Türkiye’yi sarsan afetlerden sonra, kentlerdeki yapı stoklarının zelzeleye dayanıklılığı gündemde yerini koruyor.
Kahramanmaraş ve Hatay merkezli sarsıntılar ve komşu ülke Gürcistan’da 12 Şubat’ta 4.4 ile 3.6 büyüklüğünde olan 2 zelzelenin bilhassa Rize ve Artvin’de hissedilmesi sonrası Karadeniz’de, deniz tabanından geçen fay sınırında sarsıntı yaşanma mümkünlüğü da gündeme geldi.
Beklenen muhtemel Marmara zelzelesi nedeniyle tüm gözler İstanbul’a çevrilirken uzmanlar, Karadeniz fayının sarsıntı riski taşıdığına dikkati çekti.
Jeoloji Mühendisi Prof. Dr. Osman Bektaş, Karadeniz fayının, Bartın’da 1968 yılında 6.6 büyüklüğünde zelzele ürettiğini belirterek, “2019 yılında yayınlanan Trabzon ve Rize’nin zelzele tehlikesi gerek mahallî idare gerekse toplum tarafından göz gerisi ediliyor, anlaşılmıyor. Halbuki biz 1996 ile 2019 yıllarında yayınlanan zelzele tehlike haritaları ortasındaki farkı anlatmaya çalışıyoruz. Bu fark nedir derseniz, yeni haritada Trabzon’un zelzele tehlikesi 2 kat artmış, Rize’nin de 3 kat artmıştır. Bu artış, 1996 yılında yapılan ve 23 yıl yenilenmeyen sarsıntı tehlike haritasından kaynaklanmıştır.” dedi.
“TRABZON VE RİZE’DEKİ TÜM YAPILAR ZELZELE TEHLİKESİ ALTINDA”
23 yıl boyunca Trabzon ve Rize’de inşa edilen yapıların bugünkü sarsıntı yönetmeliğine ters ve zelzele tehlikesine açık olduğunun altını çizen Bektaş, “Bu haritanın verdiği kıymetler yalnızca sağlam taban içindir. Halbuki bölgedeki taban hem dolgu, hem heyelan, hem de plaj kısımlarındadır. Bu binalarla yapılar eski zelzele yönetmeliğine nazaran yapıldığı için Trabzon ve Rize’deki tüm yapılar sarsıntı tehlikesi altındadır. Rize’nin 3’te 1’i esasen dolgu alanı üzerindedir” halinde konuştu.
Bektaş, 1996 yılında hazırlanan haritada yanılgı yapıldığını öne sürerek, “Karadeniz kıyısına paralel giden Karadeniz fayı 1968 yılında 6.6 büyüklüğünde bir sarsıntı üretti ve o devirde kaza olan Bartın’ı yıktı. Bartın’da yıkım olunca bu bölge o zamanki haritada ‘birinci derece zelzele bölgesi’ ilan edildi. Karadeniz fayının yıkmadığı Trabzon ve Rize ise ‘dördüncü derece sarsıntı bölgesi’ yapıldı; bu büyük bir yanlışlıktır. Gerek Bartın, gerekse Trabzon, tıpkı sismik zonda bulunuyor. Bartın ne ise Trabzon ve Rize de birebir derecede olmalıdır.” dedi.
“TRABZON’DA HER AN BİR ZELZELE OLUŞABİLİR”
Karadeniz fay sınırında mümkün yaşanacak sarsıntıyla ilgili öngörüde bulunan Bektaş, “Deprem tehlike haritaları zelzelenin ne vakit ve nerede olacağını göstermez. İstanbul’da zelzele beklerken Trabzon’da her an bir sarsıntı oluşabilir. Varsayımı vakit ve yer vermek gerekirse önümüzdeki 50 yıl içerisinde Trabzon’da olabilecek sarsıntı yüzde 90 olasılıkla 6.6, yani Bartın sarsıntısına yakın bir sarsıntı olur. Yüzde 10 olasılıkla da bu zelzeleden daha büyük olma mümkünlüğü var. Lakin bu 6.6 zelzele şiddeti ve yer sarsıntısı sağlam taban için geçerlidir. AFAD der ki, bizim verdiğimiz bu bedellerin yanında mikrobölgelendirme çalışmaları yapmalısınız. Yani heyelan alanları, olgu alanlar, dere yatakları ve zayıf tabanlar için farklı bir bölgelendirme yapmanız gerekir” tabirlerini kullandı.
Prof. Dr. Osman Bektaş Prof. Dr. Bektaş, “Afet Bakanlığı kurulacaksa, tüm mahallî idarelerde de muhakkak ‘İl Afet Bilim Kurulu’ oluşturulmalı; bu konsey yöneticileri bilgilendirmeli ve zelzele, heyelan, sel üzere afetlerin ziyanlarını en aza indirmek için sistemler geliştirmeli” tavsiyesinde de bulundu.
“KARADENİZ FAYI GÖZ GERİSİ EDİLMEMELİ”
Trabzon Karadeniz Teknik Üniversitesi’nde (KTÜ) bilim insanları da Gürcistan’daki sarsıntıların, bilhassa Rize ve Artvin’de hissedilmesine ait yayımladığı ‘Karadeniz’in depremselliği’ bahisli bilgi notunda, son 20 yılda Trabzon, Rize ve Ordu açıklarında, büyüklükleri 2.5 ile 4.5 ortasında değişen sarsıntılar yaşandığını belirtilerek, “Gürcistan’daki zelzeleler, Karadeniz fayının faal olabileceğini göstermektedir. Bu nedenle bilhassa Karadeniz fayı göz arkası edilmemeli” denilmişti.