzmir Milletvekili Kani Beko, “Havalandırma sisteminin kâfi ve tesirli olduğuna inanıyor musunuz? Uzmanlar yetersiz olduğunu söz ediyorlar. Metan drenajı kâfi mi? Tozla çaba faal yapıldı mı? Elinizde uzman raporları var mı? Bartın iş cinayeti olmadan, en son emekçi sıhhati ve iş güvenliği uzmanları ile Sayıştay raporlarını okudunuz mu” sorularını yönetti.
CHP Zonguldak Milletvekili Ünal Demirtaş, “Bakanlıktan Amasra müessesinin havalandırması için yatırım ödeneği istenmiş mi, istenmediyse neden istenmemiş” diye sordu.
HDP İzmir Milletvekili Serpil Kemalbay, Çağdaş Hukukçular Derneği’nin kazaya ait hazırladığı rapora atıf yaparak, “Sensörlerin gerçekleri yansıtmadığına dair tezler var. Biraz daha sensörlerin çalışma sistemi konusunda bilgi verirseniz seviniriz” dedi.
‘BİLİRKİŞİ RAPORU YANLIŞ MI?’
Kiraz kimi sorulara yazılı karşılık vermek istedi, fakat Kurul Lideri Taner Yıldız buna müsaade vermedi. Yıldız, isterlerse telefonla da öteki yöneticilerden bilgi alabileceklerini söyledi. Bunun üzerine Kiraz soruları yanıtlamaya başladı, lakin soruları yanıtlarken sık sık duraksadı.
Kiraz, Amasra’daki ana aspiratörün 1978 yılında kurulduğunu belirterek, “Söz konusu ayağın olduğu yerde muhtaçlık kadar hava basılıyor. 3 bin 750 küp hava, olağan şartlarda ocağa basılıyor” diye konuştu.
CHP’li Demirtaş, uzmanların yetersiz havalandırmayı facianın nedenleri ortasında gösterdiğini hatırlattı. Demirtaş, “O vakit bu rapor yanlış mı? Havalandırma güzelse neden bu kaza oldu” diye sordu.
Kiraz, mevzuatın aspiratörün her iki taraflı emiş yapabilmesini istediğini ve bunu sağlamak için aspiratörün değiştirilmek istendiğini kaydederek, “Yani oradaki olay, aspiratörün kapasitesinin yetersizliği değil. Mevzuata giren yeni hususu; hem emiş hem çekiş yapabilmesini sağlamak amacıyla” dedi.
ASPİRATÖR İÇİN İHALE SÜRECİ 3 YIL SÜRMÜŞ
Kiraz, mevzuata uygun aspiratör için ihale sürecinin 2018 yılında başladığını ve 2021 yılında sonuçlandığını belirtti. Kiraz, süreci, “İhalesi yapıldı, birkaç ihale yapıldı. En son ihalede mukavele yapıldı, pandemiye denk geldi. Ana aspiratörle ilgili. Firma gereç tedarikinde külfet yaşadığını tabir etti bize. Oradan dolayı” halinde konuştu.
Kiraz, ihalenin üç sefer tekrar edildiğini, 18 Ekim 2021 tarihinde ihale açılışı yaptıklarını lisana getirdi. Kiraz, ihalenin üç defa tekrar edilmesi nedeniyle sürecin uzadığını, mukavele imzalanan firmanın pandemide materyal temin edemediği için 2 kere ek müddet istediğini aktardı.
Kiraz, “Firma eksiklerini tamamladığını, alana getirip montajı tamamlamak için bizden tarih istedi en son. Bu süreçte de özel bir durum olduğu için şu anda bekliyor” diye ekledi.
‘OCAĞIN GEREKSİNİMİ OLAN HAVA İÇİN YETERLİ’
Kiraz, mevcut aspiratör kapasitesiyle ilgili “Kapasitesi 11 bin 500 metreküp, şu anda muhtaçlığımız olan 3 bin 750 metreküp. İtiş yapamadığı için aspiratör değiştirilmek isteniyor yoksa emişinde rastgele bir eza yok. Ocağın muhtaçlığı olan hava için yeterli” dedi.
Kiraz havalandırmanın yeterliği olduğunu söyledi lakin eksperlerin maden faciasına ait hazırladıkları ön inceleme raporunda havalandırmaya ait şu kıymetlendirme yapılmıştı:
“TTK’ye bağlı ATİM’de (Amasra Taşkömürü İşletme Müessesesi) maden havalandırmasının güzelleştirilmesine dair hayata geçmeyen yatırım ve düzgünleştirme projeleri, kazanın meydana gelmesinde kıymetli rol oynamıştır. Yetersiz ve etkisiz havalandırma sistemi, olayın meydana gelmesindeki en temel ögedir.”
Kiraz, tozla çaba konusunda ise “Söz konusu işletmelerimiz için 50 ton yeterliyken biz 55 ton taş tozu serptik, tozla gayret için” diye bilgi verdi.
‘SAYIŞTAY’IN TEKLİFLERİ DOĞRULTUSUNDA GEREKLİ TEŞEBBÜSLER YAPILIYOR’
Muharrem Kiraz, Sayıştay’ın tespitlerine ait, “Sayıştay kontrol raporları bedellendiriliyor ve teklifler doğrultusunda gerekli teşebbüsler yapılıyor” diye konuştu.
Kiraz, Amasra’daki sensörler konusunda ise “182 adet sensör bulunmakta. Bu sensörlerin kalibrasyonları muhakkak dönemlerde yapılmakta. Şahsî ölçüm aygıtları ile birlikte denetim edilmekte. Yalnızca metan için söylemiyorum, 42 tane sensörümüz var. Birbirini takip eden sınırlar içinde bulunuyor. Buralarda bir arıza olduğunda anında müdahale ediliyor, sensör ya yenisiyle değiştiriliyor ya da kalibrasyon yapılıyor” dedi.
Kiraz, vekillerin ikinci sefer sorularını yanıtladı. Kiraz, vekillerin sorularına şöyle cevap verdi:
“Metan yükselmesi olağan mi? Yer altı kömür ocakları birinci küme metan gazlı, çok tehlikeli sınıfında iş yeridir. Bu tıp iş yerlerinde metan yükselmesi olağandır. Vardiya mühendisi var mı? Var, ocağa iniyor, yakın bölgedeki teftişini yapıp olayın olduğu bölgeye giderken olay vuku buluyor. Gaz nereden geldi? Kurum burada araştırma, inceleme yapıyor mu? İnceleme, araştırma yapıyor, kazanın oluş formuyla ilgili kurum kaza kanaat raporu hazırlayacak. Şu anki yapılan inceleme, bizim de yaptığımız formda, elimizdeki kayıtlı kanıtlar yahut çıkan arkadaşlarımızın sözleri ile birlikte biz de süreci değerlendirmeye çalışıyoruz. İlgili uzman arkadaşlarımız bir ortaya gelip farklı farklı senaryoları değerlendirmeye çalışıyor.”
‘ÖNGÖRÜMÜZ, HAVALANDIRMADAN KAYNAKLANAN BİR KAZA OLMADIĞI ŞEKLİNDE’
“İlk uzman raporuna da benzeri datalarla birlikte kıymetlendirme yapılıyor. Bunu söz etmem yanlış olur mu bilmiyorum, yargıya intikal eden bir süreç var. Bu süreçte bizim kendi kıymetlendirmemiz resmi olarak kaza kanaat raporunda yer alacak. Pervane ya da havalandırmayla ilgili bizim kendi öngörümüz, kendi incelemelerimizle birlikte, havalandırmadan kaynaklanan bir sorun olmadığı, havalandırmadan kaynaklanan bir kaza olmadığı halinde.”
‘GAZ YÜKSELDİĞİNDE İLGİLİLERLE İRTİBAT KURULMAYA ÇALIŞILIYOR’
“Olağanüstü halde toplantı yapıldı mı? Az evvel uzman raporunda söz edildiği üzere, uzman de bizim merkezi sistemimizdeki kayıtları inceleyerek raporuna taşımış. Amasra müessesinin merkezi gaz izleme sistemini bir yedeği savcılık tarafından alınmış, geriye dönük grafikleri veriyor. Geriye dönük grafiklere baktığımızda, gazın yükselme düzeyleri, oradaki çalışanların yaptığı görüşmeler, onlar da oraya işliyorlar.
Bu süreçte de zati kelam konusu alanda mevzuatta istenilen, 1,5-2 prosedürleri uygulanıyor. Burada da gazın yükseldiği vakit ilgililerle irtibat kurulmaya çalışılıyor. Oradaki o süreç işleniyor. İtiş yapmasının kazaya tesiri olmazdı. Ana aspiratörün emiş değil de bilakis dönme özelliği de olsaydı kazaya tesiri olmazdı.”
‘2015 YILINDA MEVZUATA GİRDİ’
“Ne vakit mevzuata girdi? 2015 yılındaki mevzuata giriyor, oradan sonra bu süreç başlıyor. Niçin aspiratörü değiştirmek istiyoruz? Mevzuatta hem aksiye dönük hem emiş hem itiş istediği için, mevzuatta istenilen kaidesi karşılamak maksadıyla değiştirmek isteniliyor. Olayın olduğu yer ana ayak üretim noktası değil, taban hazırlık noktası. Oradan da çok kömür gelmez. 5-10 ton civar kömür alınıyor.
Metan direnajı ile alakalı konu sorulmuştu. Burada kastedilen şayet metanın bulunduğu yerden, sondajlarla ayak gerisine yapılarak, emilip boru çizgileri ile yerüstüne çıkarılmasıysa bu türlü bir halde uygulama yok. Benim kastettiğim, bunla rahatlatma sondajları, 25 metre yapılan sondajlarla alandaki metanın boşaltılması.”
‘RÖDOVANS SİSTEMİ DEVAM EDİYOR’
“Rödovans sistemi devam ediyor mu? Evet, kurumumuzda rödovansçlarımız var. Kâfi eğitim veriliyor mu? Evet, eğitimler veriliyor. Duyurular, ilanlar yapılıyor. İş sıhhati ve güvenliği konseyleri her iş yerinde var. Çalışan temsilcilerimizin de olduğu grup tarafından heyet toplanıyor. Kara kutu incelendi mi? Kara kutudan kasıt merkezi gaz izleme noktasındaki kayıtlarsa savcılığın elinde.”
‘ASPİRATÖR FİRMASINA PARA CEZASI UYGULANDI’
“Aspiratör ile alakalı firmaya müddet verildi, para cezası uygulandı. Firmaya para cezası uygulandı. Mevzuat orada bir ölçü getiriyor, gün başına binde 1. Günlük ne kadar mühlet veriyorsak onu toplam mukavele bedelinin binde 1’i ile çarpıyoruz. Aspiratör değiştirilmeden çalışılabilir mi? Evet, değiştirilmeden çalışılabilir. Aspiratör yenilendi mi? Karadon, Kozlu ve Armutçuk’taki aspiratörlerimizin yenilenmesine karar verildi. O süreçte de mevzuat çıkınca aspiratörlerimiz yeni mevzuata uygun olarak yenilendi.”
‘OLAY YERİNİ GÖRMEMİZ GEREKİYOR’
“‘1,69’da patlama neden olur’ üzere soru vardı? Zati bizim de yaptığımız değerlendirmelerde muhakkak şeyler yerine oturmadığı için olay yerinin görülmesi, ayrıntılı biçimde inceleme yaparak hangi noktada olmuş, onu tespit etmek mümkün. Bunun için olay yerini görmemiz gerekiyor.
Sayıştay’ın teklifleri doğrultusunda gerekli çalışmalar yapılıyor. Kurum, kaza kanaat raporu oluşturacak, resmi olarak sunacak. Kendi kurumumuzun görüşü ilgili makamlara sunulacaktır. Metan ölçümü yapıldı mı? Az evvel de izah ettiğim üzere, yeraltında metan sensörleri ile birlikte ölçümü yapılıyor. Ana galerilerde de çalışan takımlarda ferdî gaz ölçüm aygıtları var. Daima sabit olan metan sensörlerimiz de yüzde 1-1,5’te de sesli ve ışıklı ihtar yapıyor.”
‘İŞÇİ TALEBİYLE ALAKALI YILLIK DÖNEMLERDE TALEPLERİMİZ VAR’
“Degaj sondajları yapıldı, kayıtları var. Savcılığın elinde. Aşikâr teknik elaman ve personel talebiyle alakalı, yıllık dönemlerde değişen sayılarda taleplerimiz var. Bunlar da kayıtlarımızda var. Savcılığın istediği birçok bilgi ve evrak savcılığa teslim edilmiş durumda. Kurulumuza da her türlü bilgi ve belgeyi her halde paylaşırız. Aslında kurulda ben de uzman üye olarak kurulun içinde yer alıyorum.”
‘NE ARTISI NE EKSİSİ OLACAKTI’
Kozlu İşletme Müdür Yusuf Aydın, “Mevzuatta istenilen şu, acil bir durumda ve gereksinim halinde aksi dönebilecek bir aspiratörden bahsediyor. 2015 yılında yürürlüğe girdi, şu anda Türkiye’nin hiçbir madeninde aykırı çevrilmiş bir aspiratör yoktur. Bu olayla bizim pervanemizin aykırı dönüşünün de tesiri yoktur, aksi dönseydi bu olaya ne artısı ne tesiri olmayacaktı” diye konuştu.
Aydın, Soma faciasından sonra bu aspiratörün mecburî hale getirildiğini kaydederek, “Hem Kozlu’da hem Karadon’da, mevzuattan dolayı aksine çevrilmesi uygulamasını biz yaptık. Yüzde 1 bir ihtimal. Ancak şu anda Türkiye’de geri çevrilmiş bir havalandırma sistemi olmadı, olmayacağını da düşünüyoruz” dedi.
‘HİÇ KUSUR YOK NOKTASINDA DEĞİLİZ’
Yusuf Aydın, “Biz, ‘hiçbir kusur yok’ noktasında değiliz. Bizim inanmadığımız nokta, havalandırmayla ilgili. Tahminen, Deniz Bey’in dediği üzere tahminen sensörle ilgili. Şu anda oraya gidemeyeceğimiz, şu anda bir şey söyleyemeyeceğimiz için biz şu anda bu türlü bir yorum yapamayız. Sensörün yeri çok kıymetlidir, en azından havalandırma kadar değerlidir. Onu da yangın söndükten sonra göreceğiz” dedi.
Karadon Kurum Müdürü Fazıl Uncu ise “Ön uzman raporuna çok takıldığınızda birtakım şeyleri kaçırırız. Metan daima 4,5’te patlar üzerinden gidiyoruz. Ancak yanma ihtimali var” diye konuştu. (HABER MERKEZİ)