Mahmut Hamsici
İstanbul, BBC Türkçe
Ankara’daki Sincan Bayan Kapalı Cezaevi’nde tutuklu bulunan Türk Tabipleri Birliği (TTB) Merkez Kurulu Lideri Prof. Dr. Şebnem Korur Fincancı, avukatları aracılığıyla BBC Türkçe’nin sorularını yanıtladı.
Şebnem Korur Fincancı hakkında, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Irak’ın kuzeyindeki operasyonlarında “kimyasal silah kullandığı” savlarına yönelik değerlendirmeleri akabinde 20 Ekim’de soruşturma başlatılmıştı.
Fincancı, 27 Ekim’de ise “terör örgütü propagandası” suçlamasıyla sevk edildiği mahkeme tarafından tutuklanmıştı.
BBC Türkçe’nin sorularına yazılı olarak verdiği karşılıklarda ortadaki sürecin “hukuki değil siyasi olduğunu” savunan Fincancı, hakkındaki soruşturmayı öğrenip yurt dışından dönmüş birisi için kaçma kuşkusundan bahsedilemeyeceğini söyledi.
Fincancı, soruşturmaya neden olan Medya Haber TV’deki söyleşisinde, kimyasal silah kullanımıyla ilgili tezin tesirli bir biçimde soruşturulmasının gerektiğini, olayda vefat olduğunda otopsi yapılmasının değerli olduğunu söylediğini belirtti. Medya Haber TV’yi ise canlı yayındaki konuşmasını modüllere ayırarak bağlamından ve bütünlüğünden kopartarak farklı yayınlarda kullanmakla eleştirdi.
Fincancı, konutunda bulunan mermilerle ilgili olarak da bunların bir kısmının babasına ilişkin olduğunu ve vaktinde fark etmediğini, başka bir kısmının ise emeklilik sonrası üniversitedeki odasını boşaltırken meskenine gelmiş olabileceğini, hatırlamadığını lakin basında argüman edildiği üzere kalaşnikof mermisi olmadığını belirtti.
Medya Haber TV’deki söyleşinizde “Belli ki hudut sistemini direkt tutan toksik gazlardan, zehirli gazlardan, kimyasal gazlardan biri kullanılmış durumda” diyorsunuz. Sonrasındaki bir söyleşinizde ise “Sanki ben kimyasal kullanılmıştır demişim üzere haber yapıyorlar. O denli bir şey demedim ben” diyorsunuz. Bununla ilgili ne demek istersiniz? Kendinizi hakikaten âlâ tabir ettiğinizi düşünüyor musunuz?
Öncelikle bu bir canlı yayında yapılan birkaç dakikalık söyleşi. O sırada yapmış olduğum ön değerlendirmeyi, toplumun anlayabileceği bir lisanda ve kısa müddette söylemek zorundaydım.
Kimyasal silah tabiri kullanmadım, sonrasında ise çatışmalarda yasak olmasına karşın kimyasal silahlar kullanılabileceğini, bu çeşit tezler olduğunda tesirli bir soruşturma yapılması gerektiğini, vefatla sonuçlanmış olaylarda bu tıp tezlerin aydınlatılabilmesi için Minnesota Protokolü kılavuzluğunda otopsi yapılmasının ehemmiyetini vurguladım.
Bana yöneltilen soru kimyasal silah kullanım argümanıydı, bir toksik gaz etkilenmesine işaret eden belirtileri değerlendirip bu tarafta argüman varsa yapılması gerekenleri sıraladım. Belirli ki anlaşılır olmamış aktardıklarım.
Bir bilim insanı olarak yalnızca birtakım manzaralara süratlice bakarak üstteki kanıya ulaşmayı gerçek buluyor musunuz?
Hızlıca bir görüntüye bakmadım, yayında da söz ettiğim üzere öncesinde, Almanya’da tıpkı konferansa katılmak üzere gelen Nükleer Savaşın Önlenmesi İçin Memleketler arası Tabipler (IPPNW) üyeleri bu bahiste bir rapor hazırlamıştı. Kuzey Irak olduğunu belirtikleri görüntüyü onlar gösterdi, müşahedelerini ve raporlarını aktardı. Orada bulunan doktorlarla birlikte hadise tartışması yapmıştık.
Videoda ortamda bulunan iki kişi birtakım belirtiler gösteriyor. Birisinde istemsiz hareketler ve ağzından gelen kanlı köpüklü sıvı teneffüs yoluyla alınan, akciğerlerde ziyana neden olan ve hudut sistemini etkileyen bir maddeyi (gaz formunda) düşündürüyor.
Diğerinde ise ruhsal yansılar var. Kimi toksik gazlar maruziyet oranı ve müddeti ile alakalı olarak şahıslarda farklı belirtiler ortaya çıkmasına neden olabilir. Bir isimli tıp uzmanı olarak uzmanlık alanımla ilgili gibisi birçok olguya dair fotoğraf, görüntü vb. dijital gereç, bir ön kıymetlendirme ve ileri inceleme gerekip gerekmediğini tanımlamamız için bilhassa memleketler arası uzmanlık uygulamalarımızda bizlere iletilir.
Bu çeşit “sekonder – ikincil” kanıtlar ismi verilen kayıtlarda izlenmesi gereken yol, Birleşmiş Milletler Fact-Finding Mission (Gerçeği Araştırma Görevleri) için hazırlanmış kılavuzlarda da yer almaktadır. Burada da sunduğum; gözlediğim belirtiler üzerinden ileri inceleme yapılması gerekliliği ve gerekli adımların neler olduğudur.
Belki bunu hastalar üzerinden anlatmak daha anlaşılır olmasını sağlayabilir. Biz tabiplerin sık yaşadığı durumlardan biridir; bir tanıdığımız telefon eder ve yakınmalarından kelam eder, birkaç soru sorar ve aktardıklarından yola çıkarak hangi uzmanlık alanından görüş alınması gerektiğini söylersiniz. O birkaç dakika sizin yıllar içinde biriktirdiklerinizden süzülüp ön tanıya, hatta bazen tanıya ulaşır.
Başıma gelmiş bir örnekle anlatacak olursam, bundan 10-15 yıl evvel bir yakınım ziyarete gelmişti, kan basıncı yüksekliğinden yakınıyordu. Ölçmek için kolunu sıvadığında kolunda koyu renkli bir ben gördük, birkaç sorunun akabinde süratle cildiyeye gitmesini önerdim. Sonraki gün gitti, biyopsi yapıldı ve malign melonom dediğimiz çok sorunlu bir kanser çeşidi olduğu anlaşıldı, erken yakalandığı için tedavi ve izlemleri ile başa çıkabildi.
Medya Haber TV’yi “sorumsuz yayıncılık yapmakla” eleştirdiniz. Temel eleştiriniz nedir?
Sonradan anlayabildiğim kadarıyla canlı yayındaki konuşmam, modüllere ayrılarak, bağlamından ve bütünlüğünden kopartılarak, yapılan farklı yayınlarda kullanılmış. Kendi yorumlarıyla birlikte “TSK kimyasal silah kullandı” dediğim algısına yol açan bir kullanımı etik bulmadığımı, sorumsuz davrandıklarını arayan yayıncılara da illettim zati.
Sosyal medyada kimi doktorlar, soruşturmaya karşı çıkmakla birlikte sizi eleştirdi. Bu bireyler, “bu tıp açıklamaları yaparken, TTB Merkez Kurulu Lideri sıfatınız olduğu için hem konuştuğunuz medya kurumları hem de yaptığınız açıklamaların içeriği konusunda daha fazla dikkatli olmanız gerektiğini” söylediler. Bu tenkitleri önemsiyor musunuz?
Çalışma alanımın devletin direkt müspet ve negatif yükümlülük alanına giren ihlaller olması nedeniyle bu çalışmaları sonlu tutsam da vakit zaman bu türlü değerlendirmeler yaptığımda, emsal bir reaksiyonla karşılaşıp, son iki yıldır tabiplerin özlük hakları için tüm kurul üyelerimiz, kollarımız ve çalışma gruplarımızla yürüttüğümüz uğraşın görünmez kılınması için araçsallaştırıldığı da bir gerçek.
Yayınlarda imajımızın altına ne yazıldığına müdahale imkanını çok nadiren buluyoruz. Evvelce uyarabildiğimde hem profesör unvanının kullanımına yönelik hem de TTB Merkez Kurulu Lideri kimliğinden bağımsız bir bahis ise ona yönelik kullanılmamasını sağlayabilsem de bu her vakit mümkün olmuyor.
Eleştirilerini anlamakla birlikte bir insan hakları savunucusu olarak yayın organına kimlik sormanın o yayın organının tabir özgürlüğü ve toplumun haber alma hakkının ihlali olacağı niyetimi de meslektaşlarımın anlamasını umuyorum. Kaldı ki muhalif kanalların bir kısmı da dahil yayın organlarının değerli bir kısmının bana yönelik sansürünü de sorgulamalarını beklerim, toplumdan ve meslektaşlarımdan.
Evinizde ortaya çıkan mermilerle ilgili ne söylemek istersiniz? Sizi savunanlardan kimileri bunların aile büyüklerinden kaldığını, kimileri ise geçmişteki derslerinizde kullanmak gayesiyle bulunduğunu söyledi.
9mm’lik mermilerin olduğu kutu, babamın, vefatından sonra teslim ettiğim ruhsatlı silahına ilişkin. Silahın yanında olmadıkları için fark etmemiştim, annemin vefatından sonra meskeni boşaltırken bulup, o sırada fırsat olmadığı için teslim edememiş, alıp konutuma getirmiştim.
7.62mm dolu iki kutu mermi ise MKE (Makine ve Kimya Endüstrisi) üretimi, TSK’de kullanılan G3 silahına ilişkin. Nereden geldiğini hatırlamıyorum. Fakültede yaralar bahsini anlatırken; ateşli silahlar, mermi çekirdek ve kovanları ve tek tük değişik çapta mermiler bir kutu içinde bana hocalarımdan, sonra da o kutu dersi üstlenen öğrencime geçmişti. Ortada kalmış, emeklilik sonrası kürsüdeki odamı boşaltırken konuta gelmiş olabilir lakin hatırlamıyorum yalnız yandaş basının argüman ettiği üzere kalaşnikof mermisi olmadıklarını söyleyebilirim.
Hukuki süreci nasıl değerlendiriyorsunuz? Hakkınızdaki suçlamaları hakkında ne demek istersiniz?
Ortada “hukuki” bir süreç olmadığı söyleyebilirim. Bana yöneltilen suçlama propaganda. Propaganda hatasında tutuklu yargılama hukuk açısından kabul edilebilir olmadığı üzere hakkında soruşturma başlatıldığını öğrenip yurt dışından dönmüş birisi için kaçma kuşkusundan de kelam edilemeyeceği aşikâr. Bu hukuksal değil siyasi bir süreç olarak değerlendirilmeli. Ortada bir argüman var. Ön kıymetlendirme sonucu gerekli tesirli soruşturma yapılması için bir önermenin kabahat olarak tanımlanıp, mesken baskını ve tutuklamaya dönüşmesi bana yönelik değil topluma yönelik bir susturma teşebbüs olarak değerlendirilmeli.
Cezaevindeki şartlarınız nasıl?
Cezaevi şartlarım epey rahat, geniş bir koğuşta yalnız kalıyorum. Geniş bir havalandırma var. Burada 2016 Haziranı’nda Bakırköy’den farklı olan önemli bir tecrit ortamının olması. Koridorda avukat görüşüne giderken karşıdan birkaç kişi geldiğinde onların beni, benim onları göremeyeceğim halde infaz muhafaza memurlarının konum alması, avukat görüş alanındayken oraya gelen mahpuslarla birbirimizi görmemizi değerli ölçüde engellemeleri ve selamlaşmaya çalıştığımızda süratle bizi oradan uzaklaştırmaları…
Ayrıca hapishanelerde dayanışma, kâfi parası olmayanların desteklenmesi değerlidir. Burada bu türlü bir dayanışmanın yolu tümüyle kapatılmış. Telefon görüşmesi için kart almıştım, koğuşumdaki telefon kartsız sistem, hesabımdaki paradan düşüyor konuşma bedeli. Bunu öğrenince kart almakta zorlananlara vermek istedim, kartları alamayacaklarını ve kimseye veremeyeceğimi söylediler.